«Илчи» кказитрал редакциялул хIура къадайссар республикалул кьатIув яхьанахъисса лакращалсса дахIаву. Ми Дагъусттаннайн бувкIсса чIумал, редакциялийн хъамалугу оьвчайссар.
Ва ххуллух жучIа хъамалу уссия оьрмулухун гъурбатрай унугу, лакку мазгу ххуйну кIулсса, буттал кIанттухсса ччавугу ядурсса Сиражуттин Къардашов. Жулгу, ваналгу дянив ихтилат хьунни.
— Сиражуттин, кутIану виятува бусарча, ччива. Та, цукун агьра ина Киславрайн?
— На увну, хъуна хьуну ура Таджикнал хъун шагьрулий Душанбайлий. Ттул ппу Жабраил Хъунмасса Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилул гьурттучири. Хушрай лавгссар дяъвилийн. Ттул буттащал архIал 8 инсан цаймигу лавгун бия дяъвилийн – мяйя ГьунчIукьатIатусса, ца КIямашатусса. Минная 4 зана къавхьуссар. Дяъвилия махъсса шинну хъинну кьянатсса, ккаши-мякьсса диркIун дур. Буттагу цала маэшатрал хъирив Таджикнавун лавгун ивкIун ур. Тих къалайчину зий ивкIссар. Нину Гьидаят зий бия медсестрану, цал санэпидстанциялий, яла детсадрай. Жул кулпатраву ххюва оьрчI бур. Жу циняв тих бувну буру.
[dropcap]Н[/dropcap]а кулпатраву мукьилчинма ура. Увну ура 1961 шинал. Совет Союз тили-хъили хьуну хъиривсса 1994 шинал, Таджикнаву дяъви байбивхьусса чIумал, Дагъусттаннайн бивзун, ших ялапар хъанай буссия ттул нину-ппу, уссурссу. На навагу школа тихри къуртал бувсса. ХIасил, 17 шин дурссар на Душанбайлий, яла увхссара Москавуллал управлениялул институтравун, хьуссара «инженер-экономист.
Зун Дагъусттаннайн учIан пикрилий уссияв. Шихсса муххал ххуллул хъунаманал дуллусса тIалавшингу дуссия. Амма паччахIлугърал жу зун тIайла буккан ккаккан бувсса регионнавух Дагъусттан бакъая. Циняв направленияртту дия Сибирнал шагьрурдайнсса – Сургутлив, Тюменнайн, Нижневартовскалийн. Миннувух ца направление Пятигорскалийнссагу дия. На ххуйну дуклакисса студент ухьувкун, ттухьхьун ихтияр дуллуну дия ттунма ччисса кIану язи бугьан. Нагу Пятигорск язи бувгьуссия. Муниннин нава та шагьрулий тачIав къаивкIнугу, М.Ю. Лермонтовлул произведениярттайхчIин ттунма ххира хьусса шагьру бия. Му чIумалнин на ххюйла-ряххийла бувккухьунссия Лермонтовлул «Жула заманнул виричу». Цал лакку мазрай, цал ингилис мазрайгума бувккуссия. Пятигорскалий на дурссар 8 шин. Зий уссияв Ккавкказуллал минерал щинну дусса кIанай санаторияртту ва курортру буллалисса агьаммур управлениялий.
[pullquote]«БивкIу бакъасса полк» акциялул лагрулий, Ххувшаву ларсун 70 шин хъанахъисса бюхттулсса юбилейран хасну Кисловрай, цува заллусса «Стройкомплект» идаралий ва МахIачкъалаливсса ХIамидовлул цIанийсса кIичIираву Cиражуттиннул лархъун дуссия аьпалувух ивхьусса цала ппу, ветеран Жабраил Къардашовлун хасъсса баннерду.[/pullquote]
Яла тIайла увккунав автобазалул директорнал хъиривчуну Киславрайн. Тикку хIукуматрал квартирагу буллуну хIакьинусса кьинигу та шагьрулий ялапар хъанай ура ттула кулпатращал.
— ДакIний бурив вила цалчинсса харж? Ци ларсъссия ина миннух?
— Цалчинсса харж лавсъссия Пятигорскалий. Му лапва чIивисса харж бия – 115 къуруш. Цинярда дугьайцири налогру дургьуну махъ канихьхьун 97 къуруш дуркIуна. Дука-хIачIанмур ларсъссия. Та на кулпат бан увасса чIун дия.
— Гъурбатрай унугу, вин лакку мазгу мадарану кIулну бур?
— Ниттил ва буттал цаннащал цаннал лакку мазрай бакъа ихтилат къабайва, жущал – лакку мазрай ва оьрус мазрай. Ялагу, тих жущал ялапар хъанай дуссия ттул буттал бава Ханича. Жу танищал так лакку мазрай гъалгъа тIий бикIайссияв. ОьрчIний лавхьхьумур хъамакъабитайхха. ТIайлассар, буттал бава ччяни дунияллия ларгуна. Та чIумал ттун 6 шин дия. Шинай, кIира шинай цал шяравунгу лагайссияв, гиккугу дадал ппу Мяммахъал Мяммащал ва дадал нину ПатIиматлущал лакку мазрай гъалгъа тIий икIайссияв.
— ДакIний бурив инава хьхьичIа-хьхьичI шяравун лавгсса чIун ва цукунсса асарду ливккуна вил дакIний?
— На хьхьичIа-хьхьичI Дагъусттаннайн увкIссара 1967 шинал. Ниттиуссил хъатIийн бувкIссияв ниттищал.
