Миллатрал хIакьсса лажин аьч дурсса магьирлугърал кьинирду

С 26 ноября по 6 декабрь в Московском доме национальностей прошла «Неделя Дагестанской культуры в Москве» в рамках празднования 25-летия Дагестанского филиала Российского фонда культуры. В рамкахпрограмы проекта состоялись: выставка работ учащихсяхудожественных школ Дагестана, «Салам Алейкум»,персональная выставка художника-графика Марата Гаджиева. Призентация Кавказской литературно-художественной газеты «Горцы», выставка работ художников, стипендиатов Российского фонда культуры и показ спектакля Дагестанского театра кукол «Тайна персиковой косточки».

Ноябрь зурул 26-нния декабрь зурул 6-ннийн дияннин Москавлив Миллатирттал къатлуву хьунни «Дагъусттаннал Муагьирлугърал кьинирду Москавлив» тIисса проектран хас дурсса мероприятияртту.

Гьарта-гьарзасса дия проектрал программа. Мунил лагрулуву хьунни МахIачкъалаллал (9-мур), Каспийскаллал ва Мамедкъалаллал художествалул школарттал дуклаки оьрчIал суратирттал ккаккия «Салам алейкум».
«Салам алейкум» аьраб мазрая «Дакьаву зул къатлун » тIиссар. ХIакьину паракьатшиву чансса Аьрасатнан, цимивагу азарва журасса миллатру, аьдатру ва хасиятру хIала дурхсса жулва тахшагьрулул агьулданун дакьаву чIа тIий сакин дурну дия жулва чIава художниктурал выставка.

Зулайхат Тахакьаева
«Жу Ккавкказуллал оьрчIруру. СМИ-лул щялусса хавардал ва цаппарасса къачагътурал оьвчавуртту сававну, «Ккавкказ» тIисса уздансса цIания хIакьину чIявусса ццаххандарал хъанай бур. Так магьирлугъралли халкьуннал хIакьсса лажин аьч дайсса. Жул аьчухсса суратиртталгу зун аьч дантIиссар жул халкьуннал хасият, дакI-ттиликI. Жулла суратирттайну жун ччай бур ца билаятрал халкьуннавун душманшиву дутлан къабучIишиву оьрмулул хъуниминнан бувчIин бан», тIисса дур оьрчIал суратирттал выставкалул лозунг.
Хъиривмур кьини Москавуллал агьулданун Дагъусттаннал миллатирттал къавтIавуртту ккаккан дурну дур хъуншагьрулул агьулданувух хIала-ккала бувхсса жула ватанлувтуран зунттал халкьуннал аьдатру, магьирлугъ, яхI, намус хъама къабитан кабакьу буллалисса «Дагъусттан» культуралул центрданучIасса «Намус» ансамбльданул къавтIалтрал. Москавуллал мюрщими тамашачитуран зунттал халкьуннал хъин-хъинми хасиятру ккаккан дуллалисса спектакль «Тайна персиковой косточки» бивхьуну бур Дагъусттаннал Ссихьрал театрданул коллективрал.
Гихунмай Москавуллал агьлу жулла республикалущал кIул хьуну бур художник Марат ХIажиевлул графикалул давурттайхчил ва ванала итабакьлакьисса «Горцы» тIисса литературалул ва художествалул кказитрайхчил.
Хъуншагьрулул агьулданийн хъиннува асар биянсса хьуну дур, Аьрасатнал культуралул фондрал чулухасса стипендия ласлай бивкIсса, Аьрасатнал Художниктурал союзрал член Аьбдулла Бамматовлул (Ванал къуртал бувну бур М. Джемаллул цIанийсса Дагъусттаннал художествалул училище, В. Суриковлул цIанийсса Москавуллал паччахIлугърал академическийсса художествалул институт. Ва ур Аьрасатнал культуралул фондрал чулухасса Дагъусттаннаясса цалчинсса стипендиат. Зий ур Дагъусттаннал художествалул училищалул живописьрал ва дизайнрал отделениялул хъунаману. Ванал давуртту дирхьуну дусса дур Турциянавусса, Израильнавусса, Польшанавусса, Венгриянавусса частныйсса галереярттаву), Дагъусттаннал художествалул училищагу къуртал бувну, ГИТИС-рал 4-мур курсираву дуклакисса Ютта Роттел суратирттал выставка ва мува стипендия ласлай бивкIсса музыкантътурал концерт.
