Барчаман, лакку дукра

ХьхьичIара КьубиячIа канай, хIачIлай диркIсса, хIакьину хъамара диртсса, цIуллу-сагъшиврунгу хъиннура аьркинсса дуки-хIачIия.
На мудангу, ихтилатравугу, чичрурдавугу чIурчIав дуллай икIара – Кьуби аьвзал заманная шихунмайва диндалувун ва ятту-гъаттаравунгу бахьлавгун, цайми пикрирдугу бакIурдиву бакъасса, марцIсса алжаннул агьлу бивкIшиву ккаккан буллай. Мяйжаннугу, хьхьичIава цIанихсса ятту-гъаттарал усттарталгу бивкIссар, бивкIссар дин-исламрал къаралданий кьянкьану бавцIуссагу. ПаччахIнал заманнай зунттавух бахьтта хIажлийн лагайссагу бивкIссар. Лавгун, тийхва ливчIссагу буссар.

Ттул ихтилатгу миннаясса бакъарча, хьхьичIара хъинну ури-кьурину нани дуллай диркIсса, цIуллу-сагъшиврун мюнпатсса ва бузсса, дуки-хIачIиялувусса аьдатру, оьрмулул тарихрава лаглагисса, дакIнийн дутан ва аьркиннал ишла даншиврулла чичлачисса: ини, нагьлийини, яттил нис дирчуну бувсса ини, хIанттиийни, инил тахани (ккурч), кIуттал ккурч, кIуттал ххункIру, пар-партIи бувну шювшуну, нувщигу лекъавхна, талати чIуллух мюрш дурну, ххуйну кIул хьунну майлия кьалиягу бувну, кIяла хьунну дуртIуну накIгу, учлай уччин къашайсса накь, хъиннува тIааьнссар, кIарттуву шавхьсса мучарттухун хIачIлачIиний. Хъамава бивтун бур щинай нигьирттай гьавусса хIажуллачIал иникIмалул хъахъи ххункIру ва миннучIасса чулу уттуллул чIутIругу, нувщигу, циняв лагма лавгун, цачIу букайсса бивкIсса. Хъиннува хъамабивтун бур кIарттугу, кIарттуву бивщусса хъуни ччатIру ва чIукьасса хIажуллачIал иникIмалул мучарттуву дирхьусса майгу. Яла-ялагу, гъили-гъилисса мучарттухун яттил нисирал касакгу хъиннува тIааьнссия. Лапра ххутта-ххуллува ларгун дур, буттахъал чаннагу къадуллай диркIсса дукьрахIангу, миннучIасса чимус ва кьири инигу, хIанттил дурцIуну кIартташигу, ялув инигу бивчуну, хIаллил даврихун-мушахун ласлай диркIсса, кьинибархан зий, я ккаши, я мякь дакIнийн къабагьайсса.
Утти чансса гьарза-гьартану бусанну, хьхьичIава, ххуйну ххюту-кагу зузи дайсса, чурххангу мюнпатсса, хьхьахьхьари, Кьубиял цукун байсса бивкIссарив. ХьхьичIва хIадур байссар 5-6 журалул ккукку-цIу, хIажуллачIа, хIажлул хъюрув, лачIа, чявхъа-у, лухIи хъюрув, мюрш хъюрув. Вай гьарзад, ххуйну марцIгу дурну, шюгу-шюршуну дичайссар, гъапI увкуну кьалакьигу лакьайсса, хьхьичIавасса дувссилул гъадарттавун, (хIайп хIакьину гъадара байсса усттарталгу аьпалухьхьун лавгун бур, миннал ирс бачин банмагу уклай акъар). Мяйжаннугу, вай ккукку-цIу, хъюрув личIаннин, чIукьассар. Мунияту ми ххуйну аьгъу бангу аьркинссар. Аьгъу баншиврул бутайссар гъадарттувун, чулу чуллал ухчIин чул кIи-шан бувхъун. Гъадара бишайссар нунцIух ягу кIарттуву, аьркинсса щингу дуртIуну, вайннул хIалкьазия кIулсса хъунна щар дуссар гъадарттул ларай дарцIуна. Хьхьахьхьари шашавайсса ппурттуву, дурцIу дикI ягу бадаку бутайссар, мюршгу бувну, тIааьн бан. Мува ппурттуву кьанцIлул (кьурчIисса) вахгу учайссар. Анаварну кьалакьигу дирхьуну махъуннай, чансса цIугу цIу дурну битайссар. Ва хъунна щарнин кIулссар ккукку-цIу шавхьсса, къашавхьссагу. Шавхьун махъ, бувну кьалиягу, цIу-цIанпиргу ххал бувну, гьарта-гьарзану яй-явшгу бивчуну, 4-5 минутIрай кIучI бувну битайссар. Вана вайри алжаннул дукиягу. Кьубиян кIулссания, чара бакъа, зуруй цал хьхьахьхьари букан аьркиншиву ххюттука зузи дан, чантI учин дан.
ХьхьичIуннай кIицI ларгсса, буттахъал канай, хIачIлай диркIсса дукра, марцIсса, цичIар химия, оьргъашиннарду ишла къадуллай диркIун дакъаривкьай, 100-хъул ва хьхьичIуннайссагу оьрмулул шинну хъанай, сагъ-саламатссагу бивкIсса? ХIакьину ххал бара, ччарча парникирттаву ххяххан дуллалисса ва авлахърай дугьлагьисса бакIлахъия, ччарча дугьлагьийни аьрщаравун, ччарчангу дургьуну махъ личIи-личIисса даруртту бичлай, гужрай, ччяни диян дан ххалаххивгу буллай тIий бакъарив къаша-шайгу хъанахъисса, оьрмулул 80-90 шиннавунвагу къабиллалисса?
Оьмахан Вагьабов