Аьлимчу ва учитель

Тsob_8тул хIакьинусса ихтилат Вихьуллал шяравасса МахIадова Мариян Гъазибаглул душниятур. Ва душ хIакьину зий бур Къизлардал райондалийсса Аверьяновка тIисса шяравусса дянивмур даражалул школалул завучну ва биологиялул, химиялул дарсругу дихьлай. Мариян МахIадова бур мукунма биологиялул элмулул кандидатшиврул цIа ларсъсса аьлимчугу.

ХIажимурад ХIусайнов
Оьрмулувусса касму язи дугьаврин багьанану, чIявумур чIумал, хьуну лякъай школалий дуклакисса чIумал лахьлай диркIсса дарсирдал биян бувсса асарду. Гьай-гьайкьай, гай дарсру оьрчIан ххира хьунну дишаврил муттагу, чара бакъа, учительтурахь бикIай. Учительнал кушу лахънийн лавхъшиврун ккалли бувангу бучIир, ганаща бювхъухьурча цалла дишайсса дарсиращал дархIусса касму цума- унугу, цаягу дуклаки оьрчIал язи дугьарча.
Ттунма кIулсса аьлимтурал оьрчIзамана кIурчIулттувух буккан бувсса чIумалгу, ттун хIисав хьунни, гай аьлимтал сайки циняв зунттавусса районнаясса бушиву. Циван учирча, шагьрулий хъуни хъанахъисса оьрчIал, учиннуча, дунияллух ябитаву къумасса дикIай. Яни, чIявумур чIумал къажанжи дикIай цалчинмур ххуттай. Явара, хIисав бувсса чIумалгу, шагьрурдайн бивзсса инсантурал бакIравусса аькьлугума къажанжилущал бавхIусса бикIайшиву ашкара хъанан бикIай. Шяраваллил кIанай гьарца дука-хIачIанссагу кIиккура, къатлувусса тIахIни-кIичIугу цалла дурсса, улу чурххайн лаххайсса лаххиягума цалла щаршсса диркIссар. Махъ бур инсаннан арцу-мусил пар тIаву янилун багьнугу. На багъишла итанссара кказит буккултрал укун архнияту айивхьуну тIий. Циван учирча, на ттулла макьалалуву ихтилат буван нанисса хъамитайпагу зунттаву бувсса, кIийсса багьу-бизугу цирив кIулсса, чIивину бунува улу цIурихьулул кушурдугу, ппалавмигу буван лавхьхьусса зунттал душ буну тIий. Ххишалассаннун, ванийн бакIрайн багьну бур школалийгу цалла дарсру хъинну кIулсса учительтал. Гьай-гьай, язи дугьару жура ца-ца дарсгу жунна ххуйну дурчIлачIимургу, хияллал хIужрардай кюру бувмургу
Э лмулувунсса ва учи-
тельнал касмулучIансса ххуллу Марияннул байбивхьуссар Ккуллал райондалийсса Вихьуллал шяраву 1969-ку шинал Гъазибаглул ва Качардул кулпатраву. Мариян бакъагу ялагу хьуну бур, ХIаммад, МихIа, ХIажикьурбан тIисса уссурвалгу, Магирон тIисса ссугу. Школалийн гьаннинмигу, школалиймигу шинну хьуссар Марияннул хъиривмур оьрмулул мархха-ххуну татан дурсса чIуннуну. На ялув кIицI бував зунттаву хъуни хьусса оьрчIал янилун дагьайсса дуниял хъинну гьартасса дикIайшиву. Ччайнугу, къаччайнугу чара бакъа зунттаву хъуни хъанахъисса душаран ниттихъан кумаг бувангу багьлан бикIай. Му кумаг бавугу, шаппасса кушурду бакъагу, ичIувасса ятту-гъаттаран кIинттулнинсса дукия хIадур дуллан багьлагьисса бикIай. Хъуру ттихIлан, марщай ххартIа тIун, цулуцалтрал дурцусса лухччайсса ххулув бавтIун, гайннуя ххалабакIурду буван. Хъиривгу явара вай ххулув къарду лахълай, хъаннил колхозрал базалийн буххайсса чIуннугума дикIайва. ХIасил, чансса къадикIайхха шяравусса давурттив. На Марияннул элмулувунсса ххуллу ча байбивхьуну бурив кIул буван, суал буллуссия ванихьхьун цила школалий дуклай бивкIсса шиннардияту буси куну. Бувсуна Марияннул ттухь укунсса затругу:
