Вай гьантрай «Дагестан» ГТРК-лий зузисса журналистка Оксана Султанова ппухълуннал Ватандалийн, ЧIаяхьхьун бивунни. Оксана цуппагу лакрал журналист, шаэр, патриот Сулайман Чугуевлул душри. Ванал, аьпа бивул, чара бакъа «Илчилул» буккултращал кIибачIайссия ппухълуннал миналийнсса цала аьрххилиясса пикрирду-зикрирду.
Кказитрай бищун ттучIанма гьан бувайхтува на гъирарай буккайссия ванал текстру. Усттарну, асар хьунну бусайва ванал гьар аьрххилия. Укунма асар хьунну буслай бур Оксанагу, цуппа бувсса, хъунма хьусса кIану бакъанугу, «на шаппай бивра», «ттучIава нава бивкIра» тIий. Щил ци учирчагу, вай мукъурттил мяъна куртIссар. Жува чув бухьурчагу, «шаппалу», «жучIава жува» бусса ва бикIантIисса кIану ва дуллу дунияллий анжагъ Лакку кIану бунутIий.
«Ттунна оьрмулул 15 шин хьусса ппурттуву бивссара на цалчин ЧIаяхьхьун. Буттащал. Кьариртсса шяраву таний цаппара кулпатру бикIайва, ЧIаящиял вилах лещан къабитлай, яхъанай. Мукун яхIлувсса кулпатирттавух бия буттал ссурахъу Дивир ва ванал щарсса ПатIимат. «Могиканнавасса махъа-махъма» Абакаргу. Вай дунияллия лавгун махъгу, ЧIаящиял агьлу лях-карах бияйва шяравун. Сайки гьар шинах лагайва ттул ппугу. Шяраваллил ухнилу, кIалахIирдал вацIлуву чятиргу бивщуну, зунттал гьавалия неъмат ласлан. Ттуннив буттащалсса та аьрххи ххуйну дакIний ливчIунни. Зунттал тIабиаьт, пахъдагьру ва мукьва кулпат ца кулпат кунма яхъанахъисса чIун. Караматсса лахIзарду. Жу буттащал вацIлувух буклай буссияв, гъинтнил каникуллай бигьалаган бувкIсса цаймигу бакIрайн багьайва, тайннащалгу ппу гацIана дус шайва. Ватан – буттал дакI цIулагай кIану бия, личIинува таза уккайва.
Къашай шайхтугу, къюркъу буллуну ия Лаккуйн иян, махъсса кIира шинай мурад бартбигьин къаивтуна. Ттун буттахлу биян ччай бия шяравун, сант дагьлай дакъая, цуксса нава къисттану бунугу. Ватандалухсса, тIабиаьтрахсса, мархрахсса ва миллатрахсса ччаву ттуйн буттаятур дирссагу. ОьрчIнийва ванал жу походирттай чятирдачIан, цIарал къавтIирдачIан буцайвав. Жун ххуйсса цамур дуниял ххира хьунмур буллай ия. Бутталмур дуниял мудангу яргсса иширттал чанна дурсса дия. Ппу ия миллатрал культуралул, литературалул буруккинттарайсса инсан. Миллатрал тарихрая бусайва чIявуну.
Жуву миллатрал бакIщаращину хьумунихсса ччаву цIакь дуванмуних ия. Ттул дакIгу рахIат дуклай дакъая ЧIаяхьхьун къабивну. Утти буттал рухI ххари хьухьунссар тIий бура, нава цукуннугу ппухълуннал миналийн бивну. Буттащал занай бивкIсса кIичIирттугума хъамакъабивтун бия ттун, шяравухгу бувкра, зума-къирагъирттайхгу, буттащал жува сайр байсса кIанттурдайхгу», – тIий бур Оксана.
Зувира шинава кIилчингу ЧIаяхьхьун бивсса ва ххарину бур, халкьуннан цалла ппухълуннал мина хъама къариртун душиврия. Къатри дакьин дуллалисса, цIу дуккан дуллалисса иш чIалай бия, шяраваллил памятьгу уттарассар, тарихгу гихунмайгу наниссар тIий бур ва.
Жунгу хъинну ччай бур Оксанан ччикун хьуну. ЦIара аьжаивну ххуйсса ЧIаящиял шяраваллил тарихрал хъирив кIунтI бишинсса иш къавхьуну.
Ца-кIива махъ ва шяраваллил тарихраягу ххи бан. 1944-ку шинал февраль зуруй буттал аьрщарая чачаннал миллат бизан байхту, СССР-данул Министртурал советрал ва ДАССР-данул партиялул обкомрал хIукму бувссар дачIра лирчIсса Ауховский райондалул аьрщарайн Лакрал ва Ккуллал районная шяраваллу дизан дуван. Вайннувух дизан дурссар ЧIаящиялссагу.
Дуссияв тIар ина щархъаву щарну –
ЩутIул даралуву, лакрал
зунттаву.
Уттирив вияту цIарагу да къар.
Зунттаву чарттал ччар – ЧIаящиял щар.
Укун чивчуну бур Сулайман Чугуевлул ЧIаящиял шяраваллихасса цалла назмулуву. Бурхха ЧIаящиял шяраваллил цIа духлаган къаритлатими уттигу.
ПатIимат Рамазанова