«ЖучIасса ятту-гъаттарал сияхI тIайлассар»

et_2Ккуллал райондалий бур 11800 лухIи гъаттара. Миннуватугу 5650 ттизай оьллу бур. Ятту бур 80500. Миннуватугу 46000 ттарду бур. Балчант, ттукри бур 1250. Найрду 2600 бур. АьнакIив, индушкартту, урдак-къазру 8000, ккаччив 1500 бур.

Жулла райондалий яхъа­нахъисса инсантурал хIакьинусса маэшат баврил чулуха цалчинмур кIанттай бур ятту-гъаттара ябуллай, гайннуя дучIаймур кулпат ябуван ишла дуллай бушаву. Багьанартту чIяву хъанай, хъуру дугьавугу дацIанна дурну дур. Инсантурайн кунна, гъаттарайн дияй­сса цIуцIавурттугу оькъавкунна дучIайсса духьувкун, хIакьинусса Ккуллал райондалул Ветуправлениялул дуллалисса давурттая цIухху-бусу буван на хьунаавкьу­ссияв ва Управлениялул хъунама хIакин ХIажирамазанов Будайчи АхIмадлул арснащал. Ванал ва ттул дянив хьуна укунсса ихтилат:

  • — Буси, Будайчи АхIмадович, цал, инава зузисса Ветуправлениялул цукунсса сакиншинна дуссарив Ккуллал райондалий?

— На хъунама хIакинну зузисса идаралийн учайссар Ккуллал райондалул Ветеринариялул управление куну. Райондалул вив дуссар сакин дурну ацIра участок. Миннувату ххюра ший, зунттавусса райондалий, Хъусрахь, Ккулув, 1-мур ЦIувкIрав, Вихьлив, Гьамияхь дуссар. Мукьра участок дуссар Бакрис-Бажиганнал даралуву, ца дуссар Бабаюртуллал даралуву. Яний, участокру дуссар жулва ятту-гъаттара кIинттул, гъинттул ябуллалисса кIанттурдай.

  • — Зул аякьалулу, циксса ятту-гъаттара, ичIаллил хIайвант ябуллай буссар жулла райондалийсса инсантал?

— Най бунува, чара бакъа, кIицI буван ччива жул аякьалулу буссар райондалийсса СПК-дал, фермертурал ва таксса инсантурал ябуллалисса ичIаллил хIайвант. ЖучIасса ятту-гъаттарал ва гайми ичIаллил хIайвантрал сияхI яла тIайламурди. Щалла райондалий бур 11800 лухIи гъаттара. Миннуватугу 5650 ттизай оьллу бур. Ятту бур 80500. Миннуватугу 46000 ттарду бур. Балчант, ттукри бур 1250. Найрду 2600 бур. АьнакIив, индушкартту, урдак-къазру 8000, ккаччив 1500 бур. Такну мукунма кIицI буван, Хъусращиял СПК-лул дуссар шанна пирма. КIай пирмардайгу бур 308 лухIи гъаттара. Миннувату 200 ттизай оьллу бур. Ккуллал шяравусса СПК-лул бур 10 азаруннийн бивсса ятту. Дур миннал, мукунна, арулла пирма зунттаву, ца пирма Бакрислив, лухIи гъаттара ябуллалисса. Ккуллал пирмардай бур 442 ттизай оьл. Вайннал бахханнин буч буллалисса гъаттара буссар Бабаюртливгу. Ттунма тIааьн къабизайсса иш ци бикIай учирча, сайки циняв жучIавасса хIухчалт бур ссурхIи.

  • — Буси утти бунияламур зулла даврияту?

— Аьрасатнаву дуссар «Закон о ветеринарии». Жул давугу дархIуну дуссар га кьанунналущал. ЦIана га кьанунналийн бувну ятту-гъаттарал гьарца чулухасса жаваб дулаву, гайннух ургъил бикIаву, цIуцIи къахьун, цила чIумал вакцинарду бутIин хъирив ацIаву ятту-гъаттарал заллухъруннайн багьлай бур. Ми заллухъругу жула кIанай бур шанма журалул: СПК-рду, фермертал, таксса заллухъру. Лахъай цIуцIавурттал сияхI дур, Аьрасатнал ветеринариялул департаментрал, Шяраваллил хозяйствалул министерствалущал архIал дурсса чара бакъа гьарца шинах вакцинация буван аьркинну ккаккан бувсса. КIицI дуванна цаппара цIуцIавуртту му сияхIраватусса: туберкулез, бруциллез, сибирнал язва, ящур, оьцIалу, лелуххантрал грипп, жиндрал шаву, листеревоз ва цаймигу цIуцIавуртту. Азарду дур гьаваллавух дакъа лухччинува дияйссагу.

  • — Ми зу ятту-гъаттарайн бувайсса даруртту уква­ссарив, юхссагу, багьлух­ссарив?

— Ялув кIицI дурсса инфекциялул зумунусса цIуцIавуртту къалахъаншиврул бувайсса даруртту уквассар. Гайми – багьлухссар. ХIисав дурсса чIумал даруртту муксса ххирасса къабикIай. Масалдаран, ца вакцина ягу инъекция бацIлан бикIай 10-15 къурушран.

  • — Зул давурттаву, вихьва цIуххирча, цумур даву дикIай яла захIматмур?

