Вирттаврал цIарду мудангу уттараннассар

pz_7Гьантта бувккуну жуятура арх дуцлай дур халкьуннал ялун къювурдугу, оьзрурдугу, лухIи кьинирдугу цал архIал ларсун дуркIсса дяъвилул шинну.
Гьантлия гьантлийн жула дянива лаглай бур дяъвилул сичча ккарксса, мунийн данди бавцIусса лахьхьусса чIава жагьилтал – хIакьинусса ветерантал. Вайнная чIявуминная жухьва утти буслай бур ветерантурал арс-душварал, вайнная бивзминнал. Цила ниттил буттая, Нальчикрая Берлиннайн ивсса дяъвилул ветеран МахIаммадов Юсуплуя, мунал дяъвилул ххуллия, дакIнийнбичавурттая ттухь бувсунни Луиза МахIаммадовалгу.

Залму АьбдурахIманова
Юсуп увну ур 1911 шинал Лакрал райондалийсса Сундараллиял шяраву. ЧIаххуврайсса ДучIиннал шяраву къуртал бувну бур 6 класс. Ванал захIматрал ххуллугу байбивхьуну бур 1937 шинал Гъумучиял мебель дувайсса фабрикалий тIаннул усттарнал пишарая. Шикку зузиссаксса хIаллай байбивхьуну бур дяъви. Ва фабрикалия 1942 шинал Юсупгу увцуну ур ЯтIул Аьралуннал кьюкьравун.
ЦIубакIрай ттупанг канил къабувгьусса, янсаврал кьанкь къарирщусса циняв дахьва бувцуминнавух вагу тIайла увккун ур Гуржиянавун хасъсса аьрали курсирдайн. Ла­хьхьаймур лахьхьинуксса чIун ларгукун, Юсуп ва ванащал архIалми личIи-личIисса фронтирдайн тIайла бувккун бур. Ва агьну ур Маршал Жуковлул каялувшиннаралусса 1-мур Украиннал фронтрал Мукачевлул 904-сса артиллериялул полкравун. Аьрали къуллугъ буллай ивкIун ур старшинанал чиндалуву, батареялул командирну.
Юсуп талай ивкIсса полк гьур­тту хьуну бур Польшанаву, Австриянаву, Венгриянаву, Румыннаву най диркIсса къизгъинсса талатавурттаву. Ца талатавриву контузия хьуну, аьрали госпитальданий уттуивхьунугу ивкIун ур. Хъин хьуну махъгу, полк расформировать бувну, цамур полкравух ивну ур Берлиннайнгу.
Юсуп гьуртту хьусса цинярдагу талатавуртту кIицI ларгун дур дяъви байбивхьуну къуртал хьуннинцIа ванал хъаралужиплуву бивкIсса Красноармеецнал книжкалий. Чичрурду дур талатаву най диркIсса кьинигу, кIанугу кIицI лавгун: «11.02.1944 г. За взятие Шипитовки; 27.03.1944 г. за прорыв обороны в предгорьях Карпат и взятие городов Бугач, Коропец; 18.10.1944 г. за прорыв в Карпатах по фронту 275 км и в глубину от 45-50 км. и переход границы Чехословакия – СССР» ва цаймигу.
Ниттил буттал бакIрачIан бувкIмуния, ккавкмуния бусласи­сса Луизал кIицI лавгунни, дяъви къуртал хьуну мадарасса чIун ларгсса чIумалгу ттаттал ччя-ччяни дакIнийн бутлай ивкIсса, тикрал буллай ивкIсса цаппара иширттаягу.
Совет Аьралуннал немецнал фашистътал хьхьичI бавкьуну Австриянал аьрщарайн бивсса ппурттуву, ца хъунбакъасса шагьрулучIа, кьинирдал ца кьини Юсуплул вичIахух бивщуну бур хъинну цанма кIулсса, цалва аьзизсса лакку мазравасса махъру. Лакку махъру ча баллай бурив хъирив увксса ванал бакIрайн багьну бур кIива-шанма чIиви оьрчI. «Зу щиллу, шиккун ча багьру? Мямма-дада чув бур?», тIисса адаминая ливхъсса оьрчIал ва цала хъирив увтун ур ца лази-лавкьусса, маэшатрал къаоьккисса къатлучIан. Къатлул залуннал кьатIув увккун, аьла-ссаламгу бувну, «оькъавку хъамаличу» ужагърайн уххан увну, хъамалу увну махъ, бувсун бур цува кулпатращал дяъви байбишиннина шийх гьанулул хьусса, шийха цIакь хьусса лаккучу ушиву. Юсуплун бувчIуссаксса, ва ивкIун ур революция хьусса ппурттуву тийха ливчIсса хIалтIухъан. Ватандалий ливчIсса цалва гъан-маччанан хIукуматрал чулуха дайшишру, бахчавуртту къахьуншиврул, часса ва щиятусса уссарив къабусаврихлу багъишла ити куну бур. Шикку ва лаккучунал диркIун дур цува заллусса хъун дакъасса фермарив ягу чIиви фаб­рикаривгу.