Ларгсса нюжмардий Аьрасатнал культуралул фондрал Дагъусттанналмур филиалданувун Москавливсса Дагъусттаннал магьирлугърал кьинирдай гьуртту хьуминнащал хьунабакьин, ихтилат бан бувкIун бия чIярусса шиннардий магьирлугърая буслай, чичлачисса журналистал.
Байбивхьуна ихтилат Аьрасатнал культуралул фондрал Дагъусттанналмур филиалданул хъунмур, Аьрасатнал культуралул лайкь хьусса деятель Луиза Гавриловал:
— Ларгсса шинал «Содействие» цIанилусса социал агьамшиву дусса проектирдал дунияллул халкьуннал фестивальданий «Межнациональные, межконфессиональные отношения, как фактор гражданского согласия» тIисса жу ххалбивгьусса проектращал гьуртту хьуну, Дагъусттаннал бувгьуссар кIилчинмур кIану. Жуйнсса цалва Барчаллагьрал чагъарданий Аьрасатнал Магьирлугърал фондрал хъунама Никита Михалковлул увкуну бия: «ХьхьичIунмайгу зуву лекъащаннав Аьрасатнал магьирлугърал ялун бучIантIимунийнсса вихшалагу, мунил цIаний зунсса гьавасгу», — куну. Танийва жуйн оьвкуна «Территория мира и согласия» тIисса цамур гьарта-гьарзасса проектраву гьурттушинна дан. Халкьуннал дянив дакьаву, рязишинна ва куннан кув бувчIаву дакъахьурча, цукунчIавсса ялун бучIантIимур жула бакъашиву бувчIлай, жу хьхьичIун ласарду артпроектрал жулламур концепция: «Дагъусттаннал магьирлугърал кьинирду Москавлив» тIисса, цувгу хас дурсса Аьрасатнал культуралул фондрал Дагъусттанналмур филиал сакин бувния шихунмай 25 шин там шаврил юбилейран. Проектрал программагу дуссия жулла мероприятиярттайн бувкIсса москавуллал агьулданун ва хъамаллуран Дагъусттаннал магьирлугъ дурчIинну ккаккан дансса куццуй сакин дурну. Цивугу хIала-гьурттуну буссия личIи-личIисса никирал агьлу, дуклаки оьрчIая тIайла хьуну, музыкалул, къавтIаврил, сурат дишаврил, драмалул магьирлугърал, кинодокументалистикалул, литературалул ва художествалул усттартурайн бияннин.
— Дагъусттаннай хъанахъисса тIааьн бакъамур хьхьичIун ласлан ччисса централный СМИ-гума ва ххуллух жухва ххуйну буругаврил, ххишаласса къулагъасрал махIаттал-хIайран бунну. Жулла цинярдагу мероприятияртту дан жухьхьун буллуна дя Москавливсса магьлул чIалъаь – Миллатирттал къатта. Хъинну эмаратсса кьяйдалий дурсса къатравух щалла нюжмардий сайр буллай жулва оьрчIру бия цала яруннин чIалачIимунийн вих бакъа, — буслай ур цалвами асардая «В поисках Нила» тIисса выставкалул автор ва «Горцы» кказитрал хъунама редактор Марат ХIажиев. – Ххуллул харжирансса арцу дакъашиврийн бувну, магьирлугърал кьинирдай гьуртту хъанахъими Москавлив букIлай бия чан-чанну. Гьаркьини ва дякъивух цIан-чаннавува вокзалданийн дагъусттанлувтал, цала яла хьхьичIунсса хъамал къахьунабакьинну, хьунабакьин бучIайва Миллатирттал къатлул зузалт. Ваксса аякьалийсса къулагъасрайн вардиш бакъасса жу москавуллал агьулданул хъамал ххирашиврул хIайран бувну бияв. Цащава шаймур буллай бия тай дагъусттаннал магьирлугъ хъамаллуран яргну ккаккан дан. Бюхъайссаксса хIарачат буллай бия жул байрандалул макьу яларай къадагьан, москавуллащалсса хьунабакьавриясса ххаришиву жул дакIурдиву лахъи лаганшиврул. Жул мероприятиярттайн так москавуллал агьлу бакъассагу, чIявусса кказит-журналлал, телеканаллал журналистал ва кьатIаллил билаятирттаясса инсанталгу букIлакIаврийну чIалай бия Миллатирттал къатлул зузалтрал жу бучIаннинна хъуннасса реклама дурну диркIшиву. «Москавливсса Дагъусттаннал магьирлугърал кьинирдая» диялсса сюжет ларсуна «Культура» каналданул. Голландиянавасса, Даниянавасса ва цаймигу билаятирттаясса инсантуралгу ми кьинирдаясса цалва пикри-зикрирду гьарза-гьартану аьч бувну бия интернетрал социал сетирдаву.
