Лавгний кIану бавкьуну буру

Липецк шагьрулий хIакин – дерматовенерологну зузисса Гъумучатусса Мутаев Абсалуттиннущалсса ихтилат.

Мудангу гъирарай бусару жу республикалул кьатIувсса шагьрурдай бикIу, кьатIаллил билаятирттай бикIу дакI марцIну захIмат буллалисса, Дагъусттаннал цIа гьаз дуллалисса лакрая. Гъумучатусса АхIмадлул арс Мутаев Абсалуттиннул школа къуртал бувну бур Гъумук, мединститут – МахIачкъалалив.
1982 шинал, мединститут къуртал байхту, зун гьан увну ур Липецк шагьрулийн. ХIакьинусса кьинигу му зий ур Липецкаллал шагьрулул кожно-венерологический диспансерданий. Му ур лаваймур категориялул хIакин. Аьрасатнал дерматологтурал ва косметологтурал Национальный альянсрал член, Аьрасатнал микологтурал Союзрал член. ХIакин – дерматовенерологнал касмулуцIун, личIи-личIисса шагьрурдай медициналул кIулшивуртту цIакьгу, куртIгу дурну, мунал лархьхьуну дур трихологнал, иммунологнал, гомеопатнал, психотерапевтнал касмурдугу. АцIния мукьра шинай дарс дихьлай ивкIун ур Липецкаллал медициналул колледжравугу.
Цамур региондалий зийгу, яхъанайгу ухьурчагу, Абсалуттин АхIмадович мудангу Дагъусттаннай хъанахъимунил хъирив авцIунувасса инсан ур. Чялишну гьуртту хъанай ур Липецкаллал областьрайсса Дагъусттаннал диаспоралул иширттавух. ЧIун-чIумуй учIайсса ур Дагъусттаннайнгу. ХIакьинусса кьини Дагъусттаннай хъанахъимур цанма цукун чIалай буссарив бувсунни «Илчилул» корреспондентнахьгу.

— Абсалуттин АхIмадович, ва ххуллух Дагъусттаннайн учIайхту вин цукунсса да­хханашиннарду хIисав хьур? ДакI ххари дуллали­сса асардувагу бурив?
— МахIачкъалаливгу, районнайгу ча-чунгу пяп-чарил давурттив, стройкарду дур. ЦIу-цIусса къатри, ттучанну, ччимур журалул объектру буллай бухьувкун, агьалинал маэшатгу гьаз хъанай бухьунссар.
— Аьрасатнал цайми регионнай зузисса дагъусттанлувтурал маэшат, хIал-ахIвал цукунсса бур учинссия?
— Цайми регионная цичIав бусан къахьунссар. Липецкалий чIявусса бур дагъусттанлувтал, миннавух лакгу. Лажин кIялану зузисса, цивппа ххуйсса пишакартал бушиву исват бувсса инсантал бур. Ттул пикрилий, мукунмири Липецкалий лахъи лавгссагу. Мукунма цайми регионнайгу. Ттун укун тIун кьурчIину бур, амма Липецкалий низам дур, законнугу зий дур. Да­гъусттаннайн учIайхту мачча-гъаннал, дустурал бусай цукун къаххуйсса тагьар дуссарив.
— Ласунну медициналул сфера. Мачча-гъаннал, дустурал бусайхьунссар республикалий цукунсса коррупция дуссарив. Липецкалий дакъассарив?
— На марцI лачIал чIали хьуну, Дагъусттаннайсса ттула коллега­хъул дащуй бихьлан ччай акъара, амма балжийсса мисал: ца яних мурчIи хьусса душнин инвалидшиврул группа буван 50 азарда къуруш тIалав дунни тIий, буслай ур гъансса инсан. Мунал душ мушакъат хьуну бусса бур, душ мукун хьунутIийрив 50 азарда къуруш тIалав дуллалисса муная? Ххаллилсса хIакинтурал база бур Дагъусттаннай. ХьхьичIва мединститутрал цIакьсса кIулшивуртту дусса хIакинтал итабакьайссия, утти къакIулли. ХIакин хьхьичIва-хьхьичI дакI цIимисса икIан аьркинссар, мунан цукунчIав къабучIиссар къашайшалт статусирттайх бачIлан, мискинми ва аваданми личIи буллан. Къашайшала, ци диндалул, миллатрал, кашилул инсан ухьурчагу, му хьхьичIа-хьхьичI къашайшалар. Медициналул сфералуву цукунчIавсса коррупциягу дикIан къааьркинссар.
— Лахьхьу-цархьхьу респуб­ликалул журналистал хьунабавкьуру Дагъусттаннал здравоохранениялул министр Т. Ибрагьимовлущал. Му пресс-конференциялий министрнахьхьун коррупциялул хIакъиравусса суал булун хIадур хьуну буссияв на, амма му темалияра дайдирхьуна министрнал пресс-конференция. Лагьсса харжру бусса хIакинтурая на дакIнихтуну зузаву цукун тIалав дуллава тIий ия.
— Мяйжанссар, хIукуматрал медициналул учреждениярттай зузиминнал харжру лагьсса бур, амма къашайшалтрахсса къулагъас мунийну чан хьун ритан къааьркинссар. Ххюра принцип хьхьичIун ларсун къуццу тIий бикIан аьркин­ссару жува: кулпат, тархъаншиву, Ватан, тIайлашиву ва марцIшиву. Цумур-цагу билаятрай вай принципирттанни ххуллу бикIан аьркинсса. Къазаннай, масалдаран, сайки циняр идарарттай дур, агана зуяту арцу тIалав дулларча, чун оьвчин аьркинссарив бусласисса телефонну. Ци дуван аьркинссарив бувчIин буллалисса инструкциярду дур. Арцу къадуллуну даврийн буххан къашай тIий бур Дагъусттаннай. ЧIявусса жагьилтал давурттив дакъа бур. Зукъазийни лулттурасри дуллансса арцу ча дикIанссар минначIа?
Шагьрулул зума-къирагърай дур МахIачкъалаллал мэрну зий ивкIсса С. Амировлул махъру бусса щитру: «Махачкале – законность, порядок, благополучие». ХьхьичIра лозунгру дикIайва коммунист партиялул, амма мукунсса хъуни махъру бусласима цува низамгу, законгу зия дуллалиману лявкъуний, цукунсса тIайлашиву дикIанссар?
— Винма цайми регионнай зузиминнаву Дагъусттаннайнмай зана хьун ччиссагу бакIрайн багьрив?
— ЦIанакул республикалий хъуниминнавугу бур цайми регионнайсса дагъусттаннал потенциал республикалийсса оьрму хьхьичIунмай баврин ишла булларча ххуйну хьунссия тIутIиссагу. Гъурбатрай зузинаща бакъа ччатI лякъин къабюхъайшиву – му жунма цинявннан кIулли.
Дагъусттан тачIав хъама къабитай жун, амма жува зузиний аьдат хьуну буру. ЖучIава зунттал районнай цикссагу оьрус душру буссия учительницахъулну, хIакинталну зий. Жугу лавгний кIану бавкьуну буру. Ва ялагу. ХIакьину Дагъус­ттаннайми ялагума хIарачатрай бунуккар цалва оьрчIру Москавлив, Питерданийн, чун бухьурчагу, цуми регионнайн бухьурчагу, биту-ххитулул чIурду бакъанийн, пIякь учин бавуртту, криминал дакъанийн гьан буван. Мугу миннал ихтиярди. Оьрму кьиматрай бунийри мунил кьадру бикIайсса.
— ЧIявуминнал – респуб­ликалул кьатIув лахъи лавгминнал, чIявуссаннал ташурду цайми миллатир­ттая бикIай. Вил кулпат лакку инсан бурив?
— Кулпат Замира Хасавюртлияссар, мунил мархри Халаккиял шяраватусса бур. Мугу Липецкаллал саннадзорданул фельдшерну зий бур.
— Барчаллагь, Абсалуттин АхIмадович, миллатрал кказитрал редакциялул чIарах къауккаврихлу.
— Зунгу барчаллагь, жу цинявн­нал гъирарай буккайсса кказит итабакьлакьаврихлу. Рамазан барзгу бухьувкун, чIа тIий ура ттулва миллатран хъиншиву, хъинбалар­тту. Куннал куннахасса хIурматгу, къулагъасгу, ччавугу ххи хьуннав.

