Республикалий низам дишинтIиссар

sult_8Рамазан АьбдуллатIиповлул РИА «Новости» -лун дуллусса интервью

— Рамазан ХIажимурадович, Дагъусттаннал хъуншагьру МахIачкъалаллал агьамми масъаларттая ва ми щаллу баншиврулсса ххуллу-чаранная буси. Цукунсса давурттив дуллан дакIний буру?
— КутIану учин, щалла респуб­ликалий кунна, МахIачкъалаливгу мархлуцIакулсса низам дишин багьлай бур. Шагьру бирибат бувну бур учивияв. ЧIярусса, жура-журасса зданияртту дурну дур, амма инсантуран бигьалаган щябикIансса кIанувагу бакъар.
Жува хьхьирил зуманив яхъанай буру, амма шагьрулул пляж личIаннин, хьхьиричIан буккайсса кIанувагу бакъар. ЧIярусса давур­ттив дурну дур арцу лякъаву мурадрайсса, амма агьалинан ххуйсса оьрму дузал баву мурадрай цичIар дурну дакъар. Корректировка дуван багьлай бур, Москавлия дунияллийх цIа ларгсса пишакартурал группа бучIан буван дакIний буру ми давурттаха зун.
— Инания ура цIуну дурсса зданиярттал чIярушиврул шагьрулий ша бизансса кIанувагу бакъар тIий, цукунсса корректировкардаятур ихтилат?
— Мяйжаннугу, жу ттигъанну вертолетрай шагьрулул лагма бувкру, бачIвасса кIанувагу чIалай бакъая. Жун аьркинни хьхьичIавасса заводру шагьрулул зума-къирагъирттайн бизан бан, ми заводру бивкIсса кIанттайрив паркру, жагьилтурансса центрду, оьрчIансса площадкарду буван. ХьхьиричIан буккайсса ххуллувагу буван. Хьхьирил зуманив бан дакIнийсса спутник-шагьру «Лазурный береграл» проектравугу дахханашиннарду дуван дакIний буру. ЧIярусса зивурдайсса къатри дувансса проект дуссия, зивурду чан дуванну. Кувний на социалист-утопистнаха лащара, планну хъунисса дунутIий. Ци бухьурчагу, жу перспективалул пикрирдай буру. Масалдаран, ипподромрал чIарав хоккейрал центр буван дакIний буру, уттинин тачIав къабивкIссар жучIава хоккейрал школа.
— КьатIаллил билаятирттаясса ва Аьрасатнал цайми регионнаясса инвестортал Ккавкказнавун кIункIу буваншиврул ци дуллан аьркинссар, вил пикрилий?
— Чара бакъа хIасул дуван аьркинни цамур тагьар: закон зузисса, культура дусса. Уттининмур тагьар коррупциялуцIун, къачагъшивруцIун кабакьу буллалисса дия. Кув бур на дащуй бихьлай ур тIий къаччан бикIлай. На дащуй бихьлай акъара, на ура дучраппаллу лакьлай.
— Цуку-цукунсса инвестпроектру бартдигьлан дакIний буру цIана?
— Агропромышленный комплексрал цаппара проектру бартдигьавриха зий буру. Внешэкономбанкрал ва Сулайман Каримовлул арцуцIух буллай буссар пюрундалул завод, му бувну къуртал бавай буссар. ЧIал къавхьуну хьхьирил порт цIубуккан бавриха зунтIиссару.
Жу хIасул дуварду республика хьхьичIуннай дувавриха зунтIисса Корпорация.
— Аэропорт цIубуккан бувантIиссарив, авиакомпаниярду хIасул дуллантIиссарив?
— На аэропортрал реконструкциялун предпринимательтурал кумаг буваншиврий дакI дарцIуну ура. Самолетру леххайсса – щяритайсса полоса бакьин буван хIукуматрал арцу личIи дурссар, 2013 шинал миллиардраяр ххишаласса арцу личIи дуван ккаккан бувну буссар.
— Сентябрьданийсса бувчIавуртту ххаралун­сса дикIантIиссарив ягу унгу-унгунусса талатаву дикIанссар тIий урав? Цу ур вин конкуренция дуван кунасса?
