Расуллул махъ абадссар

Халкьуннал дусшиврул ламурду

– Жула билаятрай дайдирхьуну, Расул ХIамзатовлул 100 шинал ссапар бав­хIунни кьатIаллил билая­тир­ттайнгу…
– Мяйжаннугу, сентябрьдания тIайла хьуну, октябрьданул ахирданийннин Дагъусттаннал лавайсса даражалий кка­ккан дурссар яргсса программарду Санкт-Петербурграй ва СНГ-лул билаятирттал хъуншагьрурдай – Минскрай, Бакуй, Ташкентрай, Бишкекрай. Гьарца кIанттай Расул ХIамзатовлул махъ ва жула магьирлугърал усттартурал гьунарду кьамул буллай бия кьакъабагьавай хъатру ришлай. Вай мероприятиярдал бивхьуссар Совет Союзрал билаятирттайнсса ца ттигу дусшиврул ламу.
КIицI къалавгун къахьунссар мероприятиярду лайкьсса даражалий тIайла дуккаврил ххуллий ДР-лул ХIукуматрал хъунама Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовлул, Халкьуннал Мажлисрал хъунама Заур Аскандаровлул, вице-премьер Муслим Телякавовлул бувсса захIмат. Вайннал каялувшиндарай лавгссар республикалул официалсса делегацияртту Аьрасатнал регионнайн ва дазул кьатIув.
Гьарца аьрххилул лагрулий хьуссар шаэрнал аьпа абад бансса давуртту. Санкт-Петербурграй Аьрасатнал Национал библиотекалий тIивтIуссар шаэрнал бюст,  А.И. Герценнул цIанийсса Аьрасатнал паччахIлугърал педагогический университетраву хьу­ссар щалагу Аьрасатнал научно-практический круглый стол «Литературное наследие Расула Гамзатова».
Белоруссиянаву Литератортурал къатлуву жу ххал дарду Белоруссиянал ва Аьрасатнал шаэртал гьурттусса музыкально-поэтический вечер, Мемориал комплекс «Хатынь». Чичарду Белоруссиянал Национал библиотекалул Р. ХIамзатовлул цIанийсса Дагъусттаннал Национал библиотекалущалсса кьутIи.
Азирбижаннаву жула делегация лавгссар ХIамзатовлул кьурукьирттал сипат чирчусса «1941-1945» шиннардий ливтIуминнал аьпалул монумент ва Бакуй Оьруснал къатлуву Расул ХIамзатовлул юбилейран хас дурсса выставка ккаккан.
УзбакIисттаннай хьуссар ДР-лул ХIукуматрал хъунама  Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовлул УзбакIисттаннал Олий Мажлисрал Сенатнал хъиривчув Содик Сафоевлущалсса хьунабакьаву. Мукунма делегация лавгссар Чирчик шагьрулий КIяла кьурукьирттансса мемориал комплекс ххал бан.
Къиргъизнаву К.Баялиновлул цIанийсса Республикалул оьрчIал  библиотекалий тIивтIуссар Расул ХIамзатовлул бюст ва мурцIу, хьуссар кIанттул диаспоралул хIадур дурсса музыкально-поэтическая программа. Дагъусттаннал Чичултрал союзрал ва библиотекалун пишкаш бувссар Дагъусттаннал чичултрал 300 жуж, Дагъусттаннал миллатирттал мазурдийсса литературалул журналлу.
Гьарца кIанттайнсса жула юбилейрал маршрутрал лагрулий ккаккан бувссар проект «Родники Расула Гамзатова», жува лавгсса регионнал артистъталгу гьурттуну.
КIицI банна, Расул ХIам­затовлул ттуршра шинан хас дур­сса гастроллал афишардал ххари буллай бивкIшиву билаятрал регионнал тамашачитал. Волгоградрай ккаккан бувссар Дагъусттаннал  опералул ва балетрал театрданул миллатрал балет «Асият», Ивановолий –  Оьрус­нал драматический  театрданул ХIамзатовлул «Неоконченный концерт», Лакрал театрданул хъунмасса  тIайлабацIулущал «Последняя цена»  спектакль ккаккан був­ссар Элисталий, Владиккавкказрай, Нальчикрай, Грозныйлий, Казаннай, Саранскрай, Пятигорскалив, Москавлив.