— На школалий дуклакисса чIумал химиялул дарс дишайва жухь Аьлиханова Сиянат тIисса, оьрчIая хъинну тIалавшинна дайсса учительницал. ХIатти ция цучIав химиялул дарс къалархьхьуну учIан. ТIалавшин душаврищал, ванил дарс дишаврил кьяйдалул низам оьрмулувусса, жула лагма-ялттусса задирттащал лащинбавуртту дуллай, дарс хъиннура дурчIин дуванмур буллан бикIайва. Биологиялулмур дарс дишайва жухь Гуйдалаева Аьшурал. ЧIявуну жу Аьшура Баговнал экскурсиярдайн буцайвав. Жу жура дувайссия тIутIал, ххяххиярттал гербариярдугу. Ва иширалгу жул кIулшиву хъиннура гьарта дувайва. Школданий дикIайссия «приусадебный участок». Жу гикку дугьайссия шяраву ххяххайсса циняв ахънилсса. ЧIявуну на гьуртту шайссияв Ваччав, Ккулув шайсса олимпиадардай. Вай олимпиадардайн хIадур хъанахъийнигу личIи-личIисса луттирду, журналлу ккалан багьайва. Ва иширалгу ттул биологиялул чулиннайсса кIункIу тIаву ххи дуллан дикIайва. Ялунссаннун жул шяраву бия хъинну чIявусса луттирду бусса библиотека. Библиотека бушаврищал, шиву зий икIайва Аьли КIамахъанов тIисса адамина. Ванал цавагу буккин лавсъсса луттираву хъанахъисса иширттал мяъна къабувсун цIусса лу къабулайва. Буниялагу ца на школалий дуклакими шиннай бакъагу, ттуяр хьхьичIгу, махъгу Аьли КIамахановлул жул шяраваллил оьрчIал дунияллух бургаву, луттирду ккалан гъира бутаврил чулинмайсса кIункIу тIаву хIасул дувавриву хъунмасса мутта бувгьуссар. Муданма навагу ва адаминайн барчаллагьрай бикIара.
1986-ку шинал на къуртал бувссар Вихьуллал дянивмур даражалул школа. Гава шинал на дуклан бувхссияв Дагъусттаннал Пединститутрал биологиялул ва химиялул факультетрайн. На шамилчинмур курсиравусса чIумал ххуйну дуклакисса 50 студент кIира нюжмардийсса экскурсиялийн бувцунав Украиннавун, тайнначIасса хIукуматрал «Никитинский ботанический сад» тIисса заповедникравун. Тикку ттунна ккарксса жура-журасса ххяххиярттал, тайннияту бусласисса хавардал хьуннав ттул аькьлу-кIулшилул луртан хъиннура гьарта дуруна. Тикку бия «ЯтIул луттиравун» лавсъсса чIявусса мурхьру, ххяххияртту. 50-100 шин хьуссар тIисса кипарисрал, пялутрал хъунисса мурхьру бия. Яла жу бувцунав щинаву яшайсса жанавартру бусса террариумравун. Гиву бакъасса жанавартрал журарду бакъая, чIявуми цивппагу хьхьирил жанаварт. Макьара оьрватIи бия сайки шанна тонна дуссар тIисса, личIи-личIисса балугъру, жура-журасса акуларду, ятIул балугъру бия. Бувцунав жу мукунма дельфинарийлувунгу. Тикку бия мушакъатсса, кару-ччанну ххуйну къазузисса оьрчIру бувцуну бувкIсса нитти-буттахъулгу. Тай оьрчIру дельфиннащал гьузуй, тайннуй щябикIлай хъин шайссар тIий буслай бия. Лавгссияв жу мукунма Севостополлая арх дакъасса, дяъвилул чIумал ччурччусса, «Мамаев курган» тIисса аьрщарал парча бусса кIану ххал бувангу. Тикку, учиннуча, уттизаманнул мукъурттийну дяъвилул чIумал хъанай бивкIсса ишру «реконструировать» бувну бия. ХIасил, тиха бучIайхту, ттун пикри хьуна, чара бакъа ва Аллагьнал ттунма ккаккан буллалисса ххуллуну чIалай, аспирантуралувунгу бувххун, элмулувунгу ша ласун. Аммаки ттун, институт къуртал буваннин, 1990-ку шинал щар хьун багьуна. Гайра шиннардий ттул кулпатраву Руслан цIа дирзсса оьрчIгу хьуна. Институт къуртал бувайхту на, ласнащал яхъанахъисса, Къизлардал райондалийсса Аверьяновка шяраваллил школалий химиялул ва биологиялул дарсру дихьлан бивкIссияв. 