ЛяличIисса гьунарданул ва тIааьнсса чунил заллу

Дагъусттаннал халкьуннал цашиврул кьини Дусшиврул къатлуву Дагъусттаннал ХIукуматрал председатель Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовлул дуллуна наградартту цала-цала пишалул ххуллий ххуйсса ккаккияртту чIалачIи дурсса дагъусттанлувтуран. Ва кьини ХIурматрал грамота дуллунни А.Къапиевлул цIанийсса Лакрал театрданул артистка, Дагъусттаннал филармониялул солистка Зульфия Архилаевангу.

Дагъусттаннал ХIукуматрал председатель Аьбдулмуслим
Аьбдулмуслимовлул паччахIдугърал наградартту дуллунни
Зульфия Архилаеван ва Адам ХIайдаевлун

Зульфия Архилаевал 10-нния лирчусса шинну дурну дур лакрал театрдануву зий. ЛяличIину тааьнсса, щихакIуй къалавхьхьусса чIунийну ва усттарну дургьусса рольлайну ва нукIува ххира хьуну бур тамашачитуран, лакрал бакъасса, цайми миллатиртталминнангу. Ванийн оьвтIий бур Аьрасатнал, дунияллул халкьуннал дянивсса фестивальлай ва цаймигу шадлугърал мероприятиярттай гьуртту хьун.

Зульфиял царагу роль ягу фестивальлайсса гьурттушинна наградалун лайкь къархьусса дакъар. Заннал буллусса гьунардануцIун ва бур дакI хъун къадуллалисса, аьчухсса, мяърипатрал бувччусса, бакIралгу ххуйсса, сахIналунма лявхъусса кунмасса инсан .
Вай гьантрайсса «Илчи» кказитрал редакциялул хъамалудушгу вари.

– Зульфия, буси вила нитти-буттая, бава-ттаттая. Щийхчин бивсса бур вил гьунар?
– Ттул ппу Ризван Аьхъаратусса Бадави Мусаевлул арсри. Жагьилний муххай накьич дихьлан икIайва ппу, яла цайми давурттаха зун ивкIуна. Балай учаврил гьунар ттун ттаттая Бадавиная бивну бур. Ванал ххуйну балайгу учайссия, авурну къавтIунгу изайссия. «Песни и пляски народов Дагестана» тIисса ансамбльдануву ивкIссар. «Лезгинка» ансамбль сакин дайхту мивун увцуну, цалчинсса составраву щала дунияллийх увкссар. Ттун хъатIи буллалисса чумал 80 шинаву ия. Цала ляхъан бувсса балайгу увкуну, ца къудурну къиссугу дурссар. Цувагу хъинну гуж бусса икIайва. Вайннал кулпат щала мукунсса бия. Буттал нину Бика Ваччатусса, цIанихсса ханнахъал агьулданиясса бия.
Нину Рабият ЧIяйннал шяравассар. Ванил общепитрал техник-технологнал пиша бия. Рестораннай каялувшиву дуллай бикIайссия. ЦIана шаппа бур. Ниттил ппу Магьад Мусаев колхозрал хьхьичIунсса зузала ивкIссар, Социалист захIматрал Виричури. Ниттил нину Якьут дурккусса бакъая. Ванин дахьра арулла шин диркIун дур Буттал кIанттул цанийсса Хъунмасса дяъви байбивхьусса чIумал. Дурккусса бакъанугу, чIявусса затру кIулсса бия. ЦIурттах бурувгун, бакIлахъия та дартIун хъинссарив, тIабиаьт цукун даххана хьунссарив бусайва, дару-дарман бан кIула. КIицI лаган, ванилгу ххуйсса чIу бивкIун бур. Колхозрал бригадалуву балай чайсса бивкIун бур. Вай Аксайлий ялапар хъанай буну, ттул нинугу гийх бувну бур. Школалий дуклакисса чIумал, гьарица каникуллай на ниттил гайнначIан гьан байвав, ттул оьрчIшивугу хъунмурчIин гийх ларгун дур. ОьрчIний на лакрал щархъаву бувагу къабивкIссара. Лакрал шяраву на цалчин хьуссара 2013-ку шинал, Хъювхъав «Щунудаг» фестиваль нанисса чумал. Ттул дебют кIиккур хьусса. Таний ттун дия 22 шин. Фестивальданийн на гьан бувнав ттула педагог, «Эридан» ансамбльданул художественный руководитель Мадина Исмаиловал. Ванил лахьхьин бувсса Мариян Дандамаевал репертуарданувасса «Интнил марч» тIисса, Рамазан Фаталиевлул макьандалийсса балай акапельно увкуну, цалчинсса кIану бувгьуссия. КIиччар ттул карьера дайдирхьусса.

