«Зунттал районну ядансса программа дуссар»

– ХIажи Русланович, шинал ахир ва хъиривмунил дайдихьу – му хIасиллу дуллалисса чIун дур. Гьамин, вилгу Экономикалул министерствалул каялувшинна бакIрайн ларсун шин шавай дур. Цукунсса ккаккиярттащал хьунадаркьуссар Экономикалул министерствалул 2025-ку шин?
– ЦIана жува гъалгъа тIу­тIиссару хьхьичI ппурттувусса хIасиллая. Аьмну хIисавравун лавсун, Дагъусттаннал агьалинал багьу-бизулуву ва маэшатраву хьхьичIуннайшивуртту хъанай дуссар. Промышленностьраву, шяраваллил хозяйствалуву, къатри давриву, дахху-ласулуву ва багьлухсса къуллугъру биттур буллалавриву хьхьичIуннайшивуртту хьуссар ва му бущи ябантIиссар. Шиккува учин, маэшатрал ккаккиярттаву укунсса бущи махъсса шиннардий лагь къавхьуссар. Му бакъассагу, жулла республикалул багьу-бизу ва маэшат хьхьичIунмай бансса проектру хIисавравун ласурча, цIана жучIара хьхьичIунсса 6 проект. дуссар бартдигьлай ва миннул экономика хьхьичIуннай хъит учин дан аьркинссар. Цинярдагу проектирдал багьа хIисав хъанахъиссар 600 миллиард къуруш. Ялун уттигу 1 проект ххи дарду. Му хъанахъиссар мурчайну зунсса чаннал станция баву МахIачкъалалия арх бакъа, яни ЦIуссалакрал райондалий. 2023-ку шинал республикалул маэшат хьхьичIунмай хъит учин бансса проектру щаллу давриву Дагъусттан Республикалул Ухссавнил Ккавкказнавусса регионнал дянив бувгьуссар 1-мур кIану.Умуд буссар 2024-ку шиналми хIасиллу дуллалисса чIумал мукуннасса ккаккияртту ялун личинссар тIисса.
– Аухуллал аьрщарая ЦIуминалийн бизлазисса лакрал агьали давурттал щаллу бансса проектру цукунсса дуссар? Хасну щаллагу республикалул маэшатраву ца яла хъунмур проектну инара кIицI ларгунни мурчайну чани буллалисса электростанция баву. Буси мунияту гьартану.
– Мурчай чани буллалисса электростанция хъанахъиссар цIана республикалий биттур хъанахъисса проектирдавусса ца яла хъунмурну, инвестициярдал лагрулул чулухагу, чани баврил гужрал чулуха. Гьай-гьайгу, зузи кIанттурдал дузал бантIиссар агьали, му давугу дайдирхьуссар. Гьаксса ччива, мурчал электростанция байхтува агьали чаннал дузал баву даххана хьунтIиссар куну учин, амма му чани, станциялия бавтIун, къатравух бачIайсса центр бан аьркинссар. Шиккува кIицI лаган ччива, Дагъусттаннал ХIукуматрал ва хасну му блок курировать буллалисса вице-премьер Манвел Мажонц ва Энергетикалул министерство хъуннасса къулагъас дуллай бур цIулагайсса чани булайсса проектирдах. Мукуннасса проект биттур дурну дуссар жулла республикалул ухссавний, яни Кьиблалул Сухокумск шагьрулия арх дакъа. Ният дуссар мукуннасса проектру щаллу дан Дарбантлив ва Нугъайнал райондалий. ДакI дарцIуну ура, ми проектру щаллу хьуну мукьах, жула республикалул агьали чаннал дузал хьуншиврий.
– Утти, инагу лаккучу ухьувкун, цIукъавххуну бацIан къахьунссар, лакрал кIачIа дурккун нанисса щархъурдая жагьилтал къалихъланшиврул биттур дуллалисса экономикалул проектру дуссарив?
