Оьмар Хайям
* * *
Мадулларда тавба, кьариртссар тIий хIан,
ЛухIисса дардирдал арача лахIан.
АьтIий бур булбултгу, хъятIий дур тIутIив…
Да, цукун бюхълай бур му тавба духIан?
* * *
Машара тачIав мяш аваданминнай,
Дакъассар ва аьрщи дарцIуну миннай.
Ва жула дуниял ккарксса макIрича,
Гьан ба вила оьрму кайп-шайпру буллай.
* * *
Хьурчагу дунъяллий вил шанттуршра шин,
Тава-тагу кьадар бучIантIиссар вин.
Аьрщараву гьарнан цава-цар багьа,
Халипа унугу, унугу мискин.
* * *
Най бур ва ттул оьрму, гъан хъанай дур цIан,
Бюхъай бивкIулуща гьарзат муркIа дан.
УвкIун акъар цучIав ахиратрава,
Та дунияллия цIухху-бусу бан.
* * *
Ина хIангу хIачIи, эшкьигу дува,
Къуллугъру ва чингу арх да бакIрава.
КIа ялувсса Заннан аьркин дакъассар
Я ми вил ссирссилтту, ягу ттул ава.
* * *
Гьарца хъус-кьинилул, хъуни чIалъаьрдал
Заллухъру хьуну бур цавай жалладтал,
УчIимарив уссар оьттул гьухъ рутIлай –
На вил тIайлашиврийн пув тIиссара, Зал!
* * *
Агьилми, жагьилми, цIанакул сагъми
ГьантIиссар гьаттахьхьун хIаллих, ца-цатIий.
Оьрму къаабадссар, ливтIунан кунма,
Ялувссар жуйвагу бачин аьрххилий.
* * *
Аьзаврал гьаманграв хIуенгу бувну,
НахIакьдан лавгунни жулва оьрмурду.
Агь, оьрмуй! Яруннил ца липI учиннин,
Мурадрайн къабивну, гьаттавун лавгру.
* * *
Най бур гьарца лахIза лахIзалул хъирив,
ХIан ва мажлис бакъа чIун гьан дайссарив?
Неъмат дунияллий – оьрму цуппари:
Бувтсса куццуй бакъа мугу гьайссарив?
* * *
Вай аьрщи дяргълайсса тIахIничитуран
Цалла дайсса даврил сирру кIул хьурчан,
Гьич аьрщарайн ка щун кьаст къаданссия:
Аьрщи хIакьсса лахри ппухълуннал нурчIал.
* * *
«Шяъван-зуруй чахир хIарам дурссар», – чай,
«Ражав-барзгу щалва Аллагьнанни», – чай.
Заннан ва идавсин ми барзру бивтун,
Жулвамур – Рамазан – гьан банну хIачIлай.
* * *
Ва оьсса заманнай дусгу душман ур,
Инсантал бавтIния архну ацIан бур.
Даиман инара иман дирхьума –
Ххуйну хIисав дарчан, лавмартсса чув ур.
* * *
На увну, дуниял авадан хьуссарив?
Ягу на ивкIуну, мискин шайссарив?
Агь, ттун щил-бунугу бувчIин байния,
Луххая на увну, лах цан айссарив?
* * *
Шадсса дакI, дард дуллай, къума дан цанни?
Лазатсса замана кьурчIи бан цанни?
БучIанмунил сирру щинчIав къакIулссар,
Жулва чIа тIи мурад: ххуй душ ва хIанни.
* * *
ТIутIал кацI кунмасса бакI ххуй душнищал,
ГьарацIи бувцIусса чахирданущал,
Бути ина оьрму, – оьрмулул гьухъа
Ликканнин виява бивкIулул мурчал.
* * *
Ттул чурх бур бас буллай рухIрал цIуцIаврил;
БивкIу ттуя арх бай так хIарчIсса хIанттил.
Тамаша: даруртту циксса барчангу,
Ази лаган ара на аьнтсса хIанттил.
* * *
Аькьлулул, адаврал хьхьирирду хьуми,
Аьламрал, элмулул цIурттину хьуми,
Ва хьхьунил цIаннава буккан къавхьуну,
Лавгунни, магьригу бувсун, аьрххилий.
* * *
На талихI бакъура, бунагьрал лагъра,
Амма, динчи куна, аьсив къашара;
Кьунну хIарчIсса хIанттил ивкIлай унува,
Мизит чIа къакуну, хIан чIа учара.