– Вилва чIу бушиву, балай учин гьунар бушиву вин та кIул хьуна? Та бувкссара цалчин сахIналийн ?
– Хъунма хьуннин ттун ттувува мукунсса гьунар бушиву къакIулссия. На дуклай буссияв МахIачкъалаллал 5-мур лицейраву. Дуклай буссияв лавайсса кьиматирттай. Ца ппурттуву школалий цинявннал чIурду ххал буллай бия, школалул хор сакин дансса мурадрай. Мукун ялун ливчуна ттул гьунар. Бувна ттуя хорданул солистка. Яла лакку мазрайсса балайгу учин бунна дуклаки оьрчIал дянивсса республикалул конкурсрай. Микку на цалчинсса кIану бувгьуссия Лариса ХIажиевал репертуарданувасса балай увкуну. Муния шихунмай ттуйн оьвтIун бивкIуна личIи-личIисса мероприятиярттай гьуртту хьун. Бутта щала рязину акъая му иширая, мунияту ниттил увкуна, балай тIун ччай бухьурча, ххуйну дуклан аьркинссара, куну. Нагу хIарачат байссия, хьхьичIунсса учениктуравух буссияв, классрал старостанугу бивтунав. Школалийсса чIумал балайрду тIий, хьхьичIунсса кIанттурду бугьларчагу, ттун нава ва ххуллийн букканссара тIисса пикривагу бакъая. На программист хьунна тIий Технический университетравун бувхссияв. Аллагьу тааьланал цала тIайла ацIан айхьунссар инсан аьркиннийн.
Ттул одноклассница дуклай бия Дагъусттаннал университетрал культуралул факультетрай, актертал шайсса отделениялий. Ганил ттуйн оьвкуна цивппа студентътуравун кьамул буллалисса мероприятиялий архIал балай учин. Тиккусса педагогтурал итталун багьну, жучIан бухху, ина жул факультетрал студенткану бикIан аьркинсса инсан бура тIий, оьвтIун бивкIунни. Хъиривсса шинал на бувхссара университетрал культуралул факультетрайн. Ва дия Заннал ттун дурсса бахшиш. Ттун бувчIуна утти нава ттула кIанайн багьну бушиву. ДакIниву ххаришивугу, гьавасгу бия. Дуклансса гъира-шавкьгу дия. ЯтIул дипломрай къуртал бувссия. Заннайн щукрулий бикIара нава творчествалул ххуллийн бувккун тIий. Университет бакъассагу, на къуртал бувссар лавайсса кьиматирттай музыкалул училище, ЯтIул дипломрай университетрал проектирттал управлениялул факультетрал магистратура. Дуккин, кIулшивуртту ласун гъира бикIайва мудан.

– Та, цукун багьра Лакрал театрданувун?
– На хIисав хьуну бияв «Щунудаг» фестивальданий. КIа дачин дурсса Лакрал театрданул режиссер Аслан МахIаммадов ттучIан гъан хьуну, театрданувун бухьхьу увкуна.Таний на ххюйлчинмур курсрай дуклай буссияв. Ца-кIива гьантлува театрданул каялувчи Бадрижат Набиевнал оьвкуна театрдануву зун нану тIий. На сивсуну жаваб дулун хъанай бакъаяв, театрдануву зун хъинну ххуйну лакку маз кIулну бикIан аьркиншиву бувчIлай.
– Ххал бува цукун шайрив, – увкуна Бадрижат Набиевнал, нагу рязи хьура. ТIайламур бусан, мазрал чулуха ттун личIисса захIматшиву къархьуна, хIатта шагьрулий бувсса, хъунма хьусса бунугу.
Нава Лакрал театрданувун тIайла бацIавугу ттунма хъунмасса бахтти хьушиврун ккалли бара. Ва даврицIун бавхIуну чIявусса личIи-личIисса инсантуращал хьунабакьлай, ттун хIисав хьунни Дагъусттаннай жула этникалуцIун, нукIузаманнул халкьуннал балайрдацIун дархIусса, ишла къадурсса, аьч къадурсса хъуннасса материал душиву. Му ишла къадаврил багьанагу хъанай бур та чIумул никирал инсантал хьхьичIа лаглай, жагьилмур ник миннуя арх дурцун душиву. Ттун ччива му жула этникалуцIун дархIумур цила ляличIишивугу ядурну, ттизаманнул «мазрайн» дурцуну ишла дуллан, жагьилминнангу кIулну дикIаншиврул. ХьунтIиссар, этникагу, ттизаманнул жанругу хIала дурхсса проектру щурущи дан. Мунийну яданхьунтIиссар нукIузаманнулмур. Буруганну цукун шайрив.