Расул ХIамзатовлул культуралул код цаву бусса выставкарду хьуссар Сочилий, Абаканнай, Ставрополлай, Москавлив, Владимирдай, Кисловодскалий, Пятигорскалий, Горноалтайскрай.
Расул ХIамзатовлул 100 шинан хас дурсса мероприятиярду багьа бакъасса опытну хьуссар регионнал ва дунияллул халкьуннал дянивсса культурардал программарду ва проектру щурущи баврил ва цIу-цIусса дахIавуртту цIакь даврил ххуллий.
– Инава увкусса куццуй, Расул ХIамзатовлул 100 шинал шадлугъирттан хас дурсса республикалул сияхIравун духлай дия магьирлугърал идарартту цин лавхьхьусса даражалийн буцинсса мероприятиярду. Ци давуртту дурссар ведомстволул?
– Расул ХIамзатовлул юбилейрал шинал капитальныйсса ремонт къуртал дурссар ЦIадав ХI. ЦIадассал  цIанийсса  Литературно-мемориал музейраву, магьирлугърал ирсирал объектирдацIунсса тIалавшиннардугу хIисаврайн ларсун. Баххана бувссар музейрал библиотека, прожекторданущалсса кинозона.
Мукунма, Министерстволул, Республикалул бакIчи Сергей Меликовлул амрулийн бувну, реконструкциялия махъ мультимедий технологиярттал лащу-щаллу бувну, зузи бувссар ЦIадавсса «Белые Журавли» Мемориал комплексрал экспозиция. Цила чIумал къуртал дурссар объектру бакьин баврил ххуллийсса давуртту.

ХIамзатовлул творчество – гьавасрал щаращи 

– Зарема Ажуевна, щала билаятрай 100 шинал шадлугъру нани­ссаксса хIаллай Расул ХIам­затов­лул творчество хьунни микку гьуртту хъанахъиминнансса бухкъалагай­сса гьавасрал щаращину. Цуми федерал культуралул проектру кIицI бан бюхъанссар?
– Мяйжаннугу, шаэрнал 100 шинан хас дурсса мероприятиярдай жунма ккавккунни ХIамзатовлул мукъул гьавасрал кьуват цуксса гужсса буссарив! Щалагу билаятрай хьунни Расул ХIамзатовлул оьрмулуцIун ва творчестволуцIун бавхIусса ишру. Ганал произведенияртту баллай бия жула миллатирттал мазурдий. Так ца «Расул Гамзатов глазами детей» тIисса щалагу Аьрасатнал акция дакIнийн бутарчагума, «Культура для школьников» ведомстварттал дянивсса культурно-образовательный проектрал лагрулий гьуртту хьунни 8000 дуклаки оьрчI. Ва конкурсрай ххув хьуминнайн жу оьвкуссар Кремлевский дворецравун.
Расул ХIамзатовлул 100 шинан хас бувсса федерал  лагрулийсса проектру хьуссар М.Рудоминнул цIанийсса Щалагу Аьрасатнал паччахIлугърал кьатIаллил билаятирттал библиотекалуву, Москавлив Аьрасатнал ттизаманнул Тарихрал центральный музейраву, ПаччахIлугърал Машрикьуллал музейраву, П.И. Чайковскийл цIанийсса Москавуллал паччахIлугърал консерваториялул Хъунмур залдануву, Ленинградуллал  блокадалул ва мюхчаншиврул паччахIлугърал мемориал музейраву, Аьрасатнал национал библиотекалуву, В.И.Дальлул цIанийсса Аьрасатнал Литературалул паччахIлугърал музейраву.
Москавливсса Дагъусттаннал Постпредстволул дуллалисса мероприятиярдавун чялишну хIала бувхссар москавуллал 42 вуз. Шинал лажиндарай хъуншагьрулул 13 паркраву ва Никитский бульварданий хьуссар фотовыставкартту.  Выставкартту хьуссар Внуково, Шереметьево, Домодедово аэропортирттайгу. Майрай Измайловский паркраву хьу­сса  «Мой Дагестан. Наш Расул» тIисса мероприятиелийн бувкIун бия 30000-ннийн бивсса хъуншагьрулул агьали ва хъамал.  Расул ХIамзатовлул суратру лархъун дия билаятрал 7 региондалий 111 билбордрай.