* * *
На хIанттил хъун кьаллух хIасрат бас данна,
Шараврал гьарацIал давлатлув хьунна.
Диндалун, кIулшилун цIагу руртуну,
ЛухIитIутIул душнин магьар бишинна.
* * *
ХIанттил ххув къакуну ца гьантта гьарчан,
Зумувсса закъумгу загьру шай чурххан.
Загьру – вай дардрури, закъум – чахирди:
Загьру къабюххайссар, чахир хIачIарчан.
* * *
Чичрулул аьзаврду жуйнна ликканнин,
КIул ба цIанакулва чахирданул тIин.
Яла ссавнил гъунттул къадулунтIиссар
Гьич, цуя-цаннахьхьун ца ххув чинсса щин.
* * *
Агь, дустал, уччинсса хIангу дулара,
Ттул хъахъи симангу якьутрал дара.
ИвкIусса чIумалгу, хIанттий ивссуну,
ТIутIул къяртрал чурттуй нурчIи дишара.
* * *
ХIанттищал, тIутIащал, чIава душнищал
ЩяикIанна, лавгун зуманив неххал.
ИвкIссаксса, уссаксса, уттавассаксса
ХIачIав, хIачIлай ура, хIачIланна мудан.
* * *
ХIан хIачIарчан, зунтту къавтIун бизайссар,
ХIанттийн махъ учайнан аькьлу бакъассар.
Гьич пашман къахьунна хIан хIачIаврия:
Инсаннан тарбия хIанттил дулайссар.
* * *
Лахьхьу на гьарацIи ца чарийх бищав,
Увччу хьуну уну мукунсса къел дав.
Ттухьварив гьарацIул га ссят увкуна:
«Цал виха лавхьхьусса нагу буссияв!»
* * *
Да, жагьил, чантI уку, кIюрх дуркIуннича,
Шараврал гьарацIи вила хьхьичI биша.
Пана дунияллий ца лахIзар бусса,
Му лякъин къашайссар лавгун махъ вища.
* * *
Ина мяйцIалуннийн тамахI кьабити,
Кайп буллай, хIанттищал гьарца хьхьу рути.
Му няракъатлуя гьарацIи баннин,
БувцIусса гьарацIи канилу бити.
* * *
Цимилгу ттухь дуснал «хIан чан да», – кунни.
«Цир хIачIаврил савав?» – куну, цIувххунни.
«Савав – кIюрхнил хIанни, душнил симанни,
Цамур савав ттуща лякъин къархьунни».
* * *
Аькьлулий ухьурчан, ссалчIав хIаз бакъар,
ХIарчIнийгу ттул аькьлу бас бай ттуруллал.
Амма миннул дянив ца лахIза бикIай –
Оьрму мунив чIалай, му чIун ттун ххирар.
* * *
Ссавнил цилва кьюлтIмур щинчIав кIул къабай,
МахIмудхъул, Аязхъул лавмартну литIай.
ХIан хIачIи, абадсса оьрму бакъассар,
ИвкIума къашайссар зана махъунай.
* * *
Шеърирдал дивангу канил бувгьуну,
ХIанттил гьарацIигу чIарав бивхьуну,
Хьурчан ца хьхьу вищал халватну гьан дан,
ПаччахIталгума ттуй личIанссар мяшну.
* * *
Буссар, тIар, жагьаннам хъинну кIирисса,
ЦIарал лама тачIав хIура къашайсса.
Циняв эшкьи хьуми гивн гьан байхьурчан,
Алжанмур бикIанссар мудан бачIвасса.
* * *
Чичруй! Ттуйн мукIру хьу: ина залимра,
Зулмулуву ина шадлугъ лякъара.
Оьминнан – чумартра, чувнан – чIурукьра;
Заннайн хъа на, ина ахIмакьсса дура.
* * *
Ттул чурххай бивкIулул ччан бивзсса чIумал,
Ттул хханхха, къаз кунма, бивттусса чIумал,
Ттул нуркIлул ххиттуя гьарацIи бара –
Бюхъай, хIанттил кьункьал на уттава ан.
* * *
Хъуслил дардгу цанни оьрмулул арив? –
ИкъавчIан лявхъусса цучIав увкссарив?
Буржирайри жунма оьрму буллусса,
Буржирай дуллумур жула шайссарив?
* * *
Мадулларда, малла, хIачIултрай аьйрду –
Нясивнурча бивкIсса кIайннан му оьрму.