– Цалчин ци роль дургьуссия? Яла захIматмур ва яла тIайлабацIу бумур роль цумур хьуна?
– Цалчинсса роль дургьуссия 5-мур курсраву дуклакисса чIумал. Га дия «Невыплаканные слезы» тIисса А.Къапиевлул фронтраясса чичрурдайн бувну бивхьусса спектакльданувусса шаэрнал кулпатрал Натальял роль. Яргсса ва захIматсса дия «Гамлетравусса» Офелиял роль. Мунихлу ттун Къабардин-Балкьарнал Республикалул чулуха ХIурматрал грамота дуллуна. Цал-цал актертурал бакIрачIан бучIай цала роль дургьусса персонажирттан ккавкмур. Офелиял роль дугьлагьисса чIумал ттул къушливугу чIявусса пашмансса ишру хьуна. Дягъулуву занай бивкIра репетициярдайн. ЗахIматсса дия У.Шекспирдул «Укрощение строптивой» комедиялувусса Катаринал роль. ЗахIматшиву му дия, ттул Катарина щалава комедиялуву кунмасса хъанай бакъаяча, кIукIлусса хасият дусса бия.
Яла ттунна ххирамур ва хъинну дакIнил ларсмур Ккурккуллал Щазал роль дур. Га ттул оьтту-ттурчIавух дурххунни. Ганил кьадар ттун гъансса, ттун бувчIлачIисса бия, жу балайлулгу гъан буллай бияв. «Воспевшие Дагестан» тIисса циняв театрду гьуртту хъанахъисса республикалул конкурсрай спектакльданул цалчинсса кIану бувгьуссар.
Ци роль дугьан ччива цIуххирча, ттун ччива ПартIу ПатIимал роль дугьан. Ва оьрчIнияцIава ттун ххирасса героиняр.

– Дагъусттаннал кьатIув цукунсса, ци фестивальлай гьуртту хьуссара? Цукунсса асарду ливчIри ми аьрххирдая?
– Студентсса шиннардий дирижер, хормейстр Наида АьбдурахIмановнащал любительтурал хордануву лавгссара Москавлийн, Питердайн. Ларсъссия Гран- при. Мукунма бивссара Турциянавун. Жу лавайсса даражалий хьунабавкьунав, лахъа-хъун бувнав туркнал тамашачитурал. Театрданущалгу на лавгра личIи-личIисса шагьрурдайн. Уттигъанну буссияв Саранскалий, Казаннай. Сентябрьданул 4-нний гьуртту хьура Дагъусттаннал кьинирдай Москавлив. Тиккугу Рамазан Фаталиевлул макьандалийсса гава ттула балай учав. Рамазан АбутIалибович ттун авкьусса, тIайлабацIу бусса композитор ур. Ванал балайлулли ттул карьералул хъиндайдихьу дурсса.
Хъинну яргсса ва дакIний личIансса дия Грозный шагьрулий хьусса «Золотые Россыпи талантов» тIисса дунияллул халкьуннал дянивсса конкурс. Микку на циняв номинациярдаву гьуртту хьура. КIира номинациялуву ( «Народно-стилизованный вокал» ва «Эстрадный вокал на иностранном языке») ласав Гран-при. Цалчинмур номинациялуву щаллу бувссия Салимат Кьурбановал мукъурттийсса Рамазан Фаталиевлул макьандалийсса балай. КIилчинмур номинациялуву –Уитни Хьюстоннул репертуарданувасса. Му бакъассагу, шиккува ца номинациялувусса балайлун цалчинсса, цамунин – шамилчинсса кIану буллунни.

