ДакIнин малхIансса шанма гьантта ЦIувкIрав

Жул выпускрал школа къуртал бувсса юбилейрал шингу дакъая, ялунчIинни 40 шин хьунтIисса, амма, гьар шинах къахьурча, шин ляхнувагу буттал шяравун, Цалчинмур ЦIувкIрав, лагайссару жу архIал.

ХхюцIаллий ххюра шинава ливчусса, булувкьуну зий бивкIсса жуву кьатIаллил билаятирттайн, жунма ччинийн биянсса шагьи салкьи къабувссагу акъахьунссар, амма тачIав жул дянив чун гьанну тIисса суал хIасулвагу къашайссар. Чикъарчу аьдатри ЦIувкIрав лагайсса. ЦачIу, архIал тяхъашиву дикIайхха тIий, хIукму барду, бунал, машинарттугу къабуцин, ца маршруткалий щябивкIун, циняв тяхъану, шадну бачин. Рязи хьуна зувиазарда къурушрах жу ЦIувкIрав биян бувну, шамилчинмур кьини буцингу учIан маршруткалул заллу. ХIисавравун ласурча, къаоьккисса маэшат бур. Мукьра ссят ларай, шанна ссят – яларай. Бензиндалухссса хIисав дуварчагума, журналистнал ца зуруй ласайсса харжилул хIакь. ХIалал хьуннав, амма туризм тIутIайх дичлачаврийну жуйнма бивсса ца щавщи вагу.
ЦIувкIравсса ххуллу тIай­лабацIусса хьуна, кьини дарусса дия, ххуллурду ххуйну бия. Гьар кьини ахттая махъ гъа­раллу лачIлан дикIай тIий бухьувкун, ттун синттарал усру ласун хъинавав тIисса пикригу буссия, жагьилминнан гьар кIанайн ххуймур ччай дурхха, къабивтунна арснал ласун. Къабитаврия пашмангу къавхьунна. Тарихраву къаккаркссар ккурчIагу, ЦIувкIуллал кIичIирттугу укун, кьяркьарал къяс бакъа, пар-пар тIисса чIун. Гъараллал, гьарзат ххартI дурну, ххяллайн буккан бувну бия ххуллурду. Уссайн лаяйсса аьрщарал касак бакъая. Ва кьини жу шяравура дурссия. Шиккува бусанна, къакIулнангу кIулну бикIан, ЦIувкIуллал шяравалу Щуну Зунттул ухнилу, 2300 метралул хьхьирияр лахъну душиву, цурда шяравалугу, аьлимтурал хъиривлаявурттайн бувну, хьхьичIарасса душиву. Мукьва-ххюва хха тарихрая бусан, ЦIувкIрав дуссар чапур хIатталу, бусурман дин дишиннин, ва хIатталлив бучлай циксса шинну хьуссарив щин кIулли, хIатталугу къачIирисса духьувкун. Дуссар хьхьичIрасса заманнай, яъни чарил заманнай, ишла дуллай бивкIсса чарил нузру, чарил чирахъру. ЧIаххуврайсса къари-бавал чарил нузру тамаша дизлай, жу школ заманнайва вай сукку дуван, кIусса нузру тIитIин, лакьин занан бикIайссияв жунма хIазичун. Таний, гьай-гьай, интернетрал, смартфоннал чIунгу дакъая, цуксса ххуйсса суратру ва видео дикIанссия. Багьа бищун къашайсса видео дикIанссия ЦIувкIуллал лагма-ялтту кьариртсса шяраваллалссагу. ЯттичIан, гъаттарачIан лавгний, жу Оьлла-Урттив, Ххяллу-Аьллив, Тукъатлив биллай бакъарув, шикку цIувцIу чарил эмаратсса къатри дикIайва. Цаппара къатри яхьуну дуссар Чакъалив ва Бярних, махъми шяраваллу, миннувух Къичурлухиялссагу, зунттал архитектуралул гьайкалгу цащалла ларсун, аьрщарая бат хьуссар. Вара кьини дуккан най дур ЦIувкIуллал шяраваллийхгу. ДукIу-кIурссану кьянкьану бавцIуну бивкIсса цIувцIу чарил эмаратсса дарвазартту левкьун бия. Ччя-ччяни лачIлачIисса аьратталсса гъараллал цала биялалиймур буллай бакъарив. АрхIал дуклакиминнащал цачIусса аьрххилия арх буцавай ливчIура, амма ва темалийн букъавккунгу бацIан къашай. ЦIувкIуллал шяравалу цIуцIаврил дугьансса чара бакъассар. Вайгу, укунмасса агьамсса цайми масъаларттугу, гьаз буллай бивкIру шяравух буклай бунува, оьрчI заманнайсса ва школалий дуклакисса чIумалсса ишру дакIнийн бичлай бунува.
