Гуржигьан Къараева

Къарабуттал душ Къараева Гуржигьан бувну бур 1935-кусса шинал январьданул 2-нний Хъурхърал шяраву.
Душнин дурагу кIира шин хьусса чIумал, контреволюциялухлу къуццу тIий ур куну, увгьуну, аьщун ивзун ур ванил ппу. Жунма кIуллихха, тай шиннардий хIасул хьуну диркIсса тагьардануцIун бавхIуну, мукунсса чIумал ичIува ливчIминнал бакIрачIангу бухIан захIматсса гьантри бучIайсса бивкIшиву, «халкьуннал душманнал» агьлулун ккалли бувну. Къабувккун бур му кьадар Гуржигьаннул чIарахгу, чIярусса дайшишру ва дардру духIан багьну бур чIавасса душнин. Яла-яла, буттай цукунчIавсса тахсир къабивкIшиву чIалачIигу бувну, му реабилитациялул хьун увну ур 1956-ку шинал.
Цал Хъурхъив, яла Гъумук дянивмур даражалул школагу бувккуну, 1953-ку шинал Гуржигьан бувххун бур дуклан Дагъусттаннал Хъаннил пединститутравун. Дуклакисса чIумал ва бувчIуну бивкIун бур курсирал комсоргнугума. Институт бувккуну мукьах зий бивкIун бур педагогнал пишалий личIи-личIисса кIанттурдай. 1967-ку шиная шинмай тIурча, 15 шинал мутталий Гуржигьан зий бивкIун бур МахIачкъалаллал 34-мур школалий завучну, тарихрал дарсругу дихьлай. Шикку ванил сакин дурну диркIун дур, яла махъ щаллагу республикалий цIа дурксса, ТОКС-рал кьюкьа. Ва кьюкьлуцIунсса даву Гуржигьаннул кьадиртун дакъар махъсса шиннардийн дияннин.
Ванил каялувшиву дуллалисса ТОКС-рал оьрчIал ва душварал бувгьуссар личIи-личIисса слетирттай хьхьичIунсса кIанттурду. Вава школалий 1965-ку шиная шинмай зий буссар Гуржигьаннул каялувшиву дуллалисса кIива музей – Талатаврил славалул ва Краеведениялул.
Цила бувцири захIматрахлу, бартбивгьуцири мурадирттахлу ванил хIалал дурну дур диялсса наградарттугу: «РСФСР-данул халкьуннал просвещениялул отличник», «ДАССР-данул ва Аьрасатнал Федерациялул лайкь хьусса учитель», Н. К. Крупскаял цIанийсса медаль ва мукунна цаймигу.
Гьарца зат личIлулну лаласайсса, куртIну дакIнивух итабакьайсса Гуржигьаннул чIумуя чIумуйн чичай мюрщи-хъунисса назмурдугу, цила дакIниву ва кIулшилуву загьир хьуцири асарду цайминнангу бюхханну аьч буллалисса.
Ванил ттинин чивчумунива язи бувгьусса цаппара шеърирдугу жула «Адабиятрал» лажиндарай бишлай, ялун нанисса оьрмулул хъуннасса юбилейгу барча дуллай, чIа тIий буру Гуржигьаннун цIуллусса гьантри, цIу-цIусса ххари-хъиншивуртту. ЛичIаннав ина Заннал хъаттиралу!
Р. Башаев

Ашрапи-аманат

Дадал ттунма буллу мусил ашрапи
Бишав буттукьраву – бавал аманат.
Буттукьа тIивтIтари янилу дацIай
Ашрапилул цIайну дадахъал симан.

Заннал буллу гьантри ва дунияллий
На гьан буллай бура чингу исватну.
Бавалгу, дадалгу дуллу тарбия
Дуручлайгу бура, ашрапи кунна.

ЦIими аьркиннайгу цIимигу бара,
Каних мюхтажнахьхьун кагу дулара.
Ттулла жандалухьсса кашилул кьисмат
Кьукьингу къабара ялгъузманая.

Ттунмагу оьрмулий хьунабавкьунни
Цикссагу уздансса дакIурдил агьлу,
ЧIаравгу бавцIунни аьсивсса чIумал,
Ттул хъаргу лархъунни захIматсса чIумал.

Ашрапи хъус дакъар – му аманатри,
Ниттихъал кьабивтсса цала наслулун,
Ябара тIий жухьра язисса хъусну
Ас, намус, инсаншив оьрчIал оьрчIахъай.

Ттул ссавнил ссурулккурттай

Ттул ссавнил ссурулккурттай,
Вил рангирдал ххуйшиву.
Цуксса ялугьларчагу,
ЯбатIин бюхълай бакъар.

Хьурдай чара гьар мудан
ЦIунилгу ина ккаккан,
Вил мусил симандалий
Цал ттигу тамаша бан.

Ина ялув бавцIукун,
Гьара вил гьану ххал бан.
Луглай лякъин къавхьуну,
Пашманну зана шара.

Гьаз хьувияв ссавнийнгу,
Цуксса лахъсса дунугу,
Чувра чув дурив ххал дан
Вил ххуйшиврул дайдихьу.

