Ва бакъарив хъамитайпалул талихI

lantuh_3Инсаннал яла хъунмур ххазина – оьрмур, мугу бутан аьркинни цавагу лахIзалуву цала цува кьуцIу къауллансса куццуй, амма мукун оьрму бувтми нажагьсса бакъа хьунакъабакьай. Агар оьрму цIунил байбиширчагу, вава ххуллийх бачинтIиссияв тIий бур вай гьантрай оьрмулул юбилей кIицI лаглагисса Гъумучатусса Мусал душ Багъирова Рукьижат.

т. ХIажиева
А. Аьбдуллаева
ЧIуннардих бурувгун Рукьижат бивкIун бур гьарзат­раву итххявхсса, бюхъу бусса, хьхьичIунмай хъит тIисса, ду­ккавриву гьунар бусса душ.
Бувну бур Гъумук февраль зурул 16-нний 1924 шинал. Яла дяъви къизгъинсса чIумал, 1942 шинал, Гъумук къуртал бувну бур 10 класс.
«Жул класс оьрчIал, душварал балгусса, хъунмасса класс буссия. АцIулчинмур классравун бувксса чIумал военкоматрая букIлай, буцлай, чIявусса оьрчIру бувцуна. Классраву ливчIуна 5-6 оьрчIгу, ца нагу. 10 класс къуртал байхту нагу бувцунав захIматрал фронтрайн — ГьунчIукьатIув къанаврду дуклан. ГьунчIукьатIрал ялувсса Буртни тIисса шяраву дзотру дуклай, Гьуйннал хIату жагьилтурал бивчусса мурхьру ххилай, ттукри бусса кIанттайн биян бувну, кIичча ттукрай бивхьуну, блиндажирттачIан биян буллай бивкIру. Шичча яла на, школардай учительтал биялну бакъа, школданийн гьан бувнав, дарсру дихьлан», — тIий дакIнийн бутлай бур Рукьижат.
Школданий хъунма хIал къавхьуну ва райкомрайн бувцуну бур. Микку зий бунува, шанма мюрщисса оьрчIащал, къуртал бувну бур МахIачкъалалив Областьрал партиялул школа. Москавлив лаваймур партиялул школалий дуклакисса чIумаллив Рукьижатлул ххюва оьрчI бивкIун бур. Гьай-гьай, бигьану бакъахьун­ссия зунттал хъамитайпалун ласгу дузал увну, къатта-къушлилссагу, мюрщисса оьрчIалссагу буллай, зугу зий, дугу дуклан. Ва хъуннасса чувшиву дур.
— Вай давурттив царагу дан къахьунссия, нава бувчIлачIисса, аякьа дусса лас къаивкIссания. Жу хъуннасса эшкьи-ччавугу дурну куннан кув хьуссару. Тай дия дяъвилул шинну, МахIаммад дяъвилий захIматсса щаву дирну, госпитальданий хъин хъанайгу ивкIун, шавай гьан увну ия. Му чIумал на райкомрай зий бура. Жу куннан кув ххуй бивзунав, амма дяъви най буна хъатIи бан хьхьичIунмай къавхьуру. Дяъви къуртал хьуну ца-кIива зурува хъунмасса хъатIигу бувну, жу цачIун хьуру. МахIаммадлущал (аьпа бан цал) цачIу лахъисса оьрму бутан кьисмат къахьурчагу (46 шинал оьрмулуву аьпалул хьуссар), нава ганан шаврия ца кьинивагу пашман къавхьуссара. ДакI хъинсса, ттуйва цIими бу­сса, оьрчIругу, навагу ххирасса, аькьлулул увччусса адамина ия. Ттуйн гуж къабагьан аякьалий икIайва. «Рукьижат, вил отпуска гъан хъанай дур, хIадур хьу санаториялийн бачин», — учайссия аьпа бивул, — тIий буслай бур Рукьижат, цила лас дакIнийн утлай.
Багъиров МахIаммадлуя хьхьичIва «Илчи» кказит­райгу чивчуну буссия. Ва ххуйсса, уздансса агьлу-авладраясса адамина ивкIун ур. МахIаммад 22 шинай Гъумук судьяну зий ивкIун ур. Дяъвилиягу ва чIярусса наг­радарттащал зана хьуну ур. Талай ивкIун ур цал финнащалсса яла Буттал КIанттул цIанийсса дяъвилий.
Тай шиннардий дурккусса хъамигу чансса бухьувкун, ми гьар кIанай тIалавну бивкIун бур, хаснува жаваблувшинна дусса давурттай, цу-цу унугу райкомрай зунгу къауцинссия. Партиялул давурттайн буцлацими хъинну мюрш бивкIун, личIлулну ххалбайссия. Цийнна тапшур дурсса даву дакI марцIну, лажин кIялану бакIуйн дуккан дайсса Рукьижатгу ца къуллугърая, гамунийн кIункIу буллай бивкIун бур. Вана укун, райкомрая Рукьижат бувцуну бур райондалул «Чанна цIуку» кказитрал жаваблув­сса секретарьну. Ва ТАСС-рал передачартту кьамул дуллай, ми таржума дуллай бивкIун бур. Миччагу цIунилва махъунмай райкомрайн, хъаннил отделданул заведующийну, бувцуну бур. Рукьижат бучIайхту райондалий хъаннищалсса даву чялиш дур­ккун дур. Ца ххуллух Обкомрая увкIсса зузалал (Черкесов), ванил даву ккарккун, ва райкомрал кIилчинмур секретарьну бувчIин маслихIат бувну бур. Ва къуллугъгу хъамитайпалун хъуннасса гьиву лахъан багьлагьисса, кIусса даву диркIун дур.