Ва бакъасса, ветеран ялагу буслай икIайсса ивкIун ур ца цамургу цанма ккавксса тарихравун лавгсса ишираягу. Европанал хIукуматру фашистътурацIа мурахас дуллай, Совет аьрал Берлиннайн бивну Рейхстаграй ттугъ бивщусса кьини, Юсуп усса кьюкьлунгу кьисмат хьуну бур Ххувшаву ласаврищал цаннал ца барча буллай, цаннайн ца хъямалартту багьлай, гьаваллавун ттупангру битлан, кьяпри личлан фашистурал хъунмур штаб бивкIсса Рейхстаграй. Ва диркIун дур мяйжаннугусса, арамтал мюрщи оьрчIру кунма аьтIутIи бувсса ххаришиву.
Юсуп тIурча ххувшаврицIун Рейхстаграй ттугъ бивщусса шамуннава ца дагъусттанчу ивкIшиврия бавну, кIилийнусса ххаришиврул му дагъусттанчу цу уссарив кIул уллай, тийн-шийн лечлай, «Ттугъ бивщу­сса дагъусттанчу» ххал уллай хъирив увккун ивкIун ур. КъабакIрайн агьну ур ванан та виричу тикку­сса аваралуву. Иширах бургарча, га ивкIун ур, дяъви къуртал хьуну махъ Юсуп яхъанай ивкIсса, Хасавюртуллал райондалийсса ЦIуссагагатлиял шяравалличIату 5 км. манзилданул чIаххуврайсса къумукьнал шяравасса Аьрасатнал Виричу АьбдулхIаким Исмяилов.
Дяъви къуртал шаврин хасну 1945 шинал Москавлив ЯтIул Майданнив дурсса парадрай гьуртту хьуну ур Юсуп МахIаммадовгу. Ванийну жула ветераннал дяъвилул ххуллу бяливчIун бакъар. Шичча ва тIайла увккун ур Баргълагавал Украиннавун бандеровцынащал талан.
1946 шинал дайдихьулий Юсуп зана хьуну ур цалва кулпат, оьрчIру, жямат бизан бувсса ЦIуссалакрал райондалийсса ДучIиннал шяравун. Зана хьунугу ур ветеран хъазам бувцIусса аьрали медал-орденнащал. Буттах шаппа ялугьлай бивкIун бур 3 душ: Тухай, Аьйшат, Миясат. Шавай зана хьуну махъ бувну бур чIанма-чIивимур, цала ниттил цIа дирзсса, Сакинат тIимур душгу.
Юсуп завхозну кьамул увну ур ванал кулпат Жарият зий бивкIсса ОьрчIал къатлувун. Ца­ппара хIаллай шиккугу зий ивкIун, ва ДучIиннал шяраваллил гьарахъ гьарайзуну зий ивкIун ур.
1950 шинал 4 душнил ялату ванал кулпат ахиратрал хьуну бур. Ва иширая махъ Юсуп ивзун ур, ялувгу кIицI ларгсса, махъра-махъсса кьининийн ялапар хъанай ивкIсса, ЦIуссагагатлиял шяравун. Шикку ва зий ивкIун ур тIаннул усттарнал пишарай. ЦIусса жяматрал дяниву Юсуп МахIаммадовлул бусрав-сий лахъсса диркIун дур. Ванайн оькъа­в­­куну, ванал гьурттушинна къадур­сса цурда ца байран, шадлугъ къалагайсса диркIун дур шяраву. Ванал дакIнийнбичавурттай, ххуй­сса маслихIатирттай ЦIуссагагатлиял цимирагу жагьилсса ник тарбия хьуну дур. Райондалул ва щарнил каялувшиннарал чулухагу ветеран аякьалулун лавсун, хъуннасса къулагъасралу, хIурматрай ивкIун ур.
Оьрмулул гуж-бияла лаглагисса махъра-махъсса шиннардий дяъвилул щавурдал азурда уллай, ччя-ччяни цIуцIи шаний хъанахъи хьуну ур. 1984 шинал оьрмулул 73 шинаву Юсуп ахиратрал хьуну ур.
Ва ялун нанисса Ххувшаврил кьинилул хьунийн цинявппагу жула дянива лавгсса ветерантурал аьпа баннав тIий, хIакьину жула чIаравсса ветерантурахь дакIнийхтуну барча учин ччива дяъви къуртал хьуну 70 шин хъанахъисса юбилейрал байран. Зул хIурмат жучIа лахъссар, зу бувмур жун мудангу дакIнийссар!
Барча Ххувшаврил кьини!