Расул ХIамзатовлул цIа дирзунни Ростов-на-Дону, Сыктывкар, Волгоград, Санкт-Петербург шагьрурдайсса кIичIирттан. Алламе Табатабаилул цIанийсса Тегераннал университетрал хьхьичI, Кьиблалул АьсатIиннал Цхинвал шагьрулий Вокзалданул майданнив бацIан бунни шаэрнал бюст.
Шаэр увсса кьини, сентябрьданул 8-нний, «Россия. Культура» телеканалданий хьуссар «Расул Гамзатов. Страна любви» тIисса документал фильмрал премьера. Цалчинмур каналданул эфирданий жунна ттигу ххал хьунтIиссар  «Дагестан» РГВК-лул хIадур був­сса художественно-документал проект «Век Расула».
Расул ХIамзатовлун хас був­сса федерал проектирдал лагрулий хьуссар Петербурграй Дунияллул халкьуннал дянивсса   экономический форум, Москавлив дунияллул халкьуннал дянивсса туризмалул ва хъамал кьамул баврил индустриялул  выставка,  Владиккавкказрай PRO Кавказ Медиафорум, Сочилий «Вся Россия – 2023» тIисса ттизаманнул журналистикалул форум, ВДНХ-лий Дагъусттан Республикалул кьинирду. Расул ХIамзатовлул  произведениярттал луттирду наградарттан лайкь хьуссар Уфа шагьрулий «Китап-Байрам»  тIисса Дунияллул халкьуннал дянивсса луттирдал ярмаркалий ва Москавлив  «Красная площадь»  тIисса Дунияллул халкьуннал дянивсса луттирдал выставкалий.
– Расул ХIамзатовлул ватандалий Дагъусттаннай хьусса аьдад дакъасса мероприятиярдава цуми проектру кIицI банссия ина?
– Резонансъсса иш хьуссар жяматрал дянив Расул ХIамзатовлул шеърирду ккалаккаву, цувгу дайдирхьусса ДР-лул ХIукуматрал бакIчи Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовлул шеъри буккаврия. Шаэрнал шеърирду ккалай бия республикалул властьрал органнал каялувчитал ва муния тихунмай личIи-личIисса оьрмурдал ва миллатирттал инсантал. Шаэрнал цIанийсса Национал библиотекалул онлайн-кьаралданий буккинсса даражалийн бувцунни оьрус мазрайсса, яру мазрай­сса ва чIявусса цаймигу дунияллул халкьуннал мазурдийсса 40 жуж. Гьарца нюжмардий «Гамзатовская среда» проектрал лагрулий аудио-журалий итабакьлай буссия Дагъусттаннал халкьуннал мазурдийсса шеърирду.
Расул ХIамзатовлул Шинал республикалул театрдал репертуардаву ххи хьуссар шаэрнал произведениярттаясса  постановкартту. Миннувасса цаппарасса бивхьуссар Аьрасатнал Культуралул фондрал, Дагъусттан Республикалул бакIчинал ва ХIукуматрал грантирттан дурххусса арцух. Вай хъанай бур Дагъусттаннал опералул ва балетрал театрданул вокально-хореографическая композиция «Берегите матерей», Оьруснал театрданул спектакль «Остров женщин», Дагъусттаннал опералул ва балетрал театрданул музыкально-драматический концерт «О тебе я думаю», Дагъусттаннал паччахIлугърал Ссихьрал театрданул спектакль «Хочбар»  ва цаймигу.
Музейрал проектирдава на кIицI бавияв П. ХIамзатовал цIанийсса Дагъусттаннал изобразительный искусствардал музейрал хIадур бувсса билаятрал регионнаясса 96 авторнал произведенияртту цачIун бувсса «Абстрагамз» тIисса Щалагу Аьрасатнал проект.