Жул классраву тани мукь­цIалунниха ливчусса оьрчIру бикIайссия, партарду диял къахъанай, шан-шама ца парталух щябивкIсса ишругу буссия. ХIакьину школалий ухьунссар ххюя оьрчI. ХIачIайсса щинал кьянатшиву дикIайва, дарсирдая махъ ттукрай щинал хъирив лагайссияв Оьмар-КъатницIалу тIисса кьуллалийн, хъунмасса яржа бикIайва, укунмагу лигьулул хьусса жу микIлачIайвав яржа бияннин. Ххишалдаран, бавахъалгу, зу ваксса хIаллай тIуркIу тIий бухьунссияв куну, къащил аьллали бувайвав. Утти чIявуссаннал ичIуннай щин дуцинсса сант дур, дурцуссагу бур. КкурчIав щин дурцусса хавар баяйхту, аьпа бивул, ниттил, ттул оьрму Зунтту-РатIатIу щин ххилай аьдада лавгун бур учайва. Щинал аваданшиву хьуну дур, шяравалумур кьаритлай бур. Нажагьсса бакъа бакъар, жулмур шяраву цIуну къатри дуллалисса ва думи цIу дуккан дуллалиссагу. Гьаннайсса, пашмансса пикрирдал бакIру буцIин буварчагу, дакIруми, буттал шяравух буклай бушиврия рязину, тIааьнсса асардал дайххихху риртун дакъарив. НувцIилийсса оьрчIи щивщу кунна, цIурттал дурцIусса ссавнийгу тамашалий, вайва ххарисса ва пашмансса хаварду. Лаккуй хьхьувай ссавнийн ябияйхту, чара бакъа дакIнин багьай, жува таний щичIан-бунугу чичлай бивкIсса чагъарданий «ссав дурцIуссаксса цIурттиксса ссалам» гьан бувайсса бивкIшивугу.
Хъирив кьини жу кIюрххила бувкру ккурчIав, ссурхIиял дазуцIсса, Цумурщин тIисса кIанттай бигьалаган, ххункI бичин. Жу зунттал бакIлавайсса, тик бивкIсса ххуллийх биян буван увкIуна ххуллурдал каскадер, щупир Щамхала,цала кьай духхай машиналий. Вагу школ заманнул раритет. Укунсса машина бириярча Ваччату ЦIувкIрав нанийни, марцIсса тIайлабацIуя! Амма шиннардил мадара хъюлчу бувсса жу, Щамхалал ссур бувну нанисса аждагьа-машиналул мукун хъюлчу бувну, хъартIру дуллали буннухха, бюхъай ва школ оьрмулува ливчуну мукьахсса жул цалчинмур гужсса гьас-тIанкI бикIангу. Ттунгу, Изажа ХIусайновангу, мяйжанссар, тIайлабацIу хьуна Щамхалал чIарав кабиналуву къутI бикIан. Душвавраллив ( видеолий ялару ххал дуллантIисса, хъяхъаврил лякьри, дургьуну) тийн ххяххавай, шийн ххяххавай, гьаваллаву къутри дувантIиссар, хIакьсса цIувкIра душрурхха. ЦумурщиначIан бияйхту, душру лавгуна ттуккул цIу батIлан, оьрчIру ахттайнссаннул хIадуршинна дуллан, цIарай къуппа-кIункIур бизлан, шашлыкру дуван лахьхьура хIадур дурсса дикI муххал щяпрайх лахлан. Арцул пар бусса лирцIу щинал щаращучIа щюллисса кувссайгу щябивкIун, цIарай дурсса ахттайнссагу дуркугу, цаппара лавгуна Зубил-КьунттучIан биян. Укунсса цIа дусса, залунсса кьун буссар цIувкIуллал щюлли махмурданул ардал аьнттуву. Цавай тIурча, Щуну-Зунттуйн (жул агьулданул Кьащуну учай) лахъан. ЦумурщиначIату Кьащунуйн бахьтта кIира ссятрал манзилданийсса ххуллу буссар, амма кIийн гьаз хьун ччисса гъирарал жул оьрчIаву буххаврил буруккинвагу бакъая. Архну къаччими лавгуна, арх бакъа гивахвасса, ЧIандакъа бяр ххал буван. Вагу бюхттул зунттал дянивсса кьанив хIасул хьусса бяр бур. ЦIуну бувсса ттуккул цIийл чяйлиягу неъмат лавсун, хIаллицIух бавчуру шяравунмай.
Хъирив кьини кIюрххила бивру школалийн, бувкру классирдавух. Учительница Умамат ХIусайновал дирхьусса дарсирай щябивкIру. Яла тяхъамур дарсирай, физкультуралул дарсирай, ккаккан буварду жулва хьхьуттайх лахъаврил, турникирттай гьунарду баврил бюхъу ци даражалий буссарив. Ахттайннин школалийхгу бувккун, ахттая махъ бивчусса микIиралгу цахъис баттан бавцIуну, бувкру ялавай. КIицI лаганна, жущал аьрххилий бикIайшиву жул оьрчIругу. Жу вай жущала батIавурттайнгу буцайссар. Жулла классрал ччаву, дусшиву оьрчIангу ккакканшиврул, мигу куннащал кув дустал хьуну, жура вайксса шиннардил лахъишиврий ядурсса ччавугу, дусшивугу дяличIан къадитаншиврул.

