Вирттаврахасса балайрду

МахIаммад-Загьид Аминов

***

На ивкIлай ивкIссара ТтурчIайнна-Зунттуй,
ТтиликIрахух парснал ххаржан даркьуну.
Ххирххи тIий ивкIссара лухIисса урттуй,
Оьттул ттурулливгу иттах даркьуну.

Ттул ялун левкьуссар цимигу къала,
Цимилгу кьаст дурссар рухI дуна уччин;
Амма на гьаз дурссар ттулла кьаркьала,
ЦIунилгу душманнал иттав пуй учин.

Ттул оьттул пар буссар кIюрххилсса хьхьемай,
Ххяллу зяй тIий дуссар ттул турлил зяйлий,
Мяйжансса бакъарив, ПартIу ПатIимай?
Бакъарив, ттул уссу, Муртазааьлий?

Хъис кумаг къабувссар ттул дуаьртталгу:
На дуаь дирчуссар хъурссух ва турлих;
Дуаь дайми лякъин бувкIссар аьралгу
КIурабаен бувссар ккуллалул ххуллийх.

Къавхьунугу тачIав чил гужрайн мютIи,
Жулама ханналгу бувкссар ттул яру.
Ялагу гъалгъа тIий, занай уну тIий,
Гъумук Агълардулгу буллуссар загьру.

Ай, нагу бувссарча зулмулий зулму!
Мунихлу Ссивирлив увтссара аьян.
Амма – ци барчагу – абадсса оьрму
Шайссарив щищачIав микIлачIун буван!

Циванни мяш хъанан ссавруннай барзуй,
Ссавруннан цикIулссар илданул дардру? –
На аьщун ивзссара ЦIахъардал дазуй,
Гьаз буллай уну тIий инсаннал кьадру.

Ахиргу пар кунни бюхттулсса чани
Азарда шин хьусса ттул жигдатIрурдай,
Ахиргу бувккунни ттул улча-жами
Караматсса чIумал бургъил дазурдайн.

Ци гуж бухьурчагу ттущал бяст-ччаллий,
ХIасул хьунни ттуву пикри кутаксса:
Ттун бивкIу бакъассар ва дунияллий,
Лакрал яхI ва намус сагъну буссаксса!

 

 

Ибрагьим-Халил Кьурбанаьлиев

МакI ва кIихь

Поэмалувасса парча

* * *

Душманнал ккуллардал щаву дирунни,
Оьттул бувцIу ттул чурх шанийх бивхьунни,
Бурган бувкIун, Лайла чIарав бавцIунни,
Ттул бакIрайх ка дуклай, аьтIун бивкIунни.
– МааьтIрала, тIутIий, ттул жандалучIа,
Тархъаншиврул ялув пида шавричIа,
Ттул оьттул бувцIусса ярагъ ва янна –
Ттуя вийн ссайгъатран дяъвилул давла.
Аманат вин бидав дакIнин ххирасса,
Душманнал ччаннала на ххассал увсса,
Ми арцул каруннах тимар булува,
Бизар хьун мабара, на акъар куну.
Ттул чай дишай кIили, канил бугьай мархь
Аманат, ххазинай, ххиттул къабакьин.
МааьтIрала, тIутIий, ттул жандалучIа,
Тархъаншиврул ялув пида шавричIа.
Вин на ххира хьурча, аманат ттул вийн
ЦIарал пар-пар тIисса ятIулсса байрахъ!

 

 

Абакар Мудунов

Чансса къаккавкхьунссар

Чансса къаккавкхьунссар цала оьрмулий
Вай жула ппухълуннан оьмур ва хъинмур,
Ттигу-шилагу дур, аьпалун кунна,
Ккуллардал цIарцIусса шинеллу мюрттайх.

ХIайп, хъунив хьуну бур вай жула ппухълу!

Лайкьну ларсун гьанну тти тарихравун
Ккуру ларгсса шиннал вирттаврал цIарду,
Щюллисса къурув ва цIарал паршливу –
Мугу ца бутIархха жула намусрал.

ХIайп, хъунив хьуну бур вай жула ппухълу!

Намус бакъахьурча, думурдагу цир
Инсанна тIиманал ва дунияллий!
Агар иш багьарча, кьяртIгу бищунну,
Ппухълуннал оь ва гьухъ зиялий къагьан.

ХIайп, хъунив хьуну бур вай жула ппухълу!

 

 

МахIач МахIаммадов

Вирттаврал гьаттачIа

Виричунал кьимат мудан лахънугу,
Чувшиврул пIяй тачIав лагь къавхьунугу,
ХIайп чара буттахъал бувсса захIматрай,
Тарихрал мугьалттул хьхьичI бару буллай.

Къуругьиял чIарав бакIрайн агьунна
Ца чарттал къуппалийн, усттарну бувсса,
Аьрабрай чичру дур буслай гъан хьунахь
Щин бан аьркинссарив ас бунал хIурмат.

Ца чанну мукьцIала уссар тIар шиву –
Ватандалул ялув харж хьусса вирттал,
Чупан ва Ахъайгу бакIчиталли тIар
Чартталу пахъ багьсса Маччайннал оьрчIал.