Архния ина чIалай,
На вил хьунин бачара
ЧIарав биллай къабивну,
Янил хьхьичIа бат шара.

Муксса яргсса ххуйшиву,
Заннал винна дуллусса,
ХIайп, щилчIав щакъаливхна,
Мурчащал дакъа шайсса.

Ттул кьадар

Ина ттунма бувцIу
Загьрулул кьуру
ХIачIав, шараври тIий
ДакIнин малхIансса.
Ина ттунма буллу
Мукьал кIунтIая
Дував хъунна чарсса,
Дутав ва хьувух.

Ина ттуйнна риртсса
ЧIатIаракIрал мицI
Ябував къюкIливу,
Вил ссайгъатри тIий.
Ина бивчу гьанна
Ччаврил багъравун,
БюрувкъатIа хьуну,
Ялун ливчунни.
Заннал загьир дурсса
Караматри тIий,
СсунтIа тIийнма бура
Бюруврал тIутIайн.
Вай циняр къювурду,
Вай сакаратру
Ца ттула кьадарну
Кьамулну бура.
Амма бюхълай бакъар
Ттуща савав дан
Ва савдалул ччаврин,
Ччаврил аьзавран.
2016 ш.
Чингу уртакьсса ччаву

Къаччива ттун ччаву, чингу уртакьсса,
БювчIу хавардугу, щинчIавгу бавсса.
Цибави ва дакIнин, мютIи дан къашай,
Вих хьу цал ттигу тIий цалчинсса ччаврийн.
На вихгу хьувияв, хьул къакьувкьуну,
Ва дакIнил нижатрайн биян умудну.
Так мяйжансса ччива ва жула ччаву,
ЦукIуй уртакь акъа – виллагу, ттулгу.

Бухьунссия кьисмат ттунмур укунсса,
Чингу уртакь ччаврил ясирлув хьунсса.
Хъинну захIматнугу, духIанна ва дард –
Чин авара бувсса ттул ччаврил кьадар.

Дунъялгу гьартари, чIунгу лахъири,
Нагу, аьсив буклай, макь къарутIланна.
Амма лавмарт ччаврил щавари дур дакI,
Щалла хъин къахъанай, цIийнна дур ­ттигу.

2014 ш.

Кьисас

Вил хъаралу жиплув
Цимигу шинай
КъюкIлил чIарав кюру
Бувсса ттул сурат…

ДакI цIунхъу тIурчагу
Ттуйсса цIимилул,
Вакссара вихшала
Вийн дирхьун бивкIсса,

ТIитIа хъаралу жип,
Дукки ттул сурат,
Дути чIара неххайн,
Лажин ссавнийнну.

ЧIара неххал щинал,
Бюхъу харж бувну,
Диян дувантIиссар
Га щюлли хьхьирийн.

Азгъунсса, илкинсса
Хъун хьхьирил щатIал
Кьамул дувантIиссар
ХIасратрал лишан.

Я мурчал къаларсун,
Щинал къадюркьун,
ДачинтIиссар сурат
Абадул ххуллийх.

Имин щатIал карав
Ляркъуну мина
Щавари хьу дакIнин,
Ччурччусса ччаврин.

Арх дуцлай, арх дуцлай
Аьрщараяту –
Хъявринсса ччаврия,
Лавмартшивруя.

Ялугьлайгу диркIун
КIа някIсса ссавних –
ЦIимилул нурданух
Хьхьугу, кьинигу,

Паракьат хьунтIиссар
Ятинсса сурат,
Заннайн тапшур бувну
Цилвамур кьисас.

На буржлувна бура

Дардирдал дарардайх,
Дазу дакъасса,
Сайр буллан багьунни
Дардисаннащал.

Микку битлатисса
Манзилданущал
Бичара на дакIнин
Ттула язими,

Ахиратрал ххуллийх
Абадлий лавгсса –
Ттул оьрмулул ттарцIру,
Къатлул кьинирду.

Ца-цаних цIарду тIий,
Бара ихтилат,
Бусара на миннахь
ДакIний-мазраймур.
Бусара на миннахь,
Суждалий кунма,
Цивппа ттун ххирашив,
Ттулла жан кунма.

Оьрмулуха лавхьхьу
ХIурмат-иззатру
ЧIун-чIумуй гьан бансса
Ссайгъат, ссаламру,

ДакIру ххари дансса
Хъярч-махсарартту
ЧIявуми ливчIшиву,
Гьунттинин куну.

«Гьунтругу» лавгунни,
КъабувкIсса кунма.
Ларгунни миннущал
Ттул нижатругу.

На буржлувна бура
Зул хьхьичI, ххирамий,
Зу буру дакIницIух
Даин бавцIунма.

Къаххива, къакIула

Ттун ххива чIивиний
Щалла дунъялгу,
Дунъяллул гъунттулу
Гьар рухI думургу,

Яла-яла лагма
Циняв агьлугу
Цаннан ца мудангу
Ххирану бусса.

КъакIула дунъялгу,
Лагмациригу,
КIи-шан кьачIа хъанай,
Баххана шайсса.

