Дагъусттаннай гьарза хъанай бур вакцина бан ччими

Коронавирусрал азарданиясса вакцина жулла республикалий чара бакъа бан ккаккан бувну бур цIуллу-сагъшиврул, кIулшивуртту дулаврил, машлул, социал аякьалул, дуки-хIачIиялул ва транспортрал аралул пишакартуран. ТIалавшиннараясса хIукму уттигъанну буккан бунни республикалул Роспотребнадзорданул каялувчинал. Иммунизациялул ятIапирттая ва вакцинациялиясса суаллахьхьун жавабру дуллай ур Аьрасатнал Федерал Медико-биологиялул агентствалул Кьиблалул округрайсса медициналул центрданучIасса МахIачкъалаллал клиникалул азарханалул хъун хIакин АхIмад Аьлиев.

– Цуксса вихшала дур дагъусттанлувтурал вакциналийн?

– Республикалий коронавирусрал азар сававну къашавай хъанахъиминнал аьдад лахъсса дур. Мунияту ва азардания мюхчан бансса бувагу ца чаранну хIакьинусса кьини вакцина баву дур. Вакцина бувсса инсан, мура азар лархъсса, амма бигьану азардануща итххяххантIисса къашайшала хъанахъиссар. Прививкалул хIадур дуллалиссар инсаннал иммунналул система азарданийн къарши дацIан. Масалдаран, дяъвилий талатавриву цури ххув шайсса? Гьай-гьай, ярагъ канил бугьан лахьлай, талан хIадур хъанай ивкIма. Да­гъусттаннайгу, гьантлия гьантлийн вакцина бан рязи хъанахъими чIяву хъанай бур, вихшалагу мунийнсса хъун хъанай дур.

– Вакцина бан букI­лакIими хъунмур­чIин ца бур ? Жагьилтал буривкьай, дянивсса шиннардивусса ягу бугьарасса оьрмулувусса халкь бурив?

– Оьрмулул 65 шиннава ливчуминнал бухьунссар 60% , жагьилсса ва дянивсса шиннардивусса халкь бур вайгу-тайгу архIалну цава-ца. Вакцина бан хъунмур никирал агьлу чIявусса бучIаврил савав дур сайки чIявуминнал лахъи ларгсса азарду дуну тIий, цала цивппа мюхчан бан ччишиву.

– Шиккун бувкIни яла чIявуну булайми ва тикрал шайми суаллу ссаяту цIухлахисса бикIай?

– ЦIухлан бикIай чIявуну вакциналул зараллая – цумур вакцина бувну хъинссар, тIий цIухлахиссагу бикIай, мува куццуй цIухлан бикIай, вакцина бувну махъ цив къашавай хьунтIиссарив, тIийгу, вакцина бан хьхьичI антитела бурив ягу бакъарив ххал бан аьркинссарив, тIиссагу суаллу чIявусса бикIай. Жугу хIарачат бару халкьуннал суаллахьхьун балжийсса жавабру дулун.

– Вакцина бувну махъсса гьантрай инсаннал хIал-тагьар цукунсса дикIай­ссар?

– Вакцина бувсса цалчинсса гьантрай, прививка дурсса кIану дахьвасса бурувххуну, ятIул лавгун, чансса чурххал температура лахъ шайссар. Бюхъайссар чурх кувку тIий, бакI цIий байбишингу. Цавайннал мува куццуй бю­хъайссар ттаркIру, бювчIунбиширду цIунгу. Бюхъайссар дурагу симптомру ялун къалирчун, вакцина баву хIисав къахьунгу. Ялув кIицI дурми симптомругу 2-3 гьантлува кьадагьайссар. Уттинин цалагу прививкалия махъ, цай аллергия хьунни тIий, кумаграл хъирив жучIан аьрзирай инсан увкIсса ишгу къавхьунни. Къахьун аьркинссар гихунмайгу.

– Аьрасатнаву хIакьинусса кьини итабавкьуну бур 4 вакцина –«Спутник – V», «ЭпиВакКорона», «КовиВак» ва уттигъанну республикалийн бувкIсса «Спутник Лайт». Ци личIишиву дуссар вайннул цанния цаннил? Вайннува цумури чурххан къазаралсса?

– «Спутник – V» тIимур вакцина бувссар биотехнологиялул кьяйдалий, SARS-CoV-2 вирус ишла къабувну. Ва вакцина байссар канийсса бювчIунбишилийн кIира ятIапрай. Цалчинмур компонент бувну, 3 нюжмар лагайхту байссар кIилчинмур компонент. Инсаннал чурххаву иммунитет хIасул шай­ссар вакциналул цалчинмур компонент бувну 42 гьантлува. Ванияту чансса баххана бувну бувссар «Спутник Лайт» тIимур вакцинагу. Ва байссар ца ятIапрай. «ЭпиВакКорона» тIимур вакцина бувну бур SARS-CoV-2 вирусгу ишла дурну. Мугу байссар кIира ятIапрай. Антителарду хIасул шайссар инсаннал чурххаву вакцина бувну 35-40 гьантлува. «КовиВак» тIимур вакцина тIурча, бувну бур коронавирусрал клетка бивчIан бувну, мунил гьанулий. Вагу байссар инсаннайн кIира ятIапрай, так миннул дянив 2 нюжмар лях гьан диртун. Азардания ва вакциналул инсан мюхчан айсса ур 85%.

– Коронавирусрал азарданул къашавай ивкIсса инсаннал бан аьркинссарив вакцина? Азарданул ва прививкалул дянив цуксса чIун гьан аьркинссар?

– Мяйжаннугу, къашавай ивкIсса инсаннал чурххаву вирусрайн къарши бацIансса антителарду хIасул шайссар. Амма мунил къатIиссар инсаннайн ялагу вирус къалархъун личIаншиву. ВОЗ-рал маслихIатрайн бувну, коронавирусрал азарданул къашавай ивкIсса инсаннал вакцина бан аьркинссар дачIи шинавату, цанчирча чур­ххаву антителарду яшайну тIий так ваксса хIаллай.

– Прививка дурну махъ, инсаннал чурххал температура гьаз хьувкун, га лагь дансса чаранну ишла бан аьркинссаривкьай, ягу яхI бан аьркинссарив?

– Чурххал температура 38-ннияр ххишаласса духьурча, лагь дансса даруртту букан бучIиссар. 38-ннин къалархъмур температура лагь дурну къахъинссар. Му чIумал инсаннан шанийгу утту ивхьуну, чIярусса щин, компот, чяй хIачIлан аьркинссар.

– Гьунттий-сара тIитIин­ссар школарду. Цукунни оьрчIру мюхчан бантIисса коронавирусрал инфекциялия?

– Бювхъуссаксса оьрчIру цанная ца архну бацIан бувну хъин­ссар. Яла ччя-ччяни кару шюшлаши бувну, цалла-цалла марцI-чапалшиврул ялув бацIлан лахьхьин бан аьркинссар. Чапал­сса каруннах яру, май лихьлан къабучIишиву буслан, тикрал буллан аьркинссар. ХIасил, гьарма цала ялув цува ацIан аьркин­ссар.