***
Мутаев Абсалуттин жучIан ссайгъатращал увкIунни. Аьрасатнал машгьурсса журналист Валентин Баюканскийл «Зачем мусульманину чай?» тIисса луттиращал. Баюканскийл «Англичане о чае» тIисса лу бусса бур Великобританиянал паччахI-щарссанил, Елизавета II-мунил библиотекалуву. Баюканскийл чяйлиятусса луттиран кьимат бишлай, Елизаветал мунан бахшишран цилла суратгума гьан дурну дур. ЖучIан редакциялийн Абсалуттин АхIмадович лавсун увкIсса лугу, личIи-личIисса билаятирттай яхъанахъисса, личIи-личIисса мазурдий гъалгъа тIутIисса, куннан ку къакIулсса, къаккавксса, амма чяй ххирашиврул гъан буллалисса инсантураясса лу бур. Мяйжаннугу, ва «чайная энциклопедиялуву» цачIун хьуну бур туркгу, парсгу, оьзбакIгу, таджикIгу, лакгу, азирбижангу, цайми-цайми миллатругу. Ва яла-яла асар хъанахъимурдив му бур, авторнал ва лу хас бувну бур жагьилсса гьунар бусса хIакиннал ва дакI хъинсса инсаннал, Герман Мутаевлул аьпа­лун. Герман Абсалуттиннул ца акъа-акъасса арсри. Воронежрай медициналул академиягу къуртал бувну, хар-хавар бакъасса бивкIулул лавмартсса ххяппурттахьхьун ирияннин, Герман зий ивкIун ур Липецкаллал 1-мур шагьрулул поликлиникалий хирург – стоматологну. Машгьур­сса журналист, Валентин Баюканский Мутаевхъал чIаххучу ур, цалва лугу мунал хас бувну бур цала хьхьичI хъуна хьусса ххаллилсса лакку жагьилнал аьпалун.
Ялагу бур къулагъас дансса кIану. Луттирал автор ххачпараснал диндалул инсан ур. Чяй хIачIлан ххирасса бусурман агьулданиясса мунал лугу личIи-личIисса динналул инсантурал Дусшиврул Ламулун ккалли бан бучIир.
Луттираву лакрал тарихраягу бувсун бур «Хъунмасса тарих бусса чIивисса миллат» тIисса макьалалуву. Дур Лакрал райондалул Соцзащиталул управлениялул хъунама МахIаммад Ссунгъуровлул, ниттияту нанисса гъелишиврул дякъин къаритайссарив, ниттилми чяй къадякъайссар тIисса мяъна-мурадрайсса макьала.
Дур Абсалуттин Мутаевлул «Чай… из ослиной соли» тIисса ма­кьалагу. Ихтилат ттуккул цIийл чяйлия бушиву зунмагу бувчIухьунссар.
Сант дагьайхту, ва луттиравасса цаппара макьаларду таржума дуван махъ буллай буру.
Ихтилат бувссар ПатIимат Рамазановал