— ЗахIматну тIисса махъ бучIир жул давриву ишлавагу къабуван. Циван учирча, жул циняв специалистал цалла давурттив кIулсса, лахъсса кIулшивуртту ларсъсса гъаттарал хIакинтал бур. Шикку бур гьаз буван багьлагьи­сса цамур масъала. Му масъалагу – хъунисса ихтиярду дуллуну дур шяраваллал администрациярттахьхьун. Мунийн бувну, гай буржлувну бур жу вакцинация буллалийни хьуннав, цамур чара бакъа буван багьлагьисса инъекция буллалийни хьуннав, цала шяравусса ятти-гъаттарал заллухъру буржлув буван гай цала гъаттара хIакинтурачIан бувцуну бучIан. Му даву хъинну хьхьарану дакъа дуллан къабикIай. Ялагу, гьарца шяраву чара бакъа дикIан аьркинссар «скотомогильник» тIисса, чапур хьусса ятту-гъаттара бу­ччайсса къувирду. Ми къувирду, ялагу инттухунмай, ссуттихунмай ятту бувкьсса чIумал купка дувайсса кIантту, вайва администрациярттал хIадур къабувну бикIай. Ттун ванийну учин ччай бур, циняв Ккуллал райондалул шяраваллал администратортал бакъахьурчагу, бур миннаву, цIарду къатIунна, цалва буржру биттур къабуллалисса. Арцу ласайсса ведомострайрив гьарца зурух къулбас дувайхьунссар. Гайния дачIи гиккура кьакъадитайхьун­ссар. Мунийн бувну, утти жула Дагъусттаннал цIусса президентгу хъанай ухьувкун, цала канилусса шяраваллаву дуван багьлагьисса давурттал сияхI-плангу дурну, миннуха зун аьркинни.- Буси утти вила канилу­сса, хьхьичIун ливчусса зузалтрал цIардугу.

— Ттухьва цIуххирча, цинявгу ттул канилусса зузалт ялув кIицI бувсса кьяйдалий, цайвасса буржру кIанийн бувтун биттур буллалисса специалистал бур. Ина кIицI бува тIийкун, бусанна Да­гъусттаннал лахъсса хIурматрал цIардан ва бахшиширттан лайкь хьусса цаппара зузалтрал цIарду: «Заслуженный ветеринарный врач РД» цIанин лайкь хьусса хIакинтал бур: Мирзаев Абас, ттул хъиривмари ва; МахIаммадов Шяъбан, Вихьуллал шяравусса ветучастокрал хъунама; Валиев Ярагъи, Бажиганнайсса ветлечебницалул хъунама; ЯхIияев ХIасан, Южно-Сухокумскалийсса ветучастокрал хъунама. Укуннасса цIанин лайкьшиврун ккаккан увну уссар МахIаммадов МухIуттин, Бакрисливсса ветлечебницалул хъунама.
КIицI буван ччива, Дагъусттаннал шяраваллил давурттал министерствалул чулуха барчаллагьру баян бувссар Ккуллал ветучастокрал хъунама Аьлилов МахIаммадлуйн, Ветуправлениялул хIакинтал Аьлилов ЦIаххуйн ва Аьбдуллаев Арсеннуйн. Ттунна дуллуссар Дагъус­ттаннал ХIукуматрал чулухасса ХIурматрал грамота.
Ятту-гъаттарайн цайнна ва вайннуяту инсантурайн лахъан бюхъайсса цIуцIавуртту ппив хьун къадитаншиврул, дукIу Аьра­сатнал хIукумат ВТО-лувун духхаврийн бувну, 2012-ку шинал апрельданий Ккуллал райондалий зун байбивхьуну бия цIусса Госветнадзор тIисса къуллугъ. Ветуправлениялийн лавгун унува на ца-кIива суал буллуссия ва къуллугърал хъунаману зузисса Кьурбанов Рамазан Арсланбаг­лул арснахьхьун. Ванал бувсуна ттухь, цалва къуллугъран душиву «Государственная ветеринарная инспекция по Кулинскому району и мониторинг эпидемического состояния территории» тIисса цIа. Ва цIуну тIивтIусса идара бухьурчагу, ванийсса каялувшиву дувайсса дия Дагъусттаннал ветеринариялул комитетрал. Ва идаралийн хъар дурну ду­сса дия хIукуматрал чулухасса ялувбацIаву: предприятиярдай цукунсса чулийсса статус ва хъар шаву духьурчагу, ишбажаранчитурай, фермертурай, личIи-личIисса ятту-гъаттарал цIуцIавуртту дикIан бюхъайсса кушурдаха зузисса, таксса инсантурай, яний ятту-гъаттаращал дархIусса давуртту дусса ишир­ттай. Ванал бувсуна мукунма жула аьрщарайх цамур кIанайн нанисса хIайвандалия дувайсса хъус чара бакъа ххал дуван аьркиншивугу. Мисал бувцуна Рамазаннул, нажагь, ци багьана хьуну бивкIуссарив къакIулну, цумур-дунугу шяраву кIива ичIаллил хIайван чапур хьурча, цал къуллугърайн баян буван аьркинссар тIива шяраваллил администрациялул ва ветучастокрал зузалал.
ХIукуматрал бивтсса ятту-гъаттарал цIуцIавуртту ппив къахьун ялув бавцIусса гъа­ттарал хIакинтал цалва буржру биттур буллай бухьурчагу, жувагу бакIцIуцIаву дуварча хайр­данун ябуллалисса ичIаллил хIайвантрай, му чIумал гайннуя жуйнна лахъайсса цIуцIавурттугу архнура личIайшиву бувчIин бувуна ттун Будайчил ва Рамазаннул. Вайннал дуллалимуницIун Аллагьналгу кабакьиннав.
Ихтилат бувссар ХIажимурад ХIусайновлул