Ялагу, фестивальданий ттун дуллунни «Серебряный голос» тIисса бюхттулсса цIа, ттул педагог Рамазан Фаталиевлун Барчаллагьрал чагъар. ХIасил, шичча на зана хьуссара ряхра грамоталущал, шанма кубокращал ва медальданущал. Чачаннал тамашачитурал на лавайсса даражалий кьамул бунна. Шикку дакIний ливчIун ттуйн оьвкунни Грозныйлий Ухссавнил Ккавкказуллал федерал округрал даражалий дуллалисса телевизионный конкурсрайнгу. Аьрасатнал цалчинмур каналданийсса «Голос» передача куннасса конкурс дия. Бюхттулсса даражалий хIадур дурну дия. Жюрилуву бия Феликс Царикате, Селим Алахяров ва м.ц. Финалданувун багьунав, амма ичIаллил сант дакъашиврийн бувну, гихунмай гьуртту хьун къавхьуна. Финалданийсса концертрай учав лакрал гимнрал (Агь, ттул буттал кIануй) макьандалийсса балай. Чачаннал ва макьан цала макьан кунна ишла дуллай бикIай. Мунияту, маслихIат бувссия муний миллатирттал мазурдий ца-ца куплет учин.

Лакку мазрай, даргири мазрай ва чачан мазрай увкуну, хъинну ххуйну хьуна. Репетициялий ия Рамзан Кадыров, Чачаннал культуралул министр. Гайгу жуцIун базлай бия.
Чачаннал цачIара дуллалисса циняв мероприятиярттайн оьвтIун бикIай. Уттигъаннугу на зана хьура Грозныйлия. Шикку дия Чачаннал цалчинсса президент А.Кадыровлун хас дурсса «Голос Кавказа» тIисса щалагу Аьрасатнал радиофестиваль. Гьарица региондалия ца-ца артистнайн оьвкуну бия гала-концертрай гьуртту хьун.

– Зульфия, бурив ттун цIуххин дакIнин къабагьсса, винма бусан ччисса цичIав?
– Цалчин, ттун бусан ччива ттунна Зульфия тIисса цIа цукун дирзссарив.Ттул мукьра никирал хьхьичIсса шанна баван Аминат тIисса цIа диркIун дур. Ттунгу Аминат дизан ччай бивкIун бур. На ниттил лякьлувусса чIумал бувккун бур АхIмад АхIмадовлул «Зульфия» тIисса балай. Му ниттин хъинну ххирасса буну, ттун Зульфия дирзун дур. Ци кIулли, мунияту духьунссия ттул творчествалул ххуллул, карьералул дайдихьугу АхIмадлул шярава Хъювхъату хьусса.

Ялагу, ттула ихтилат къуртал буллай, ттун хъунмасса барчаллагь учин ччива гьарица ишираву, захIматнийгу, бигьанийгу, ххаринийгу, пашманнийгу ттула чIарав бусса, оьрмулухун ттула чул бищай кIануну, вихшаласса дусну хьусса ниттихь. Ниттил авурсса хъункIултIутIал къав къабуллусса царагу концерт къархьуссар.
Барчаллагь учин чай бура чIивимур ссийхь Заремахь. Ттун ичIува бигьану бакъасса, мюрщисса оьрчIан кумаг аьркин хъанахъисса чIалай, кIира шинай дуклан къабувххун, ттун кумаг буллай бивкIссар на институт буккиннин. Барчаллагьрай кIицI лагавияв ттула ласнал АхIмад Архилаевлул цIагу.

Цувагу творчествалул инсан уну, ва ттул пишалуцIун бавхIусса къайгъурду, аьрххи-ххуллурду бувчIлачIисса, вихшала дусса ур. Гьарица на дуллалимуниву ттул чIарав уссар, иш багьний кумаг байссар, дакI данмур бусайссар. Цувагу музыкалул чулухунмай гьунар бусса уссар. Циняв инструментирттай руцайссар. Буссар цала студия. ДакIнийхтуну барчаллагь тIий бура Бадрижат Набиевнахь ва ­Лакрал театрданул коллективрахь. На бахтти бусса бухьунссара, ттун ххуйсса, хъинсса инсантал бакIрайн багьай оьрмулул ва пишалул ххуллий.

ЧIа тий бура цинявннан цIуллушиву, дунияллий дакьаву.
– Барчаллагь, Зульфия. Вингу гьарица ишираву тIайлабацIу хьуннав.

Ихтилат бувссар
Андриана Аьбдуллаевал