Расул ХIамзатовлул бюхттулсса ирсирахух ялун нанисса ник машхул дан кабакьу буллалисса яргсса проектну хьуссар «И в каждой книге мир неповторим» Щалагу Аьрасатнал оьрчIал шеърирду буккаврил фестиваль, оьрчIал театрал студиярттал фестиваль, «Высокие звезды» оьрчIал суратирттал  выставка, «Пою тебе, Кавказ мой милый» тIисса шеърирду буккаврил XXVI-мур Республикалул конкурс ва цаймигу.
Мукунна, ведомстволул ва мунил биялалийсса идарарттал чулийн буккан бувссар кIанттая кIанттайн ласайсса выставкар­ттал проектру ва концертирттал программартту.
Шаэрнал ттуршра шинал мероприятияртту хIадур даврил ххуллий хъунмасса захIмат бивхьуссар республикалул кIулшиву дулаврил ва культуралул муниципал идарарттал.
ЧIявусса агьамсса проектру дузрайн бувкссар кIулшиву дулаврил ва жагьилтурал политикалийхчил.
ХIасул дурссар мобиль приложение «Наш Расул», мукунна зузи дурссар вара цIанилусса мультиформатрал информацион портал. Лябуккуну зий дуссар шаэрнал оьрмулувасса ишру, шаэр дакIнийн утлатисса, шаэрнал ттуршра шинал юбилейрал мероприятиярдая бусласисса Телеграм-канал «Сакля Гамзатова».
Шаэрнал ттуршра шинан хас бувну хьуссар  укунсса журалул  проектру: «Горцы» тIисса  XXI-мур дунияллул халкьуннал дянивсса фольклорданул ва аьдатсса культуралул фестиваль, цалчинсса дунияллул халкьуннал Каспийский цифровой форум, «Хранители традиций» тIисса Щалагу Аьрасатнал халкьуннал художестволул сянатирттал фестиваль, «Голос Евразии – 2023» щалагу Аьрасатнал миллатирттал мазурдийсса передачарттал фестиваль, Луттирдал фестиваль «Тарки-Тау-2023», Аьрасатнал лачIун буккаврил чемпионат, Щалагу Аьра­сатнал волейболданул турнир «Кубок Дружбы», Дагъусттаннал гимнастикалул цалчинсса фестиваль DAG GYM, МахIачкъалалия ЦIадав бияннинсса автопробег ва цаймигу.
ДакIнийхтуну барчаллагь тIий бура министерстварттал ва ведомстварттал каялувчитурахь, ттула даврил уртакьтурахь, Расул ХIамзатовлул ттуршра шинан хас дурсса мероприятиярду лайкьсса даражалий тIайла дуккан цачIу бивхьусса захIматрахлу.

Магьирлугъ республикалул оьрмулуву 
 
– Асар хьунсса дия Расул ХIамзатовлул 100 шинан хас дурсса мероприятиярдал лагру. Му хъунна­сса даврищал архIал Культуралул министерство ва мунил биялалийсса идарарттал цила чIумуй би­ттур бунни ларгсса шинаву хьхьичI бивхьуну бивкIсса мурадругу. Ссайну дакIний лирчIунни 2023 шин?
– 2023 шин ПаччахIлугърал БакIчинал Указрайн бувну баян бувну дуссия Педагогнал ва насихIатчинал шинну. Мунин хас дурсса чIярусса культурно-просветительский мероприятиярду хьуссар кIулшиву дулаврил идарарттай, библиотекарттаву, музейрдаву, театрдаву.
Дагъусттан  – гьунардал буллугъсса аьрщир. Ми гьунарду аьч баву тIурча, цала инсанналгу, лагма-ялттусса тагьарданулгу биялалийсса ишри. Гьунарду аьч бавриву педагогнал ва насихIатчинал бугьлагьиссар агьамсса кIану. Арул азара зузала усса культуралул зузалтрал аьралуннаву гьарцагу зузала ккалли хъанахъиссар учительнан – сахIналийн уккай­сса артистгу, экскурсия буллалисса музейрал зузала хьуннав ягу луттирду буллалисса библиотекалул зузала хьуннав.