Лажинни, инарав, Чупан, виричуй,
Ябан бакIрайн лавсма Къуругьав къала,
Маччайннал оьрчI-вирттал, зурув ва бакIуй,
Таний чIутIул чявхъа ялун бивчуми?

Зурув лякъавхIуми душмантурал хьхьичI,
Аьрай амрунияр янсав чIа куми,
Ялув буржгу лавхъун, лажин кIялану,
Ва къуплилу абад паракьат хьуми?

Лавайсса кьиматран лайкь хьуми зурув?
ЯхIлил авадансса миллатрал дянив
Жагьилми никирттан эбратран чайсса
Зуятурив бивкIсса буттахъал балай?

Архну къадиркIун дур тарихрал чIапIив,
Цила нани ххуллий чIумул дирчусса,
Мяйжансса диркIун дур чумартътурал аьш,
Жужрал вив дирхьусса Ватан ххиранал.

Цимигу мукьцIала уссар чартталу
Ватандалул ялув харж хьусса вирттал,
Чупан кунма талай, тур щяв къадуртун,
Душманнайн дандину жанну дуллусса.

Виричунал кьимат мудан лахънугу,
Чувшиврул пар тачIав лагь къашайнугу,
ХIайп чара буттахъал экьибувтI оьттуй,
Цила ххуллийх нани нех дацIан дан ччай.

 

 

Абачара ХIусайнаев

Та гъи дайдихьулул
гъилисса кьини

Дяъви байбивхьусса гьантрай, душмантал
станковый пулеметрах ххуку буллай,
виричушиврий ивкIусса
ттула уссу Саидов Рамазаннуха

Та гъи дайдихьулул гъилисса кьини
Оьсса, кIусса мукьра шин дайдирхьуна.
Вил пулеметрайсса чаннаннил гъунттуйн,
Зев-зев тIий, ккулларду щилан бивкIуна.

Бомбардал лув ливчIун, зу ливтIуссар тIий,
Ттупал ккуччу бувну, бухлавгссару тIий,
ЛахIуни дирхьуну немец бачайва –
СсиличIайн дирхьуну, ина кьатI байва.

Агь, фашистнан кIулъя виричу хъинма,
МукунманацIухсса буван къаних-я:
Ца хьхьичIун, ца махъун мина дуртуна,
Шанчинмур, вийн руртун, пIякь чин дуруна.

Украин аьрщарай, ххуй душнил карав,
Жан дулун багьуна вин жагьилнува.
Агь, ивчIангу кIулсса Гьухъаллал Къайдар!
Агь, талангу кIулсса та Диллал Ахъай!

Вил бивкIулул къюву духIан къархьуну,
ЛавхIуну лавгунни вил кьянкьасса ппу!
Вих аьтIий духларгун, аьтIун макь дакъа,
Вил дардирдайнна дур вил хъунна бава.

Вин буцай душнилгу бакI кIяла хьунни,
Танил оьрчIаягу арантал хьунни.
ДикIуча ххяхлайнна, уссай, вил гъаттай,
ОьрчIру кунна, ххуйсса ятIулсса тIутIив.

 

 

Юсуп Хаппалаев

Хан-Муртазяли

Поэмалувасса парча

ЦIухлангу бивкIуна
Лакрал оьрчI-вирттал:
«Тти жува цибанну,
Хан-Муртазялий,
Лултту бувххун гьангу
Шатри бакъару,
Ялтту левххун гьангу
ХъатIри бакъару,
ЖучIа сангарду дан
Чартту бакъари?»

Жавабгу дуллуна
Хан-Муртазялил:
«Лултту бувххун гьангу
Шатри къагьарив –
Шатлул жавгьар бусса
Къирим мажарду,
Шан-шанма битанну,
Ххуллу ласунну!
Ялтту левххун гьангу
ХъатIри къагьарив –
ХъатIул лухIи дусса
Хъат утта турду,
ЛахIлахIи дуванну,
Ххуллу ласунну!
Зун сангарду дуван
Чартту къагьарив –
ЦIуличай нучIуллан
Лавхьхьу хъазамру!»
Аьрал хIала бувххун,
Тур галай дурна,
Му чIарасса кьюкьлул
Зурзу къакуна,
ДачIу дугьай хъуний
АцI-ацIа ихьлай,
АцIра дугьай хъуний
Ттурш-ттурша ихьлай,
Рирщуну авчуна
Хан-Муртазяли.
Ххивуну бавчуна
Къажарнал аьрал.
Паранну хханссия
НякI ссавнияту
Тай къизилбаштурайн
Дагьну нанисса.
Чарил чIучIа бакъа
ТтурчIайнна-Зунттуй,
Тай къажарнал нурчIал
ЧIултти бивхьуна.
Щинал кIунтI къалякъай
Зунттал ратI-ккутIайх,
Тай къажарнал оьттул
Нехру дарчуна.
Аман тIун ивкIуна
Къажар Надир-шагь,
Ххинил хьуну ливхъсса
Къизилбаштурахь:
«Тай магъриб ва машрикь
Лавсун бунува,
Му ца гаданая
Цан лихълай буру?»
ОьвтIунгу бивкIуна
Тай къизилбаштал,
Лергъ тIий, миннат буллай
Та къажар шагьнахь:
«Заннаху, заннаху,
Жул бакIрал заллу,
Жун ххуллу чIа уча
Буттал аьрщарайн!
Къалихълай цивави
ХIакь бивкIулуща?
Царай уттусриксса
Цал кару дури,
Цавай кIичIурдуксса
Цал яру бури,
ГъалбурцIил кунмасса
Хъапа цал бури!
Цал чIу чIутIул бури,
Чу мурчал бури,
Ссавнил парандарал
Цахьсса тур дури!
Ца цала ивчIаннин,
АцIа чал ивчIай,
Парандарал турлил
Кьу-кьуя кьатI ай.
Лергъвагу учара
Хан-Муртазялихь,
Хъинсса виричунал
Кьамул байссарча:
Ххуллу була уча
Буттал аьрщарайн,
ТIайла бува уча
Та Харасаннайн!»
КIюрхнил зунзулчаннал
Мусил нурданул
Бассан байсса кунма
Ссавнийсса цIуртти,
ЗювицIа дарусса
Ссавний цIурттиксса
Къажар шагьнал аьрал
Баслай бавчуна.