Ттулламур выставкалул хIакъираву тIурча, ттул умудвагу бакъассия муних вакссара хъуннасса къулагъас данссар тIисса. Выставка тIитIиннин на чан-кьансса аьратталну уссияв, къамуксса хIайран бансса ххива ттулла творчествалул москавуллал агьлу. ТIиртIуну махърив на ттулва тIайлабацIулийн виххъанайгума акъаяв. Миксса халкь бувкIуна. Буслай бия цалва пикрирду. Ттун маслихIат бувна выставкалул «Белый Нил» цIанилусса ца бутIа Гоголевский бульварданийсса частныйсса галереялувугу ккаккан бан. Жул мероприятиярттайн мяйжаннугу чIявусса тамашачитал букIлай бия. Ца хъамитайпа тиккун нани ххуллий апатIрахьхьун биривну бунувагу, зана къавхьуну бувкIун бия.
Нава дуссукъатлуву графикалул давурттаха зузисса чIумал щаквагу бакъассия ттула Нилданул щинал нава Москавлийн ияннин ласунссарахха тIисса. КIира шинай дихьлай уссияв суратру. Шинал хьхьичI МахIачкъалалив вайра давуртту дирхьусса ккаккиялий ттухь щилъяв увкуна «Вил Нил кIирищун бюхъайссар. Ва ккаккия ина цамур кIанттайгу данссар махъ бакъа», — куну. Мукун хьугу-хьунни. Ссутнил ахирданий ттуйн оьвкуна Москавливсса кIира ккаккиялий гьуртту хьун: ца Миллатирттал къатлуву, цагу частныйсса галереялуву. Ва цалчинсса ккаккияр ттул давурттал Москавлий хьусса. Хъуннасса ккаккия дансса мурад на ттула хьхьичI къабиширчагу, ттул экспозицияртту личIину ккаккан дуруна. Мунихлуну, на Миллатирттал къатлул зузалтрайн барчаллагьрай ура. Гьарзатрал буччивххусса москавуллал агьлу ттул давурттаву аьчухшиву ва романтика хIисав хьуну, хIайран хьуну бия. На романтикра. Мунияту вихнугу ура тава-тагу хъиншиву ххув хьунтIишиврийн, жувагу бюхттулсса билаятрай паракьатну ялапар хъанантIишиврийн.