Асият Дукиева:
– Оьрмулухун хъамакъабитансса асардал дакIругу дуцIин дурну, бувкIру ялавай. Ттул душ, Камила, хIайранну бия, жул куннал куннаха хIурмат бушиврий, ччаву дусса бушиврий. Шагьрурдай бувсса ва хъуни хъанахъисса оьрчIан Лаккуйсса гьантри караматсса дунияллийн багьсса кунмасса гьантри хъанай бур буниялттунгу. Ва жул Лаккуйсса хьунабакьаву Кулпатрал кьинилийн тIайла дарцIуна, жул классгу ца кулпат кунмасса классри. Хъунмасса барчаллагьрай бура АьбдурахIман ХIусмановлуйн, ва аьрххи ххуйсса даражалийсса хьуншиврул, гьарзатралсса буллай, лечлай ивкIсса, мукунма ссупралулмур бутIа цайнма лавсъсса ХIусайн СантIуевлуйн, вайннал дурмур Аллагьнал кьамул даннав, дуллан бюхълай битаннав!

Булбул ГъазимахIаммадова:
– Ттущал архIал школа къуртал бувми мудангу цинявннан эбратну хIала буххай шяраваллил оьрмулуву хъанахъисса иширттавух, бивкIулул, буккулул иширттавух, шяраву дуллалисса шадлугъирттай, мюнпатрансса давурттавух. Вай шяраваллил ца ттарцI, къяртта хьусса жагьилтал бур, мудан вайннавугу, жувувагу шяравалу ядаврил, духлаган къаритаврил ххуллийсса буруккинну бур, чара бакъа шинай кIийла-шамийла шяравунгу бияй вай. На ххарира ттущалва архIал дуклай бивкIми шяраваллил цIакьсса патриотътал бушиврия. МахIаммад Кьурбанаьлиев ЦIувкIрав ур, вама МахIаммад Бярнихиял шяравалу ядуллай ур, ятту-гъаттараха зий ур, Бярних ферма дурну, хIакьну Лакку кIану ябуллалими вайри. Вайннангу цIуллушиву чIа тIий бура, жухьхьуннагу Лаккуйн бучIавангу, гьавангу цIуллушиву дулуннав, дуниял паракьат хьуннав!

Зоя Мажидова:
– АрхIал дуклай бивкI­миннащалсса вай гьантрал ва зунттал ххуйшиврул, марцIсса гьавалул дакI ххуйсса гьавасрал дурцIуну бувкIра. Гьарманайн бакIра-бакIрах барчаллагьрайгу бура, утти ялугьлантIиссара цIунилгу архIал ЦIувкIрав бачиннин.

СантIу СантIуев (ХIусайннул арс):
-– Буттащал архIал дуклай бивкIми ттун циняв танийва кIулли, уттигу гъан хьуру, дустал хьуру хъиннува. Зунттал транспортраягу неъмат ласав, дучрай, ттукрай буртти ивкIра. Гужсса чявхъа бичлачийнигу, ябатIин къахъанай, тамашалий ивкIра. Гьалаксса мугьалтту бувккуна, гьузи лархъун, ратIру чавхьа тIий дия. Яла-яларив, тамашану, ххуйну чIалай дия цIурттал дурцIусса ссав.
ПатIимат Рамазанова