Ци диндалул, ци миллатирттал инсантурая сакин хьусса бунугу билаят, учительтал ва учениктал бакъасса кIану нажагьсса бакъа бакъар. Учительнал кьинигу дунияллул билаятирттавасса чIявуминнуй кIицI лаглай бур, педагогнал даврил агьамшиврия, аьркиншиврия дакIнин бутлай.
Аьрасатнаву Учительнал кьини кIицI лагай октябрьданул 5-нний. Ва байран жучIара цIакь хьуну дур сайки 60 шинал хьхьичI. Ва дуллансса хIукму бувну бур СССР-данул Верховный Советрал Президиумрал 1965-ку шинал, амма ва дуллансса ца кьини ккаккан дурну диркIун дакъар. Учительнал кьини кIицI лаглай бивкIун бур октябрь зурул цалчинмур алхIаткьини. 1994-ку шиная шиннай, ва шинал кьамул бувсса хIукмулийн бувну, билаятрал учительтурал ва педагогтурал байран кIицI лаглан бивкIссар ца чIумал – октябрьданул 5-мур кьини. Ва баян бувссар Учительнал Дунияллул халкьуннал дянивсса кьинину. Хасну октябрьданул 5-мур кьини Учительнал байранну язи дугьавугу укунссар – ва кьини 1966-ку шинал Парижлив, личIи-личIисса билаятирттал вакилталгу, ЮНЕСКО-гу, Халкьуннал дянивсса захIматрал организациягу гьурттуну хьуссар агьамсса конференция, шикку кьамул бувссар педагогтурал статусрацIун, вайннал даврил агьамшивруцIун бавхIусса агьамсса документ «О положении учителей». Дунияллул 100 билаятрай октябрьданул 5-нний кIицI лагайссар Учительнал кьини. Бур билаятру Учительнал байран цайми кьинирдай кIицI лагайссагу.
Азирбижаннай, Беларусьнаву, Къазахъисттаннай, Къиргъизнаву, Латвиянаву, Украиннай Учительнал кьини, Совет Союзрал чIумал кунна, кIицI лаглай бур октябрь зурул цалчинсса алхIаткьини.
Китайнаву Учительнал кьини кIицI лаглай байбивхьуссар 1985-ку шинал. ОьрчIан кIулшиву ва тарбия дуллалиминнал Кьинигу шикку кIицI лагайссар сентябрьданул 10-нний. Ва кьини шикку шайссар фестивальлу, оьрчIал цалва учительтуран пишкаш дувайссар тIутIив, дувайссар бахшишру. Китайнаву, аьмну Азиянал цайми хIукуматирттай кунма, лавайссар учительнал хIурмат, бусрав-сий. Китайнаву учитель, насихIатчи му анжагъ пиша бакъар, му ляличIисса социал статусри.
Индиянаву Учительнал кьини кIицI лагайссар сентябрьданул 5-нний – Индиянал кIилчинма президент Сарвепалли Радхакришнан увсса кьини. Ва педагогнугу ивкIссар. Ванал савлугъран дуккангу дурну дур ва байран. Индиянаву ва кьини дуклаки оьрчIал цалла дишайссар дарсру, самоуправлениялул кьини дурну.
Испаниянаву – ноябрьданул 27-нний, Европанаву аьмсса кIулшиву дулайсса уквасса цалчинсса школа тIивтIусса Иосиф де Каласанслун хасну. Ва ивкIун ур хъунмасса кулпатравусса мяйлчинсса оьрчI. Ванал школа тIивтIуну бивкIун бур Римлив 1597-ку шинал мубараксса Доротеял (святой Доротеи) килисалучIа.
Аьрабнал билаятирттай (ОАЭ, Египет, Иордания, Алжир, Тунис, Марокко ва цаймигу) Учительнал кьини кIицI лагайссар февральданул 28-нний. Байран дайдишайссар учительтураха мизитирттаву дуаьрду дуллалисса шадлугърайсса батIаврия.
Таиланднаву Учительнал кьини кIицI лагайссар январьданул 16-нний. Ва кьини шикку кIицI дуллан бивкIссар 1956-ку шиная шинмай, билаятрал премьер-министрнал сипталийн бувну.
Тайваннай – сентябрьданул 28-нний. Шикку ва кьини ккаллину дур философ ва аьлимчу Конфуций увсса кьинилун.
Турциянаву – ноябрьданул 24-нний. Шикку ва кьини дархIуну дур Турциянал Республикалул гьану бивзсса Ататюрклул цIаницIун. Хасну ва увсса чIумуцIун бавхIунугу бур халкьуннал цалчинсса школарду, билаятгу аьрабнал каллиграфиялияту бувкIун бур латиницалийн.
Вьетнамнаву – ноябрьданий 20-нний. Щалвагу билаятрай ва кьини кIицI лаглан бивкIссар 1982-ку шиная шинмай. Шикку ва кьини учительтураща бюхълай бур бигьалагай кьини дуван.
Чехиянаву Учительнал кьинилун ккаллиссар мартрал 28-мур кьини, гуманист, педагог Ян Амос Коменской увсса кьини. Ва кьинилун хасну язима учительнан дулайссар «Золотой Амос» награда.
Польшанаву – октябрьданул 14-нний. Ва кьини чIявуми школардай бигьалагай кьинир. Ва кьини 1773-ку шинал сакин бувну бивкIссар Халкьуннал просвещениялул комиссия, цIанасса кIулшиву дулаврил министерствалул журалийсса сакиншинна.
Аргентиннай сентябрьданул 11-нний дакIнин утайссар 1865-1868-ку шиннардий просвещениялул министрну ивкIсса Доминго Сармьенто. Ванал хIарачатрайн бувнур билаятрай байбихьулул школалул кIулшивуртту чара бакъа аьркинмину кьамул дурсса, учительтурал школарду ва цинявннан аьмсса библиотекартту тIивтIусса. Ва оьвчаву дуллай ивкIун ур оьрчIру ва хъами дуккин буван.
США-наву гьарца штатрай личIи-личIисса кьинирдай кIицI лагайссар учительнал байран, аьмнурив вай дувайссар май зуруй шайсса «Учительнал нюжмардул» лагрулий.
Бразилиянаву – октябрьданул 15-нний. Ва кьини 1827-ку шинал бувккун бур кIулшиву ласаврил хIакъиравусса Указ.
Дунияллул билаятирттаву Учительнал кьини яла яргну кIицI лагайсса билаятну бур Австралия. Октябрьданул махъра-махъсса нюжмаркьини учительтурал савлугъран шикку дувайссар карнаваллу, салютру, тIутIив ва фонарикру лархъун, чIюлу бувайссар кIичIиртту.
Канаданаву тIурча, дакъар официалнайну кьамул дурсса Учительнал кьини.
Лажин хIадур бувссар
Бадрижамал Аьлиевал