Художествалул ххуллийн на бакIрайн агьссара оьрмулуву хьусса иш сававну. Кьура шинал хьхьичI ттуйн оьвкуна «Молодежь Дагестана» кказитрайн кказит чIюлу буллансса художникну зун. На дувайссия макьаларттацIун дакьлакьисса графикалул композицияртту, суратру. Гихунай на кказитрал жаваб дулайсса секретарьну ивтунав, журналистикалул даврихунгу цил багьайкун агьра. ЧIярусса шиннардий на архIала кIира давриха зий уссияв, мунихлуну ттухь чIявусса цIухлангу бикIайва: «Ина художникрав ягу журналистрав?» — тIий. Нарив учайссия: «На шаэрда», — куну. «Молодежь Дагестана» кказитрай зузиссаксса мутталий жагьилсса шаэртурал шеърирду бищунсса кказит-журнал хIакьину жучIава бакъашиву ттунма хIисав шайхту, ттуву хIасул хьуна «Горцы» цIанилусса ккавкказнал литературалул ва художествалул кказит тIитIинсса пикри. «Горцы» кказит, анжагъ, ми халкь ялапар хъанахъисса кIанттай буклакаврийну гьашиву дуллай бакъассар. Зунттал инсантал ттун чIалан бикIай ляличIисса рухIирал инсанталну. Зунтталчунал рухI-ссихI ттун ирсирай дирну дур ттула буттая, ттаттая. На буруккинттарай ура му цIанил цин лайкьсса бюхттулшиву хIакьину хIалал дурну дуривавли, тIий. Ва литературалул кказит так ца Дагъусттаннай ва Ккавкказнаву бакъассагу, дазул кьатIувгу тIалавну лявкъунни. Жу ва тIайла буккару гьарца регионнайн. На дакIнийхтуну барчаллагьрай ура вай мукьра шинал лажиндарай ттула чIарав бацIлацIисса автортурайн.
Ттун хъинну ччива Аьрасатнал вирдакIниву ялапар хъанахъиминнан, цанна ххуйну кIулсса лезгинка дакъассагу, ххишала дунияллий чувчIав бакъасса чIяву-чIявусса цаймигу гьунарду жувува бушивугу, цуксса авадансса дуссарив жулла аьдатругу исват хьуну, Дагъусттаннахсса ва Ккавкказнахсса ябитаву даххана дурну. На анжагъ оьргърал ва унцIукIуллал накьич дишаврия акъара гъалгъа тIий, на ура чинилий чичавриягу, тIаннуй кьалан битавриягу, мах кьутI давриягу буслай. Жула халкьуннал сянатирттал ккал дан захIматри. Цавува цивппа шахьлахьисса творчествалул агьлу жучIава чIявур. Мунияту Москавливсса Дагъусттаннал кьинирдал жу чивун буккан бувссару.
Каспийскаллал художествалул школалул директор Наталия Крутикова тIурча буслай бия жулва чIава художниктурал давуртту ккаклакимигу дагъусттаннал оьрчIал чаннасса гьунардал, миннал аьчухшиврул, дунияллухсса цала ябитаву аьч дан бюхъу бушиврул биялну хIайран бувшиврия.
Дагъусттаннал паччахIлугърал филармониялул директор Ирина Нахтигаллул бусласимунийн бувну, дакI даркьуну дур москавуллал агьулданун Дагъусттаннал музыкалул школарттал дуклаки оьрчIал ва мива школарттал тарбия бувсса, хIакьину Москавуллал консерваториярттаву дуклакисса студентътуралгу.
Дагъусттаннал халкьуннал магьирлугърая цанма чан-кьанссавагу кIулну, концертрайн бувкIсса тамашачитал муксса махIаттал хьуну бия тIар архсса зунттава бувкIсса оьрчIан академический музыкалия дагьайссаксса кIулшиву дуну ляркъукун. Классикалул произведенияртту бунияла усттарну щаллу бувну бур щалвагу Аьрасатнал ва дунияллул конкурсирдай, фестиваллай хьхьичIунсса кIанттурду бувгьусса, личIи-личIисса шиннардий Аьрасатнал культуралул фондрал бивхьусса стипендия ласлай бивкIсса Ххадижат ва Пари ХIайбуллаевахъал, Захар Родочкиннул, Эльдар Сагбетовлул, Мирзахан Рабазановлул, Анастасия Собянинал.
Дагъусттаннал Ссихьрал театрданул директор ва каялувчи Аминат ЯхIияевал бувсуна цайнма оьвкушиву апрель зуруй Москавуллал школарттай оьрчIансса спектакльлу ккаккан бан.