КIакссара някIсса ссав,
ЛухIи-цIан ларгун,
ЦIарал чIатIаракIру
Ритлан дикIайсса.

ЧIаххуврал хIаятрав
ТIуркIутIи кацIлул,
ТIанкI куну ттул хьхьичIун,
Гъургъу учинсса.

Ххира буллай буна,
ЧIиви гадлулгу
Цила мюрщи кьуртти
КьутIин бувансса.
Нава уссай, ссувай
Чай инсантурал
Ттухьва пиш учинсса
Зунххи бурувгун…

Щукру

Тти жува хъунив хьуну,
Хъала бивщун бунугу,
Ччай бур ттигу зун-занан
Зана-кьулушин дуллан.
Щукру, Заннал жувува
Гъира лещан къабувсса,
Гъира ххину яхъанан
Уттигу бюхълай бусса.

Ургу, чан хъанай бакъар
Ттигу жула къайгъурду,
Гьарца кьини шавкьирай
Бартбигьлансса мурадру.

Щукру, жунма баллайсса
Гьар мудан оьрчIал чIурду,
«Ттаттай», «бавай» тIий жуйнма,
ДакIру ххари дуллайсса.

Дирзун дур жулла цIарду
Хъирив оьрчIал оьрчIангу,
Абадлий уттарану
Нани дуван ирсирай.

Щукру, Заннал буллусса
Жунма укунсса талихI:
Къатта-къуш, ххуйсса наслу –
Жула ччаврил ахир-хайр.

Ина ттул

Ина ттул щюлли инт –
ТIутIал дурцIусса,
Карамат рангирдай
Хъюлчай тIутIисса.
Ина ттул гъили гъи-
Гъирарал лахIза,
ТIиртIунийн дияйсса
Барачатрал ка.

Ина ттул мусил ссут –
Буллугъ чIявусса,
Уздан дакIнил ссупра
Гьарнан тIитIайсса.

Ина ттул кьуру кIи –
ЦIими чIявусса,
МарцI-кIяласса пардав
Ялтту лирчусса.

Ина ттул ххазина –
Багьлул лавайсса,
Я чIумул, я сситтул
Ттангъа къархьусса.

Жул ляличIима

Хас буллай бура Хъурхърал шяраватусса ЛухIухъал Рашидлун, мукьра шинаву нинугу, ппугу ливтIуну, ттула нитти-буттал хъуна увсса, Хъун дяъвилия зана къавхьусса уссин (ттул буттарссил арснан).

ЦIагу, бакIгу ххуйсса
ЛухIухъал Рашид,
ЛяличIисса ияв
Ина оьрчIнийва.

Чумартсса, зирангсса,
Чил я бацIансса,
Щилнагу, жулану
Хьурдай учинсса.
Щарнил чIарав кувссай
ЧIунархIал оьрчIру
Цалва бумур гьунар
Ккаккан буллайни,

Вища шайва личин
Архну чаругу,
Нигь дакъа ччинащал
ЛачIун уккангу.

Яла ханмур чугу,
Хьхьуригу ларххун,
Янил ляпI учиннин
МютIи бувайва.

ЯттихIухчалтращал,
Ария бувкIсса,
Гузат бангу гьайвав
Ина ццах бакъа.

Мунияту мудан
Вил лагма-ялтту
Мюрщи жагьилтурал
Кьюкьа дикIайва.

Заннал духьунссия
Вий дирхьу лишан,
ЛяличIима куну
ЛухIухъал Рашид.

Бала ялун бивна
Буттал аьрщарайн.
МукьцIаллий цалку шин –
Дяъвилул ххурхху.

Жагьилтал, агьилтал,
Кьюкьри дархIуну,
Бавчуна леххаврий
Ватан дуруччин.

Лавгунав инагу
Цалчин кьюкьлувух,
Кьариртун чIара щар
ЧIиви душнищал.

МукьцIаллий цалку шин
Хьуну дур савав
Вил оьрмулул ххуллу
БяличIан бансса –

Зеххин ина жуща,
Жул ляличIима,
Ав-ав, вав-шаврду тIий
Жугу кьабивтун.

Ина жан дуллуна
Ккавкказ аьрщарай,
Виричунал лишан
Хъазамрай ларчIун.

Му лишандалийну
Лявкъунна ина,
Дяъви къуртал хьуну,
Шинну ларгун махъ.

УрчIулчинмур майрай
Гьар шинал бакIрах
БучIара вил гьаттайн
Вирттавравухсса,

Мюхтажну ябитан
Вил гьайкалданух,
Ках учин аьрщарайх,
Ина ивхьусса,

На тIайла буклайни,
ЧIаххув-чIарахнал,
Аман, вин ххуллу-маз
КIулссарив учай.

Уссай, ттун ца ххуйну
Лавхьхьунни ххуллу
Отрадный шяравун,
Краснодардайсса.

Барххуй, чIюлу данна
На вил гьав тIутIай,
СсунтIа тIутIу, бюрний,
Вай зунттал кьункьайн.

Вайннул чIатIи такIуй
КъалитIунтIиссар –
ТIутIайх риртун дуссар
Ссувал мукьал хьхьем.