ХIакинтурал ва спортсментурал кулпат

Ккурккуллал шярава цIа дурксса, гьунар бусса хIакинтал чIявусса бувккун бур. Медицина жул шяраваллил агьулданун нукIува ххира хьусса пиша бунуккар. ХIакьинугу ва ххуллу язи бугьлагьисса жагьилтал жучIа чIявур. Жул хIакинтал зий бур ва бусравну бур республикалий бакъассагу, Аьрасатнал личIи-личIисса шагьрурдайгу. ЦIанихсса хирург ва аьлимчу Тагьман Магьдиев ур шяраву хIурматрайсса Магьихъал агьулдания.

Андриана Аьбдуллаева
Тагьманнул ниттил ппу ЧIянкIу шяраваллил администрациялул хъунаману ивкIун ур.
Буттал ппу МухIад ва ппу Шяпигу махъ нанисса арамтал бивкIун бур.
Ххуйсса мархрая ххуйсса наслу, ххуйсса буттахъая ххуйсса арсру бизайшиву – му нукIува кIулсса зат бур. Магьихъал агьлу-авладрава бувккун бур цикссагу хьхьичIунсса, сий дусса хIакинтал, учительтал, инженертал. Бур миннаву личIи-личIисса элмурдал кандидатътал доктортал. НукIувагу увкусса куццуй, ва бур дуккаврил гьунар бусса, итххявхсса агьлу. Тагьман цува медициналул элмурдал кандидатри. Тагьманнул ссурвал КьурбанпатIимат педагогикалул элмурдал докторди, Миясат ва Сиясат медициналул элмурдал кандидатъталли.
Уссурвалгу личIи-личIисса элмурдал кандидатътал бур. Даниял – педагогикалул элмурдал кандидат, Тельман ва Аьвдулвагьаб техникалул элмурдал кандидатътал. Тагьманнул цала душ Нателлагу. КьурбанпатIиматлул душ Зулайхатгу – медициналул элмурдал кандидатъталли, Миясатлул арс Шахмир – техникалул элмурдал кандидатри, Данияллул душ ПатIимагу, медициналул институтгу къуртал бувну, аспирантуралуву дуклай бур. ЦIа дурксса хъаннил хIакин, медициналул элмурдал доктор, профессор Загьидат (Зоя) Набиевнагу аьпа баннав цил ванал ссурахъур. Тагьманнул ссурахъал КьурахIажи, Аьвдуссалам, Муза – личIи-личIисса элмурдал кандидатъталли.
Шяраву Тагьманнул кулпатрайн «хIакинтурал ва спортсментурал кулпат» учай, Тагьмангу чIивинийва дуккаврих гъира бусса, зат кIул хьун ччисса оьрчI ивкIун ур. Школа къуртал бувну бур медальданий. Мунияту ванан ччимур институтравун ххуллу тIивтIуну бивкIун бур.
— Медициналулмур сийлийсса ВУЗ буну тIийя язи бувгьусса, мивун уххансса хиял къабикIайссия. Вана укун дакIний-мазрай бакъана хIакин хьуссара, амма муния тачIав пашман къавхьуссара, — тIий ур Тагьман.
Хирургнал дипломгу лавсун, цаппара шиннардий зий ивкIун ур Дагъусттаннай, цIуллу-сагъшиву дуруччаврил идарарттай. Таний цала мина Таганрограй хьунссар тIисса пикригу, туну, бакIравунмагу къабуххайхьунссия. Чичрур учару жува. Чичру духьунссия, таганрог душ Людмила ва Тагьман хьунабакьавугу.
70-ку шиннардил дайдихьулий Таганрограй бувну къуртал буллай бивкIун бур цIусса азархана – БСМП (Анаварсса медициналул кумаграл азархана). Муниннин, ххуйсса хирург хIисаврай, цIа дурксса Тагьманнуйн оьвтIун бивкIун бур му азарханалий зун. Мукун, 1975 шиная айивхьуну пенсиялийн укканнин Тагьман зий ивкIун ур Таганрог шагьрулул азарханалий. Ва ивкIун ур шагьрулул яла хьхьичIунми хирургтурал сияхIраву. Цаппарасса шиннардий ивкIун ур шагьрулул хъунама хирургну. 40 шинай зий ванал бувну бур азарахъул операцияртту, миннува цимивагу захIматсса. Тагьман Шяпиевичлул ка савав хьуну цимиягу инсан бивкIулул ххяппурттаща итххявххун ур. Цала хIакинналмур даврищал, ва мудан элмийсса давурттахагу зий ивкIун ур. Тагьман ур лякьлул азардан хас дурсса ттуршунния лирчусса элмийсса давурттал автор.
— Операция буллалисса чIумал ляличIисса, дакIний личIансса ишругу хьуссарив? — цIувххукун, Тагьман буслай ур гьарица операциялул цинна хасъсса ляличIишиву дикIай тIий.