– Зунттал районнал шяраваллаву инсантал аглан баншиврул, къабизланшиврул шартIру щаллу даврил масъалалул хъуннасса къулагъас дуссар ми районнал ва республикалул каялувчитурал. Районну ядансса хасъсса программа дуссар биттур хъанай республикалий. Микку хъуни дакъасса проектру щаллу дуллалисса инсантуран кумаг буссар хIукуматрал чулуха. Цалла ичIаллил хозяйство, яъни гъаттара, аьнакIив, дучри, ядуллалисса инсантуран буссар кумаг. Хъинну ччива Ккуллал бикIу, Лакрал бикIу районнал агьали ми программардавух гьуртту хъанай. Зузи кIанттурду щаллу баву бакъассагу, шяраваллаву агьали, хаснува жагьилтал ялапар хъанансса къулайсса даража, ларайсса шартIру щаллу дан аьркинни. Микку дуллай буссар багьу-бизулул ва культуралул объектру. Экономикалул министерствалул биттур дуллалисса проектирдаву дуссар «КIанттул сиптарду» тIисса проект. Ваний гьуртту шайссар Ккуллал ва Лакрал районну. Вания тихуннайгу му даву щаллу хъанантIиссар. Хасну хъуннасса къулагъас дуссар шяраваллавун щин дуцаврил масъалалух. Лакрал райондалул каялувчинал хъуннасса къулагъас дуллай ур му масъалалух. Цаппара проектру дуссар республикалул инвестициярдал программардаву гьуртту хъанай ва миннуйну биттур хъанай. Ккуллалмур райондалий Ваччиял шяраву стадион бансса проект дуссар ва умуд буссар 2025-ку шинал мутталий, аьркинсса кьутIирдугу чирчуну, давуртту дайдишинссар тIисса. Жунма цинявннангу бувчIин аьркинссар, цикссагу шиннардий щаллу къабуллай чулу хьусса школардал, щинал ва цаймигу масъалартту ца-кIира шинал мутталий биттур бан къахьунтIишиву. Ми масъалартту биттур бансса давуртту районнал каялувчитал Республикалул ХIукуматращал дуллайнма буссар ва жулва бюджетрал кашигу хIисавравун ларсун щаллу хъанантIиссар.
– ЦIуссалакрал райондалулмур маэшат хьхьичIунмай баврил хIакъираву ци учин бюхъанссар?
— На увссара ЦIуссалакрал райондалий ва хъинну ххуйну кIулли гикку ци диялдакъашивуртту дуссарив. Гьай-гьайгу, диялсса захIматшивуртту дур, хасну ЦIуссалакрал райондалул агьали аухнал аьрщарая бизан баврицIун дархIусса. Ми ма­съалартту щаллу шаврил хъирив авцIуну ур райондалул бакIчи Мамат1и Бижаевич. Региондалул властьрал органнащал мунал дахIаву дур ва гьаз буллай ур цинявппагу масъалартту. ХIасил, аьлттан чIалай дур багьу-бизулуву ва маэшатраву хьхьичIуннайшивуртту. Хасну Ямансу шяраваллил агьали щинал дузал бансса ца проект дуссар республикалул инвестициялул проектирдавун дагьсса. ХьхьичI бивхьусса масъалартту биттур бавриха зурча, агьалинал оьрмугу баххана хъанантIиссар.
– ХIажи Русланович, цуксса цайминнан бигьану чIаларчагу, паччахIлугърал чиновникнал оьрму хъинну бигьа бакъасса бушиву кIулли. Цукун игьалагара ина ми цифрардая, чIярусса совещаниярттая?