Аьрасатнал Культуралул фондрал Дагъусттанналмур филиалдануву хьунабакьаврий гьуртту хъанахъими цIунилва-цIунилгу кIура баллай, куннаяр кув ххи буллай, байкъалитIавай буслай бия тай яргсса кьинирдая, Москавлив Дагъусттан цал уттигу бюхттулну ккаккан бан цащава бюхъавриягу, жула халкьуннал аслийсса магьирлугърал билаятрал культуралул оьрмулуву лайкьсса кIану бугьлай бушивриягу пахрулий.
Москавуллал миллатирттал къатлуву хьусса ккаккиярттай дакI даркьуну, жулва художниктурайн – И. Супияновлуйн, М. ХIажиевлуйн, Х. Юсуповлуйн, Т. Мусаевлуйн – оьвкуну бур Гоголевский бульварьданийсса частныйсса галереялувугу выставка тIитIин. Му выставка цурдагу дуссар вай гьантрай. Музыкантътурайнгу оьвтIий бусса бур билаятрал хьхьичIунсса заллаву концертру дан.
«ЦукунчIавсса захIматшивурттах ва провокациярттахгу къабурувгун, Дагъусттаннал агьлу зугу-зий, ялапар хъанай бур чаннасса ялун бучIантIимунил цIаний.
«Москавливсса Дагъусттаннал магьирлугърал кьинирду» хьуссар творчествалун, культуралун ва магьирлугъран оьрмурду хас буллалисса инсантурал ва коллективрдал чIярусса шиннардий бувсса захIматрал хIасиллуну», — увкуну бур Москавуллал ХIукуматрал регионнащалсса уртакьшиврул, миллатирттал политикалул ва динийсса ккураннащалсса дахIавурттал департаментрал каялувчи, Москавуллал Миллатирттал къатлул директор Н. Комаровлул Аьрасатнал Культуралул фондрал Дагъусттанналмур филиалданул хъунмур Луиза Гавриловайнсса Барчаллагьрал чагъарданий.
Аьрасатнал Культуралул фондрал хъунама Н. Михалковлулгу увкуну бур: «Выставкалул биттур буллалиссар инсаниятрал язисса хъус — магьирлугъ ядуваврил цIанийсса элмийсса ва рувхIанийсса буржру.»
ТIааьн бакъами иширттайну зума-ккарччулусса Дагъусттан хъуншагьрулул агьулданул итталу гьаз бансса ца чаранну Москавуллал Миллатирттал къатлул дурсса давуртту хьушиву кIицI лаглай ур ДР-лул Жяматийсса Палаталул член, жулла республикалул ялун бучIантIимунил ялув ца яла дакI цIуцIисса патриот, профессор МахIаммад Аьбдулхабиров:
— Аьрасат цIубуккан бансса миллатирттал пикрирдах луглагисса чIумал, аьркинну бур укунсса къатри гьарцагу шагьрулий бан. Гьассар, ххишала къааьркинссар цукунчIавсса ххирасса ассигнованияртту ва инвестицияртту. Цуксса хIайпнугу, жува Аьрасатнаву миллат ва дин хIисав дурну личIи буллай буру. Мунил ахир хъинсса къахьунтIиссар. Цумацагу аькьлу-кIулши дусса аьрасатлув мунил ялув пикри буллан буржлувссар ва мукунсса иш хьун битан къабучIиссар. Ва жулла ватанни. Аьрасатнан бакъа жува щинчIав къааьркинссару. ЧIявусса дагъусттанлувтал ялапар хъанахъисса Турциянаву, Сириянаву, Иорданиянаву, Американаву бакъассар, Москавуллал правительствалул харжлугърах тIивтIусса кунмасса, жулла аьдатру ва культура хъама къаритан кабакьу буллалисса школа цамур цайми кIанттай жухва ялугьлайгу бакъассар. Миллатирттал дянив ссивцIу багьлагьаврил хъунмур савав дур СМИ- лул чIиви-кьивисса ишгу пурш лахъан буллалаву. Ми банну тIий буллалиссарив ягу мунил ахир цукунсса хьунтIиссарив цанма къабувчIлай зузиссарив мукун къакIулли. ХIисав буварала, СМИ сававну Расул Мирзаев жула хъунасса Расул ХIамзатовлуяргума машгьур хьунни дунияллун.