— Тай шиннардий Лакрал райондалий 42 шяравалу дия, ца Ппалассун личIаннин, на къабивсса шяравалу дакъассия. Машинартту бакъасса чIун дия. Шяраваллавун дучрай лагайссияв. ДакIнийри цал колхозрал председательнаясса аьрза ххалбигьин Кьукнив най буна (та чIумал ттул лякьлуву 4 барз хьусса оьрчIгу бия) чал бартмихь бивщуну, бакIрал ялтту экьи ливчусса. ДакIниву ццах бия оьрчIан цичIав къавхьуния тIисса. КIинтнил чIун дия, цукун-бунугу цичIав къавхьунма бивра, ттулла давугу дурну зана хьура. ЧIявусса аьрххи-ххуллу багьайва щархъавун. КIюрххил чай лавгун, ахттакьунмай даву къуртал хьусса чIумал колхозницахъул бавтIун, миннахь лекциярду буккайссия. Хъунмур даву хьхьурай дайссия, чIявуну, мюрщисса оьрчIругу кьабивтун, щархъаву хьхьурду дичин багьайва, — дакIнийн бутлай бур цила оьрмулул лахIзарду Рукьижат.
Райкомрай кIилчинмур сек­ретарьнал къуллугърай Рукьижатлул 4 шин дурну дур, амма, ца чIивисса багьана хьуну, къуллугърал ялавай бувну, орготделданул инструкторну бивтун бур. (Райкомрал зузалал цала оьрчIан ссуннат бувну бур тIий аьрза бувну бивкIун бур, цукунсса чIунну диркIун дурив ххал дара?). Кьуния ххюра шингу райкомрал давурттай дурну, Рукьижат бувккун бур пенсиялийн. Пенсиялийн був­ккун махъгу 5 шинай Гъумуксса школа-интернатраву тарбиячину бивкIун бур. Гания махъ Гьанжилив бивзун, «Термальные воды» идаралий кадрардал отделданий зий бивкIун бур.
Цумур-цагу кулпатраву хъунмур гьиву хъаннил хъачIунттайн дагьай, тIюва дуручлачимур, ужагъраву чани, гъилишиву, нахIушиву хIасул дуллалимургу хъамитайпа бикIай, оьрчIру тарбия баврил хъаргу хъунмурчIин хъаннийн дагьай. Цуппа муданма жаваблувсса къуллугъирттай зий бивкIнугу, Рукьижатлул цила оьрчIан ххуйсса тарбия дуллуну дур. Арс Багъир органнаву зий бусравну ивкIун ур. Махъсса шиннардий му мировой судьяну Каспийскалий зий уссия.
АьвдулхIамид зий ур Росгранстройрал Ухссавнил Ккавкказуллал филиалданул хъунаманал хъиривчуну. Душругу, ларайсса кIулшивурттугу ларсун, цивппа зузисса кIанттурдай хIурматрай бур. Арсваврал хъамигу ва кулпатран лайкьсса дурккусса, мяърипат дусса, кулпат бурувччусса бакIрайн багьну бур. Багъирдул кулпат «Югория» страховой компаниялул хъунаманал хъиривмурну бур. Хъинну ххуй бивзунни АьвдулхIамидлул кулпат Загьидатлул къатлувусса багьу-бизу, ласнал ниттихасса хIурмат. Ва цуппагу педагогикалул элмурдал кандидат, кIулшивуртту дулаврил управлениялул кафедралул доцент бур.
«Рукьижат, вила оьрмулуву яла дакIний личIансса, асар хьунсса иш ци хьуссар?» — куну цIувххукун, Рукьижатлул гара цIана жуав дуллуна: — Валлагь тачIав дакIния къабукканссар тай дяъвилул шиннардий жулла хъаннил буллай бивкIсса захIмат. ЦIан-чаннаву бивзун, къурув зун лагайссия, цавагу къалмул чIали зия хьун къабитайссия, фронтрайн гьан байсса къама чан къахьун. Гъумучату Щурагьун бияннин дучрай, ттукрай бивхьуну къалмул дарвагру, гай биян бан лагайссия хъами, щархъаву посылкарду дартIун, аьрайн гьан дуллан бикIайссияв. Хъунмасса захIмат байссия та чIумал хъаннил. Ттухьра ихтияр диркIссания, гьарица шяраву хъаннин гьайкал дацIан давияв.
— Оьрму ккавксса инсан хIисаврай, цукун бизай вин хIакьинусса жагьилтал?
— ЦIанакулсса жагьилтуран чIивимургу хъун бизлай, захIмат бизлай бур, танийсса хъаннил ласкъатта, кулпат буруччин хIарачат байссия, ци захIматшивуртту духьурчагу. ХIакьинусса жагьилтал, пикри къабувну, кулпатру лиллай бур, личIи хъанай бур, оьрмулуву цичIав личIисса захIматшивуртту ккаклай бакъанугу.
ХIакьинусса ттулла яла хъунмур ххаришивурив ттулла цIа дирзсса арснал душ Рукьижат бур. Дуккавриву итххявхсса, гьарица чулуха гьунар бусса душ бур. Дуклай бур марцIсса ххювардай МахIачкъалаллал 13-мур школалий.
Рукьижат цуппагу оьрмулул шинну ларгнугу жагьилнийвасса ххуйшиврул лишаннугу яхьуну, ххуйнува бур, цила оьрчIал, оьрчIал оьрчIал вив лавсуну, хъихъи бивтун бур. Ва бакъарив хъамитайпалул яла хъунмур талихI?
Рукьижат барча вил юбилей! Вил ялун ххаришивуртту дакъа къадияннав. Амин!