ДакIнил лавсъсса театрдануву хьусса мажлис

otto_1«Композитортурал портретру» тIисса циклдануву Ширвани Чаллаевлул концерт дуллунни ОьрчIал музыкалул театр­дануву.

Ттула дустураву ца яла гьунар буману, дакIнил сахаватлувшивруя творчествалул ва оьрмулул принципру батIул къашайману на мудангу ккалли ара Ширвани Чаллаев. Архсса зунттал шярава увксса Ширвани Рамазановичлул ларсун дур академикнал даражалийсса кIулшиву, амма мунил мунал миллатрал кIулши дуркуну дакъар. Зунттаву ххявхсса мурхьирал цIакьсса мархри итабакьайссар. ЦIанакул ва ур цIанихсса композитор, билаятрайгу, дазул кьатIувгу бюх­ттулсса хIурматран лайкь хьусса личIи-личIисса жанрардал произведениярттал автор, Аьрасатнал ва Дагъусттаннал Халкьуннал артист, Аьрасатнал ва Дагъусттаннал паччахIлугърал премиярттал лауреат.
ЛяличIисса интуиция дусса Наталия Ильиничнан найунува итталун агьну ия цайминнаха къалав­хьхьусса жагьилсса автор ва мунайн оьвкуну бия таний дахьва-дахьва цалчинсса шаттирду ласласисса ОьрчIал музыкалул театрдануву уртакьну зун. Амма хансса зунтталчу махь ан, га театр ликкурай бацIан бан аьркинсса «магьирлугърал генералтурал» пьесардая операрду чичлачи ан къабювхъуну бия хIатта бюхттулсса Наталия Сацлущагума. Буччиннин талай бивкIун бур мунил ялув, цимиллагу партитурарду палцI дурну дур, гьалаксса бяст-ччаллай хьхьудяризаннингу личIайсса бивкIун бур, постановкарду пландалува букьан бангума багьну бур. Ахирданийгу минная дакIнил лавсъсса дустал ва дакI тIайласса творчествалул уртакьтал хьуну бур. Чаллаев хьуну ур театрданул яла язима композитор ва хIакьинусса кьининийнгу мува шачIанттуй личIлай ур. Ванал оперардавасса ца бивхьуну бур цила Наталия Ильиничнал, кIива хъиривсса – мунил ученик Виктор Рябовлул.
Гьунар ххисса автор найунува ххира хьуну ур, так театрданул каялувчитуран акъассагу, щалва труппалуна. Артистурал ттухь цимилвагу увкуссар, «Маугли» спектакль кIиттуршилчин бихьларчагу, мунийн премьералийн кунма буккару куну.
Театрданул цIанакулсса каялувчи, хIакьсса профессионал Георгий Георгиевич Исаакяннулгу найдунура кьамул дунни цала хьхьичIминная ЧаллаевлучIансса «ччаврил эстафета». Мунал цалчинсса шану хьунни Чаллаевлул опера «Маугли» цIубуккан баву. ХьхьичIвагу кьуниясса шиннардий театрданул репертуарданува букъавкьсса опера цIунилгу шинал лажиндарай аншлаграй бихьлайнма бур театрдануву. Утти тIурча Исаакяннун пикри хьунни театрдануву «Композитортурал портретру» тIисса циклдануву Ширвани Чаллаевлул концерт дан.
ЦIанлавгсса залдануву — анжагъ чани бурувгсса рояль, мунил чIарав бавцIуну — балайрду тIутIисса солистал. Амма ва концертгу даркьуну дия жува вардиш хьусса, декорация чIюлусса ва оркестрданул чIурдал авадансса, хъунмасса сахIналий бихьлахьисса Чаллаевлул оперардацIун. Опералул спектакльданулнияр къачансса асарду биян бунни куртIшиврул ва чаннал, илагьисса ххуйшиврул вибувцIусса композиторнал камерный музыкалул мажлисралгу.
Гъан хъанай дур Расул ХIамзатовлул 90 шин шаврил юбилей. Мунащал Ширвани Чаллаевлул дуссия цимирагу шинайсса творчествалул дусшиву. Ттун хъунмасса талихI хьуссар мунал шеърирдайсса «Целую женские руки» тIисса кантата чичин ва цIанихсса юрловлул капеллалущал архIал учин. Хъунасса хормейстр цува уссия оркестрданул пультрах шавкьирай руцлай.
Ва концертрайгу увкунни Наум Гребневлул ва Яков Козловскийл таржума бувсса яру­ссаннал шаэрнал шеърирдайсса шанна циклданийсса балайрду.
Ттун ялагу бусан ччива ва концертрай хьусса ца цIушиннарая. Сацлул театрдануву классикалул балайчитал бакъассар тIун бикIайва хьхьичIва. Бюрххул, ццацкIуллул, оьрватIал рольлаву балайрду тIун ми аьркиннугу бакъассар. Микку актершиврул гьунарди агьамсса, опералул чIу тIурча бахчилангума бикIайсса. Ттунма ккавкссар Александр Кулыгиннул «Кошкин домраву» нетIакулувусса Кьяцлул балай тIутIиманал муксса яргсса чIуний «Ты с ума сошла коза, бьешь десяткою туза» тIисса махъру учайхту, хьхьичI щяивкIсса ххюра шинавусса оьрчI, аьтIунгу ивкIун, залданува ливхъун лавгсса. Цивхьур куну цIувххукун ганал тIива: «Та адаминал лахъсса чIуния на нигьаувсура».