— Ца-ца чIумал яла бигьану чIалачIимур операциягу лапва захIмат шайссар, захIмат хьун кунмамургу бигьанма бан бюхъайссар. Иш мудан цакуцну къабагьай, — тIий ур ва.
Ва буслай ур, ца чIумал операциялийн дурцуну бувкIунни тIар дугьарасса щарсса. Ва дия тIар аьтIий, миннат буллай: «Ттун цукунчIав дирчIан къабучIиссар. Ттун душ бивкIуну махъ ливчIсса чIивисса душнил душ ччаннай бацIан бан аьркинссар», — тIий.
— Цила икIайкунсса хирургнал яла захIматмур операция бан нани­сса чIумалгу, пациент къаличIанссар кусса пикри бан къабучIиссар. ХIакин мудангу инсаннал оьрмулухлу талан аьркинссар, — тIий ур Тагьман Шяпиевич. Мукун талатисса уну тIий бухьунссар чIявуми ванал кумаг бувсса пациентътурая яла оьрмулухунсса ванал дустал хьусса.
— ХIакьину медициналул институтирттаву дуклакиминнаву чIявусса хьхьарасса бур тIун бикIай? – цIухлай бура Тагьман Шяпиевичлухь.
— Махъсса цимирагу шинал лажиндарай ВУЗ-ирдавун, мукунма медициналулмунивунгу жагьилтал цалла кIулшивурттайну бухлай ба­къарча, нитти-буттал хIарачатрайну бухлай бур. Мунияту, чIявусса дуккин бюхъу бусса оьрчIру-душру кьатIув ливчIун, каши дусса нитти-буттахъалми бухлай бур. Микку яла цукунсса кIулшивурттая гъалгъа тIунна. Мунияту жучIара медицина хьхьичIунсса билаятирттаяр цукссагу махъ дур. Нава медициналуцIун куна спортрацIунгу авхIусса инсан ухьувкун, спортраягу учинна. Ва аралувугу тагьар мукуннасса дур. Бакъар хIакьину бувагу уквасса спортрал секциярду. Мунияту итххявхсса, гьунар бусса, амма кулпатраву каши дакъасса оьрчIаща спортрахун машхул хьун хъанай бакъар, — тIий буруккинттарай ур Тагьман Шяпиевич.
Цалва оьрмулуву ссаха зий ухьурчагу, Тагьманнул тачIав кьабивтун бакъар спорт. Институтраву дуклакисса чIумал агьну ивкIун ур боксрахун, каруннай бияврихун.
Тай шиннардий ва Дагъус­ттаннаЛ закканттай буккаврил чемпионатрал призерну ивкIун ур. Таганрограй мина дирхьуну махъ, оьрмулул 40-хъайсса шинну хьу­сса чIумалгума каратэлухун агьну ивкIун ур. Цалва гьанугу бивзун, чIярусса шиннардий каялувшиву дуллай ивкIун ур шагьрулул боевой искусствардал федерациялий. Ва хъанай ур му федерациялул цалчинма президентгу. Спортрахсса гъира ванал оьрчIавунгу бувтун бур. Тагьманнул арсру Эльдар, Олег, Тимур циняв спортсментал бур. Тимурдул спортравусса ххувшавурттая жу хьхьичIвагу чивчуссия. Ва цимилагу ххув хьуну ур Аьрасатнал, Европанал ва Дунияллул чемпионатирттай.
Дунияллул халкьуннал дянив­сса самболул, дзюдорал, каратэлул бяст-ччаллаву цимиллагу ларсун дур мусил медаль.
Ца шинал Брюсселлай хьусса дзюдорал дунияллул чемпионатрая (мастертурал дянивсса) ва шанна мусил медальданущал зана хьуну ур. Тимурдал цалагу медициналул ва спортрал образование дур. Ванал къуртал бувну бур Ростовуллал медициналул техникум ва Таганрограйсса спортрал ва физкультуралул академия. Ва ур Аьрасатнал лайкь хьусса спортрал мастер.
Спортраву ххуйсса ккаккияртту чIалачIи дуллай бур Тагьманнул арснал оьрчIругу. Арсен закканттай буккаврил Аьрасатнал чемпион хьуну ур мюрщи жагьилтураву. Илияс тIиманал цимилагу хьхьичIунсса кIанттурду бувгьуну бур греко-римский бияврил бяст-ччаллаву, Заурдул – мюрщи жагьилтурал дянивсса боксрал бяст-ччаллаву. Жамаллулми ххувшавуртту дур боксрал ва ка дишаврил (армрестлинг) бяст-ччаллаву.
Мина Таганрограй дишин нясив хьурчагу, Тагьман цалва кулпатращал, оьрчIащал, оьрчIал оьрчIащал гьарица шинах учIай буттал шяравун Ккурклив. Дунни буттал шяраву цува ацIансса къатригу.
Ва шяравун увкIукун цалла цIуцIимуния бусан, дару-дарман цIуххин заназимигу чан къашай.
— Цукун бувчIин булланна миннан инава хирург ушиву, шаймур бан хIарачат бувара, — тIий ур Тагьман Шяпиевич.