20 шин хьунни ттул ва школалий зий. Вай шиннардил мутталий на итабавкьусса оьрчIавату 5-6 оьрчI гьарца шинах Пединститутравун, Медакадемиялувун, Медучилищалувун къабувххун къабикIай. Ттунна асар хьуну диркIсса чIунну дакIнийну, чIявуну нагу оьрчIру буцлан бикIара экскурсиярдай. Ттувувагу вайннащал занан ччисса гъирагу гьарза хьурча бакъа, лекъащай. Элмулул чулинмайсса кIункIу тIаврил хиялмур ттул бартлаглан бивкIуна 2006-ку шинал нава къуртал бувсса Педуниверситетрал аспирантуралувун буххайхту. На дуклан бувхссияв заочнайну. Ттул даврил цIа дия «Паразитология лошади, осла и мул» тIисса. Ихтилат бувайми мукъурттийну учин, инсаннаву бикIайсса щиртри кунма, гъаттаравугу бикIайссар паразитру (бигьабукулт). На ттулва опытру бувайссия Къизлардал Санэпидстанциялул лабораториялий. Ми давурттив ххал дувайва ттул каялувчинал Педуниверситетрал лабораториялийгу. Му цувагу Педуниверситетрал ректорнал хъиривчуну зузисса Ккуллал шяравасса Аьлиев Ширали Кьурбаннул арсъя. На яла ттулла даву 2009-ку шинал дурурччуссар Москавуллал И.Н. Скрябиннул цIанийсса элмулул иширттаха зузисса институтраву. Скрябин цувагу ивкIссар паразитолог ва гельминтолог.
Ттул ва ласнал МихIаммадил дянив Руслан тIисса арс акъагу, ялагу бур Людмила ва Лейли тIисса душругу. Руслан ва Людмила дуклай буссар Краснодардал университетраву. ОьрчI ккарччал хIакин хъанай ур, душнил лечебный факультет язи бувгьуну бур. Лейли тIисса душгу 9-мур классравун лагайссар. Аллагьнал кабакьирча, гьай-гьай, ччива ттун ттулла элмулувусса давурттивгу вания гихуннайгу дуллан.
М ариян Гъазибагов-
нал цилва бувсмунийн ттунгу ххи буван ччива. Ва хъанай бур Аверьяновкаллал школалий дарс дишайсса учительтураву хъинну хIурмат бусса, школалул оьрмулуву гьуртту хъанахъисса учительну. Ванил цилла давриву ишла дуллай бур цIузаманалул техникалул хIасиллугу, интерактивный доскалий ккакан дувайсса ДВД- киносуратру, компьютерданул, проекторданул кумаграйсса бувчIин бавуртту. Дарс дишаврил чулухуннай ванил ккаккан дуллалисса хьхьичIуннайшивуртту хIисавравун ларсун, 2007-ку шинал Къизлардал райондалийсса школардал дянив баян бувсса «Самый классный классный» тIисса конкурсравугу ххув хьуну бур. Ххув хьуну бур ва мукунма «Лучшие учителя РФ» цIанилусса 2008-ку шинал хьусса конкурсравугу. Ларсун дур ванил Президентнал грантгу. 2009-ку шинал ванин дуллуну дур: «Почетный работник общего образования РФ» тIисса хIурматрал цIагу. Мариян Гъазибаговна бур мукунма Аверьяновкаллал школалул директорнал хъиривмургу. Ванийн хъар дурну дур завучналмур даву.
ЧIа учинну жувагу вания гихунмайгу бюхъу-хъит бусса зунттал душнин кIяласса ва тIивтIусса ххуллу.