ЦIусса директор учIаврищал театрдануву низам чан-кьанну даххана хьунни. Гьай-гьай, оьрчIал утренникирдай бельканто (италиянал такьвалий балай учаву) къаишлассар. Амма репертуар гьарза-гьарта даншиврул, классикалул произведенияртту ххирасса тамашачитал кIункIу баншиврул, Георгий Исакяннул, конкурсрал гьанулий коллективравун кьамул бунни чIурду бусса балайчитал. ХьхьичIвами солистурангу, классикалул репертуарданущал театр дазул кьатIув гастроллай лаглай бушивугу хIисавравун лавсун, багьунни цала чIурду бакьин буллан.
Чаллаевлул вечерданий гьуртту хъанай бия цурда оркестргума ххит дуккан дансса даражалул чIурду бусса, гьунар бюхттулсса балайчитал. Аьрасатнал лайкь хьусса артистка Людмила Бодрова, гужсса «вагнеровский» сопранолул заллу Прокофьевлул «Три апельсина» спектакльданувасса яла ххуймур Фата Морган, ва «Муил балайрду» усттарну увкусса балайчи ва ххуллухгу ххаллилъя. Ганил чIу бючIан бан, чIуниву ттюнгъасса рангру лякъин биялсса захIмат бивхьуну бия авторнал цалагу. Цанма хасъсса гьавасрай, уххаву дакъа зий ия концерт хIадур дуллай. ХIарачат бувну бия классикалул балайрдаву ккав­кказуллал къавтIавурттал такьва асар хьун дан.
Нузардийсса ва къапурдай­сса, гьаттал чарттайсса ва варсайсса, чяхирданул кьурттайсса, оьрчIал кIанттайсса ва пандурдайсса «Чичрурду» тIисса машгьурсса вокалданул цикл увкуссар сайки цинявппа яла цIанихми «бас» чIурдал, Борис Гмырилуя тIайла хьуну. Уттисса концертрай му цикл увкунни театрданул жагьилсса солист Владислав Дорожкиннул – тти­гъанну хъуншагьрулул консерватория къуртал бувну увкIсса театрданул цIусса артистуравасса ца. ПасихIсса, марцIсса чIунийну Владислав Дорожкиннуща бювхъунни балайлувусса жура-журасса асардал гамма аьч дан. Балай учайхту бувчIунни ттигъанну Петербурглив ттизаманнул музыкалул конкурсрай ххув хьусса Владислав Дорожкиннущал архIал ацIан ансса къаивкIшиву.
Дунияллул халкьуннал дянивсса конкурсрал лауреат Юлия Макарьянцлул увкуна Ширвани Чаллаевлул Расул ХIамзатовлул шеърирдайсса цикл «Ттуруллив». ДакI кIюласса артистка, мукьра ттуршукулул лажиндарай цачIун хьусса личIи-личIисса билаятирттал музыка асар шайсса ва руцин бюхъайсса музыкант бявххуну лавгуна лакрал композиторнал произведениярдаву. Ганил гьунарданул ясир бувсса тамашачитал, ссихI къабигьлай вичIидирхьуну бия, ва ялагу цукссагу хIаллай га сахIналия итакъабакьлай бия.
Людмила Бодроваву, Юлия Макарьянцлуву, Владислав Дорожкиннуву Чаллаевлун лявкъуссар вания тихунмайгу чIярусса шиннардий цайнма дакI тIайлану зунсса творчествалул уртакьтал. Цинявппагу балайчитал бия ттухь Чаллаевлул музыкалух цан эшкьи хьунни, ганал макьанну тIукъатIий бацIан къахьунссар, тIий.
«НацIуссаннул» ялун «кьурчIиссагу» — цикссагу шиннардий Наталия Сацлул театрдануву бихьлай бивкIсса «Король Лир» опералувасса сцена. Миву цалва гьунарданийну цал уттигу пар кунни цIанихсса балайчи Николай Петренко. Ванал щихачIав къалащаву ялун личай личIи-личIисса жанрардал рольлаву. Ванал пашмансса балайлул вичIидирхьуми гьулусан бувуна. Лирдун (Петренко) лайкьсса партнер хьуна Шутлул роль дургьусса театрданул жагьилсса солист Максим Сажин. Ванал балайлия махъ ттуву хIасул хьунни ххаллилсса опера «Король Лир» театрданул сахIналий цIунилгу ккаккан ччива тIисса хиял.
ДакIнийхтуну ва хъинну усттарну щаллу бунни виолончелалий театрданул оркестрданул артист Валентин Тихоновлул «Мукьва лакку балай». Барчаллагь учин ччива концертмейстртурахьгу, виолончелистнахун ва балайчитурахун фортепианолий руцлай бивкIсса Елена Пхиладзехь ва «Король Лирданувасса» балайрдахун, оркестрдахун руцлай бивкIсса Татьяна Петренкохь.
Ттул Ширвани Чаллаевлущалсса творчествалул дусшиву дуну 50 шинни. Ва концертрай Гарсиа Лоркал шеърирдай­сса ттула яла ххирамур цикл «Амарго» щаллу буллалийни, ттун хIисав хьунни композиторнал сайки цинявппагу дустал-уртакьтал дунияллия лавгшиву: жущалва бакъар Александр Юрлов, виолончелист Валентин Фейгин, ванан Чаллаевлул хас дурссия арулла концерт. Тти­гъанну жуятува лавгунни композиторнал кулпат, дакI тIайласса дус, цIанихсса опералул балайчи Нина Григоренко. Амма ттул умудру чаннасса бур – ялун буклай бур композиторнал музыка ххирасса жагьилсса гьунар бусса артистал. Ширвани Чаллаевлул музыкалул вичIидихьулт хIайран буллай бур вичIидихьулт, му цал уттигу тасттикь бунни ванал аьзизсса театрдануву — Наталия Сацлул цIанийсса ОьрчIал музыкалул театрдануву ттигъанну хьусса концертралгу.
Сергей Яковенко,
Аьрасатнал халкьуннал артист, искусствоведениялул доктор