 

Алекси Аьбдуллаев

На тачIав хъа къабанна

На тачIав хъа къабанна,
«Ттун ватан ххирассар» тIий,
Хан-Муртазааьлил оь
Ттул оьттуву буну тIий!

Саэдхъал Гьарун куна,
Таланна цIаншиврущал,
Тур ришлай, балай бишлай,
Иянна душманнащал!

Цагу, кIиягу бакъар
Лакрал вирттал цIа дурксса,
Инсаншиврул барзунттай
Хъунисса ттугъру лавхъсса!

ЛухIи читIул мюрш оьрчIан
Лахьхьин бай щащан кюру.
Дагъусттан! Ттул ялув дур
Буттахъал яхIлил хъару!

На тачIав хъа къабанна,
«Ттун ватан ххирассар» тIий,
Ватандалул тIабиаьт
Ттул оьттуву дуну тIий!

 

 

Ссугъури Увайсов

ПартIу ПатIима

ЛухIи ттурлу хьуну, лакрал зунттавун
Татар дяъви буллай най бусса бур тIий,
Дагьуна зарзала лакрал щархъавун,
Душманнал хьхьичI бацIан буккияра тIий.

ПартIу ПатIимай, ПартIу ПатIимай,
ПартIуваллил кьанив
Душман ххит увсса!
ПартIу ПатIимай, ПартIу ПатIимай,
Лакрал вирттаврал ттугъ
Лахъну гьаз бувсса!

Жиндрал душман Лаккуйн къаитанну тIий,
Миллатва татарнал хьхьичIун бувккуна,
ПатIима бакIчисса лакрал вирттаврал
Оькъавк хъамаллуран ххуллу кьувкьуна.

«Инсан цалли айсса, цалли ивчIайсса!..» –
Укунсса махъругу вирттаврахь куну,
Тархъаншив дуруччин, тургу гьаз дурну,
ПатIима бавчуна кьюкьлул ттугъ хьуну.

Ттуруллив ттуруллайх рищайсса кунна,
Рирщуна лакрал ва татарнал турду.
Ттуруллава цIупар личайсса кунма,
Ливчна даралува ххувшаврил чIурду.

ПартIу ПатIимай, ПартIу ПатIимай,
ПартIуваллил кьанив
Душман ххит увсса!
ПартIу ПатIимай, ПартIу ПатIимай,
Лакрал вирттаврал ттугъ
Лахъну гьаз бувсса!

 

 

ХIасан КIурухов

Левкьсса къалардачIа

Эяллай бавцIусса вай къалардачIа
ЯхI бусса буттахъул талай ливтIуссар…

РахIатну бур утти шиккусса гьава,
ТачIаввагу гьалак къавхьусса кунма.
ЦучIав акъар утти турлих буруслай
Дарусса дюхлулул базу-базурду,
ЦучIав акъар утти ккулларду битлай
Ччясса зунзулчаннал ненттабакIравун.
Лагма ппив хьуну бур так чартту, чартту,
Чарийн бувксса хханссар манзилгу, чIунгу,
Леххаврил ххурххугу, ххувшаврил паргу,
РухIирачIа кусса щиллив гьуягу,
Лавгнал аманатгу, унал аятгу,
Ялун наниминнал хьул ва бюхъугу.
Аьзият куннасса вай эяллаву
Бугъ ва кIушиву дур хъютницIун лачIлай,
Щихрив луглагисса ясустал кунна,
ЦIансса ххютругу дур цIухларду бихьлай,
РахIатшиврул къия духIан къахъанай,
Ссавгу дур муруллуйх ахьния ххяхлай.

Вайварттай бавцIусса вай къалардачIа
Виртталсса буттахъал яхI ва къирият
Чарил ва къюкIшиврул лув личIан дурссар…