— Ххаралунсса бувчIавуртту къадикIантIиссар. Ттунгу, агьалинангу бунияласса бувчIавуртту дикIантIиссар. Ччалли букканмигу ацIагу, ттуршагу уккан бюхъай­ссар, амма жаваблувшинна цайнна ласун багьлагьийни кувний цаягу къауккай. Ттухь цIуххирча, нанияр Дагъусттаннал буруккинттарай­сса цама политик республикалий акъассар. Билаятрал президентгу ттуцIун авкьуну ур.
— Инава Дагъусттаннал бакIчину увчIирча, цалчинмур шинал дан дакIнийсса давурттив цуми дур? Цукунсса давурттив дуван махъ буллай ура?
— Дансса давурттив хIадурну дур, махъ булавурттуми къадикIантIиссар. АцIра проект дуссар бартдигьин бакIрайнласу бувсса: цIусса индустрализация, инвестициярду, цIусса Дагъус­ттаннал бренд, экономика ва цаймигу. ЧIал къавхьуну республика хьхьичIуннай даву мурадрай шанна шинал мутталий дуллантIисса давурттал программа дусса брошюра дуккантIиссар.
— Регионналийсса силовиктурал даврия рязийну урав? Циванни республикалий мюхчаншиву дуруччаврил масъала щаллу къахъанахъисса?
— Аьмну ласурча, мюхчаншиву дуруччаву мурадрай чIярусса давурттив дуллай бур МВД ва ФСБ. Жагьилтал литIлай бур. Махъппурттуву чIявусса спецоперациярду бувссар. Силовиктал бан шаймур, цалва биялалиймур буллай бур. На мудангу чIурчIав дувара: республикалул мюхчаншиву дуруччаву так силовиктурахун руртун пайда къашайссар. Агьалинал миннан кумаг къабулларча, къахьунтIиссар низам дишин. Мунияту жу оьвтIий буру силовиктуран кумаг буллалияра тIий.
Вагьабийтурал дянивгу жура-журасса инсантал бур. Бур цивппа тIайласса тарап дургьушиврийн мукIрусса, амма ярагъ канил къабугьлагьисса. Жун личIишиву дакъар цума цумур чулинай чак булларчагу, так агьали гьулусан къабулларча. ПаччахIлугърахун ва властьрахун къабахчиларча.
— Экспертътурал хIа­силлайн бувну, боевиктал циксса бур?
— Ккал-аьдад жура-журану дур – 150-200. БачIи жу вацIлува буккан буллай буру, миннащал ссавурданий зун багьлай бур. Ва кIану хIисавравун лавсун, ихтиярду дуруччай структурардай аьй дувавияв, миннан му чулиннайсса давриха чялишну зун аьркинну бур.
— Аьрасатнал премьер-министр Дмитрий Медведевлул тапшур бунни регистрациялул масъалартталшиврий лякъин къахъанахъисса, Дагъусттаннаясса 80 азара оьрчIал хIакъираву хIакьмур кIул буван. Му даву чун дирну дуссар?
— Ттун бувчIин бувсса ку­ццуй, чIявусса дагъусттан агьали республикалул кьатIув яхъанай бур, оьрчIал регистрация Дагъус­ттаннай дурну. Иш мукун багьлай бурхха, оьрчI сияхIрайн лавсун ур, цувама Дагъусттаннай акъар. МуницIухва, Дагъусттаннай къаяхъанарчагу прописка шикку дуну ччисса оьрчI сияхIрая лиххан уван (выписать уван) къахьунссархха жуща.
— Ина цIубутIуй ГИБДД-лул циняв сотрудниктал даврия букьан бувансса пик­рилий ияв. Циван махъаллил хьура му пикрилия?
— ГИБДД-лул МахIачкъалаливгу, цайми шагьрурдайгу цаппара масъалартту низамрайн бувцунни, ттигу тагьар къулай дансса ххуллу-чараннаха зий бур. Аьрасатнал МВД-лул ва республикалул МВД-лул хъуниминнал хьхьичI на кьянкьану бишав республикалий низам дишин багьлай бушиврул масъала.
Таржума ПатIимат Рамазановал