Хъинну бюххансса асардайну дакIний ливчIуна та аьрххи. Буттал шяраву ттун гьарзат ххуй дирзуна, хаснува ттуккуй бурттий щинав лагаву.
— ЦIанагу лагарав шяравун? Буссарив кIий вила къатта-къуш?
— Къатта-къуш бакъассар. Ласун ччай ура. ТIайлассар, цIанасса аьрххилиями асарду пашмансса бикIай. Таний кIулну бивкIсса инсантал чIявуми дунияллия лавгун бур.
— ХьхьичIва Дянивмур Азиянал билаятирттай чIявусса лак бикIайссия. Зу Душанбайлий ялапар хъанахъисса чIумал дуссияв дахIаву, хIала-гьурттушиву тихсса цайми лакращал?
— Гьай-гьай. Тих буссия кIундими, чIари, тIулизун, щар, гъумучи. Жущал ца кIичIираву ялапар хъанай буссия жунма гъансса цаймигу ГьунчIукьатIатусса кулпатру.
— Цими оьрчI бур вил, ссаха зузисса бур?
— Ттул кIия арс ур, оьрмулул 29, 30 шиннавусса. КIиягу бизнесрахун багьну бур. Ца экономикалул элмурдал кандидатри.
— Ина ляличIину му пиша язи бугьан ци багьана хьуна?
— Ттун хъинну ччай бия Москавлив дуклан уххан. Москавлив увкIсса чIумалгу, кIулну акъассияв чун ухханссарив. Москавуллал авиациялул ягу инженер-экономикалул институтравун уххансса пикрилий уссияв. Чичру духьунссия, ва институтравун бакIрайн агьунна. Ва бия цIуну тIивтIусса, зий дахьра 3 шин хьусса институт. Цуппагу Косыгиннул хIукмулий тIивтIусса, экономикалул, шяраваллил хозяйствалул управлениялул кадрарду хIадур байсса институт. Институтрал ректоргу Косыгиннущал ца курсрай дуклай бивкIсса инсан бия.
— Совет Союз тили-хъили хьуну, идарартту лакьлакьисса чIумал захIматну бияв?
— Тани цинявннан захIматну бия. Ци дулланссарив, ссая айишинссарив къакIулну нагу уссияв. Амма бувчIлай бия ссаха-унугу зун аьркиншиву. Та ппурттуву циняв дахху-ласулухун багьуна. Ттула бизнес дайдишин ттунгу ччан бивкIуна.
Таваккул бувтун, квартира ширишилун бивхьуну, банкрая процентирттай арцу ларсъссия. Аллагьнал кабавкьунни.
— Ци маслихIатру бавияв дахьва бизнесрахун багьминнан?
— ЦIанасса чIумал бизнесрахун багьминнансса маслихIатру бусса ччиссаксса луттирду бур. Ттула пикрилий, яла агьаммур – му марцIшивур, узданшивур. Ва ялагу – буллусса махъ бацIан бан кIулшивур.
— Даврия мукьахсса чIун ссан харж дара, цукунсса дур «хобби»?
— ХьхьичIва ттун хъинну ххирассия футбол. Ца ппурттуву на Таджикнал 16 шинавун бияннинсса мюрщи жагьилтурал цачIун дур командалувугу уссияв. Махъсса шиннардий парусрал спортрахун агьну ура, ивра Туркнавун, Грециянавун, Италиянавун.
— Ци бусанна Киславрайсса жула диаспоралия? КIанттул инсантуращалсса хIала-гьурттушиву зул цукунсса дуссар?
— Тихсса агьулданул дянив жула дагъусттанлувтал хIурматрай бур. Цала дуллалисса шадлугъ-мажлисирттайн оьвчайссар мудан жуйнгу. ХьхьичIсса шиннардий жувагу цахъи ххишалану чялишну буссияв. Маевкарду дайссия оьрчIащал, кулпатирттащал бавтIун. ТIивтIуну буссия дагъусттаннал оьрчIансса къавтIавурттал школа, буссия лакку маз лахьхьин байсса школа. На ттула оьрчIругу гьан байссия миккун.
Яла ми школарду лавкьунни, оьрчIру чансса занай буну.
ДакIний бур, ккурандалун 10 шин шаву кIицI дуллай, хъуннасса байран дурссия филармониялул залдануву. Оьвкуссия «Лезгинка» ансамбльданийн, МухIсин Камаловлуйн, музейравасса суратирттащал бувкIссия СалихIат ХIамзатова, хьуссия усттартурал каних дурмунил выставка.
Жул байрандалийн бувкIссия шагьрулул хъуними, къазахънал ва цаймигу ккураннал вакилтал.
— Бавссар, Киславрайн увкIсса чIумал, Муса Маннаров вичIа хъамалу ивкIссар тIий?
— ТIайлассар. Муса ттул кулпатрал гъанчу ур. Аьламравун левххун занаивкIун махъ реабилитация дан Кисловрайн увкIсса чIумал, жу Мусайн жуннийнма хъамалу оьвкуссия Пятигорскалийн. Мунащал хьунабакьин чIявусса тихсса лакрайнгу оьвкуссия. ДакIний личIансса батIаву хьуна.
— Барчаллагь, Сиражуттин. Жу хъинну ххариссару ина кунмасса лакрал цIа гьаз дуллалисса лакрая. ТIайлабацIу баннав вин гьарца ишираву.
Ихтилат бувссар
Р. Башаевлул
Чивчуссар А. Аьбдуллаевал