Мабулларда пахру, къахIачIара тIий, –
Чансса бакъассарча вийгу бунагьру.
* * *
Вин оьрмулул аслу цIакь буллан ччарчан,
Чанссагу дакI шадну чIун гьан дан ччарчан,
ХIан къахIарчIун лахIза гьан мабитара –
Оьрмулул лазатрал кIул ба тIин-тIааьн.
* * *
Кагьруба чIантIачIан на ка тIитIара,
ХIанттил гьарацIучIан ша дири бара.
Нава – сагъсса тIахIни – ххиттуйн укканнин,
Цинявппа лазатру шийва ххал бара.
* * *
Ттул оьрму элмурдах луглай лавгунни,
КIул къавхьусса сирру чансса ливчIунни.
АрулцIалла шинай элму дурккуну,
ЦичIав къакIулшиву ттунма бувчIунни.
* * *
Гьар мудан дулурчан ттунна кьисматрал:
Ххярагьала ччатIул, гьарацIи щинал,
Циванни на икIан хьхьичIазалану
Ттуяра шамлийну ахIмакьсса чувнал?
* * *
Ссан аьркинссар жунма имамнал вяъза? –
Жуж кунна тIиртIуну ссав жунна дурхха.
ХIачIи, дус! ХIанттияр ххуйсса ци дуссар –
Баларду бат байсса так хIанттиллихха.
* * *
Аьрсса эяллал хьхьичI цал ттун ххал хьуна
Эяв халват хьусса байчара къужа.
Дин мунал дакъая, Зал цан къакIула –
Гьич мукунсса аькьил къаккавкссар ттуна.
* * *
Вай чIюлу був ттукрал тайпа ттун кIулли,
ХъатIал дачIурдаяр ми бачIва лявхъри.
Ми цIанил лагъартри. ЦIа дурккунал хьхьичI
Лергъ тIий, ххярклий занай ми ттун ххал хьунни.
* * *
Тти зума-чаклия яла агьанна,
БакI кIяла хьунугу, чахир хIачIланна,
АрулцIаллий кIийлла инт ккарккуннихха, –
ЦIана кайп къабувну, байсса тар яла?
* * *
Кьаритавив на хIан? – Дулувив на жан?
Гьич шаравран бадал къахьунссар ислам.
Исламрал тарапчий на циван хьува? –
Неъмат мунил жунма буллай бур хIарам.
* * *
Цикссарив, щищаллив, цумур кIанайрив
КIулну хIачIайхьурчан, аьйгу дайссарив?
Цанма цивппа кIулну хIачIлай бухьурчан,
ХIачIаву аькьлурхха. Аькьлу бунагьрив?
* * *
Неъматрал ххаллилмур – хIанттил аьтарар,
КIюла дурксса дакIнин – му дарман хъинссар.
Вил ялун балардал тIюпан бутIирчан,
НухIлун жами кунна, хIан дучIи шайссар.
* * *
Вихьра каши дуна, зирангну изу,
Гьавасрал мажлисрайн ччаврищал насу.
Вил бакIрал ххуйшиву чансса хIаллайссар,
Мунил хъуншиврунгу рищайссар дазу.
* * *
КIуллив, дус, ажарттул, чани хъячиннин,
Учайсса э-оьлул мяъна цирив вин?
Мунил бусласимур: вил оьрмулия
Ца хьхьу яла ларгссар – вин хавар хьуннин.
* * *
Ттухь ца аьлим ия макIра гъалгъа тIий:
«Ххаришиврул тIутIив къаххярхссар шаний.
Шану – му бивкIури. Изу, тIанкI уча:
Акъарав шанан най яла абадлий ?».
* * *
Элму камил дайми ницру ттизлай бур,
Оьрмулул неъматру ахIмакьминнан бур.
Аьлимтал – я кьадру, я бусрав бакъа,
МикIирай бавцIусса ттукри кунма бур.
* * *
АхIмакьнахь гъалгъа тIий, куклу машара,
Хайямлул тIимуних вичIи кIюла да:
АхIмакьнал буллусса малхIан арх бувну,
Аькьилнал буллусса загьру кьамул ба!
* * *
Жагьилшиврул таптар жул хьхьичI лавкьунни,
Оьрмулул вири инт яла ларгунни.
Шадшиврул лелуххи – жагьилшивугу –
Я бувкIсса, я лавгсса хавар къавхьунни.
Таржума Эса Аьбдуллаевлул
1