– ПаччахIлугърал къуллугърай зузисса инсантурал бигьалагансса чIун хъинну ссуссукьуну дикIай. Отпускрай чара бакъа на ияра ттула буттал шяравун ЦIуссалакрал райондалийсса Шушиял шяравун. Лаккуйн ияра зунттавун, Ккуллал райондалийн. Гьай-гьайгу, жулла буттахъал кьадиртсса Лакрал райондалийсса КIундиннал шярава арх дакъасса Шушиял шяравалу диркIсса кIанттурдавун. Микку бувччуну буссар жул ппухълуннал цимирагу никирал агьлу, миннал рухIирдал аьпа учин мудангу дакI кIункIу тIун дикIай. Цимилагу лавхъссара жулва авурсса зунттуйн ПпабакIуйн. Лахъисса ххуллу буссар Хъусращиял шярава Дюкъуллал шяравун Гьалахханнил лахъазанданийхчин. ТачIав дакIния къадукканссар му ххуллийх хьунадаркьусса тIабиаьтрал авуршиву: жагь нехру, жагьгу жюружайнтту. Лакку билаятрал, хасну ДучIиннал шярава тIитIлатIисса сурат уттигу хьхьичIа дукьлай дакъар, чIаравра Ханнал хIалу. Ттул умуд бур, ттула буттахъал аьрщарай, яни Лакку билаятрай, бюхъайссаксса чIявусса кIанттурдайн иян хьунссар тIисса.
– Циваннив, пикри бикIай чиновниктал анжагъ цалва къуллугъ бакъа къаххирасса, муниха дуниял хъамадиртсса инсантал бусса. Жун бавссар вин шеърирду хъинну ххирассар тIий. Цуми шаэртал ххирар? Бурив миннаву лакралмигу?
– Жулва миллатрал буссар хъинну гьунар бусса, машгьурсса шаэртал. Ттунма хьусса талихIну ккалли буллай ура Дагъусттаннал халкьуннал шаэр Сибирбаг Кьасумовлущалсса дусшиву. Му ччя-ччяни учIайва цалва шеърирдугу лавсун, жухь ккалан икIайва, маслихIат буллан икIайва цукунсса бур, ци диялдакъашивуртту дур тIий. Цува дунияллия гьан хьхьичIсса гьантрай увкIуна ЦIуссалакрал райондалий лаккучунал ва чачаннал миллатрал жагьилтурал дянивсса дусшивриясса поэмалущал. Муксса бюххансса шеъри къабавссар ттун. ХIайп, му дунияллийн къабуккантIишиву. Ччяни лавгунни Сибирбаг жуятува. Сибирбаг МахIаммадовичлул аьпалийн хаин хьун ттуща къабюхъанссар. Ттул ххирама шаэрну хъанахъиссар Сибирбаг Кьасумов. Гьай-гьайгу, вайми шаэртурал шеърирдугу буккара, ттун хъинну ххирар лакрал поэзия – Мирза МахIанмадов, МахIаммад-Загьид Аминов бюхттулсса даражалул шаэрталли. Яла ххирамур тIурча бур Мирза МахIанмадовлул «Чалагъай» тIисса шеъри. Ттула пикрилий, инсаннал ччаврил гужрая ванияр ххуйну бусласисса цамур шеъри къакIулли. На чIа учин ччай ура гьарицагу инсаннан цалва буттал кIану, ниттил маз ххирану яхъанахъаву!
– Ци чIа учинна лакрал миллатран ЦIусса шинаву?
– ХьхьичIва-хьхьичI, на ттулва ххирасса миллат барча буван ччай ура, ЦIусса шинаву чIа учин ччай ура цIуллушиву, буллугъшиву, гьарца ужагърай гъилишиву! Ларгсса шинал барткъалавгсса мурадру гьашину бакIуйн букканнав! Гьарицагу къатлуву оьрчIал хъяхъаву чан къахьуннав! Кулпатирттаву цаннал цанначIансса ччаву цIакь хьуннав! Дунияллий паракьатшиву хьуннав!
– Барчаллагь, ХIажи Русланович, вай личIинува даврил аварасса гьантрай, чIун дакъашиврухгу къаурувгун, интервью дулун рязи шаврихлу. ЦIуллу аннав! Вания тихунмайгу тIайлабацIу баннав оьрмулуву, давриву!

Ихтилат бувссар
Тамара Закарьяевал
ва ПатIимат Рамазановал