Аьвзалзаманнул караматсса яннардал тарих

koll_7«Забраб. Зарбафт» тIисса уттинин жучIара къархьусса, аьвзалзаманнул яннардал касакирттал, аппликациярттал выставка хьунни МахIачкъалалив цIуну тIивтIусса Этникалул магьирлугърал центрданий. Выставка хас дурну дия Дагъусттаннай бакъа, щаллагу дунияллий цIа ларгсса арцу-мусил усттар, магьирлугърал деятель, уттигъанну аьпалувух бивхьусса Манаба МахIаммадован.

Залму АьбдурахIманова
Цурда выставка дан дакIнийн багьну бур Манабал мачча-гъаннаясса Оьргърал шярава­сса ПатIимат Канаеван ва ванин дакIнийн багьмур дузрайн буккан бан хъунмасса гъираращал хIала-гьурттушинна дурсса Цалчинмур Галереялул директор Жамила Дагирован.
Выставкалийн бувкIсса тамашачитурал хьхьичIун дуккан дурну дия хъунисса ва мюрщисса яннардал касакру тIаннул хахраву бивхьусса 114 экспозиция. Гьарцагу экспозициялул магьирлугърал произведения хIисаврай бия цилва чIиви-хъунсса тарих.
Оьрмулул личIи-личIисса иширттаву хъамитайпасса инсан бачIва къатлува къаитабакьин тIий, жалиндалул сунчалун тIий, аьпалувух ивхьунал бакIрая тIий цаннан ца янналул касак пишкаш бувайсса аьдат ­ ­хIакьину хъамадитулул хьурчагу, лавгзаманнай Дагъусттаннал гьарцагу шяраву ишласса аьдат диркIун дур ва. Махъсса шиннардийннин жучIава цаннан ца пишкаш дувайсса янналун кIанай калихьурду ва цаймигу ичIура ишла дувайсса затру дуллай вардиш хьунугу, арцу-мусил усттартурал оьргърачIа ва аьдатрайнсса «мода» махънингу яхьуну диркIун дур. Оьргърал арамтал цалла дурсса арцу-мусил ай-тай даххан личIи-личIисса хIукуматирттайн лагай-бучIайни ссайгъатран цалла хъаннин янна-ка дуруххансса дарайрду, харарду, мачIру ва цаймигу яннарду ларсун бучIайхьунссия, хъаннилгу миннуя ххиливчIсса касакру экьикъаливчуну буттукьирттаву, гьаржраву ябуллай, ниттил душнин, душнил цуппа къатлул хьувкун, циламур душнин булайсса аьдат диркIун дур.
Канаевхъал кулпатравугу аьдат­райн бувну, ми цачIун хьусса арцул-мусил ххал дирхьусса ва къадирхьусса личIи-личIисса яннардал касакирттая кIараллал къатри, виргъантру, ялтту дичулт ва чIирайх дахIулт дуруххайсса диркIун дур. Выставка дан дакIнийн багьсса ПатIиматлуллив утти пикри бувну бур вай касакирттан цIунилгу оьрму пишкаш бувайсса кунма, суратру кунма хахраву бивхьуну жула хьхьичIун ласун.
Мяйжаннугу, выставкалийн дуккан дурсса экспозициярттал ляличIишивруцIун, шикку цала ма­чча душнил чIарав бацIан бувкIсса оьргърал хъамигу бия ниттихъал ниттихъая наслулий бивсса гьарта гьухъраву ва мусил ххал риртсса гулавати бивхьусса кIяла карщаву бувкIун. ЧIирттай лархъсса гьарцагу аппликациялул, гьарцагу янналул касакрал бия оьргъири душ, хъамитайпа ххари бувсса, мунил бакI-чурх чIюлу бувсса, канилух бувксса тарих, оьрму. Янналийсса накьич щаршсса ххаллал буслай бия янналул багьлуя, мунил залуннал хъус-кьинилия.
Махъ бакъа оьргърал дур щихакIуй къалархьхьусса, ца цанна дакъа цайминнан къахасъсса магьирлугъ. Яла ххуймунил, авурмунил кьимат бищун кIулсса оьргърал дур ца цамургу хасият-цалва лавгсса тарих, буттал-буттахъая бивсса ххазинартту буруччин, ябан, цала оьрчIал оьрчIайн биян бан кIулшиву.
Проектрал экспозициярдавух мукунна дия Канаева ПатIиматлул ва Манабал душ Лейла Изабакоровал коллекциярдавасса буниялагу аьвзалзаманнул тарих бусса зярбухарарал гьухъа, чухту ва мунил ялтту рутайсса кIяла янналия дурсса каз.
Арцул ххал риртсса янналийн ссурхIиял учайсса бур «забраб». Амма вара янналийн Дагъусттаннал вайми миллатирттавугу учайсса бур «зарбафт», «зинзил махмур», «дарай», «пуруж» куну.
ПатIимат Канаева бувну бур Корейнал халкьуннал республикалий аьраличунал кулпатраву. Ва бур хIакин-психотерапевт. Ванил ниттил тухумраясса амудада 1940-ку шиннардий зий диркIун дур Эрмитажраву рестовраторну. Ленинград блокадалува ливчуну махъ ва бивзун бур Дагъусттаннайн ялапар хъанан. Вайннал кулпатраву мудангу хъунмасса хIурмат бикIайсса бивкIун бур тарихрачIан ва аьдатирттачIан. Сийлий дикIайсса диркIун дур нас­лулий дирмур.
ПатIиматлул бусаврийн бувну, оьргърал хъаннил цалва арамтал хIалтIилий лавгсса Дянивмур Азиянал, Индиянал, Ираннал хIукуматирттащал дахIаву дуру­ччайсса диркIун дур. Мичча миннан дучIайсса диркIун дур дарайлул, харарал ва сунттул яннарду. ХIакьинугу вайннал ужагъирттай яхьуну дусса дур музейрал даражалийсса ма­гърибуллал яннарду. Цуппа Да­гъусттаннай багьлул ххирасса яннарду ккаллийну диркIун дур хIакьинусса «валюталун». Багьлул ххирами яннарду ишла дайсса диркIун дур жалиндалун янна-ка дуруххан, цахъи кьюркьусса паммалул яннарду ичIуву лаххансса яннардан. Харарал гьухъри бурув­ххуну ливчIсса касакру оьргърал хъаннил ябувну, цанма ичIаллил давуртту дан бувкIсса хъами-душваврайх бачIайсса бивкIун бур барчаллагьран. Мигу хъаннил ишла байсса бивкIун бур ичIуву лаххай янналий чув-бунугу ххуйшиврун, чIюлушиннаран бурув­ххуну. ЧIявуну оьргърал хъаннил ми лачIайсса бивкIун бур казрал лултту чIалачIисса бакIбахIулий, хаснува ненттабакIрай.
«Вай яннардал касакирттан ци бави куну цIувххукун, аьпа биву, Манабал ттуй хъуннасса дюъ дирхьуна цуппа ца касак тин-шинмай къабувну, укунсса выставка дува куну», буслай бур ПатIимат ттущалсса ихтилатраву.
Выставка тIиртIусса кьинигу Аллагьу Тааьланал аьщун кунна сакиншинначитуран цанмавагу къакIулну тIайла дарцIуну дия Манаба МахIаммадова аьпалувух бивхьуну дурусну мукьва барз хъанахъаврищал.