ХIакьину жула республикалий культуралул кIулшиву ласлай уссар 26 азара дуклаки оьрчI.
Ларгсса шинал чулийн бувкссар оьрчIру республикалул магьирлугърал идарарттачIан гъан баврил ххуллийсса тамансса культурно-просветительский проектру. Ми хъанай бур районная ва шагьрурдаясса дуклаки оьрчIру уква театрдавун, музейрдавун буцлацисса проект «Культура – детям Дагестана», вава проектрал лагрулий республикалул театрду ва концертирттал идарартту лагайссар щархъавун ва шагьрурдайн оьрчIал хьхьичI гьуртту хьун.
Магьирлугърал идарартту чялишну зий буссар 2021 шинал паччахIлугърал бакIчинал сипталийну щурущи дурсса «Пушкинская карта» тIисса Щалагу Аьрасатнал программалийхчилгу.
Оьвчаву дан ччива 14 шиная 22 шинайн бияннинсса жагьилтурайн: паччахIлугърал зул картардайн тIайла дурксса арцу ишла къадурну занадикIлай дур ма­хъуннай. ХIакьину шанма бу­тIул ца бутIа жула жагьилтурал личIлай бур ва проектрал кьатIув. Ишла дуллалияра паччахIлугърал зунна итадакьлакьисса арцу.
– ХIакьину культура хьхьичIуннай хъанай дур магьирлугърал идарартту, миннул материально-техническая база  цIу буккан баврийну. Вай иширттан махъсса шиннардий жула республикалун кумаг буллай бур «Культура» миллатрал проектрал ва цаймигу федерал программарттал лагрулий. Махъсса шиннардий жула республика хьхьичIунсса ххуттай дия ва проект щурущи бавриву. Цукунсса хьур ларгсса шиналми хIасиллу?
– ПаччахIлугърал магьирлугърал идарартту – театрду, музейрду, шяраваллал магьирлугърал къатри, оьрчIал магьирлугърал школартту, библиотекартту – вари лещан къариртун лархъунна ритан аьркинсса «ужагърайсса цIу». Агьали вай идарарттайн кIункIу тIуншиврул багьлай бур ми цин лавхьхьусса даражалий бугьан.
«Культура» миллатрал проектрал ва «Культура малой Родины» федерал программалул лагрулий чIаланну хьхьичIуннай хьуссар жула агьалинал оьрмулул къулайшиннарду.
ХIисав бара зува, 2019 шиная байбивхьуну, 2023 шинайн бияннин муниципалитетирттащал цачIуну жуща бан бювхъунни 6 Магьирлугърал къатта, «Лезгинка» ансамбльданул къатта, капитальныйну бакьин бувссар 50 магьирлугърал идара: вайннува 41 магьирлугърал къатта, 8 оьрчIал магьирлугърал школа ва 1 муниципал музей. ЧIири-хъунсса ремонт дурссар  Магьирлугърал 9 къатлуву. ЦIу дуккан дурссар  Магьирлугърал 50 къатлунсса, республикалул 10 театрданунсса  матахI. ХIасул бувссар 11 модельныйсса библиотека, 1 виртуал концертный зал, 3 виртуал музейрал зал, музыкалул инструментирттал, матахIрал ва дуккаврил материаллал лащу-щаллу бувссар оьрчIал магьирлугърал школартту ва училищартту. Машан ларсъссар республикалул театрдансса 9 единица  автотранспортрал ва 7 автоклуб. Музейрдан дуркIссар хасъсса ва выставкардан ишла дайсса матахI. Гьарца шинал библиотекарттаву цIу буллай буссар луттирдал фондру.  Ялун дуркIсса шинаву вай давуртту гихуннайгу дуллантIиссару.
ЦIу буккан бувсса магьирлугърал идарартту шиная шинайн чIяву хъанай бухьурчагу, кIицI бан багьлай бур лекьавайсса тагьарданийсса магьирлугърал идарарттал аьдадгу мура куццуй лахъсса душиву.
– «Культура» миллатрал проектрал лагрулий хасну лакрал районнай ци давуртту дурссар?
–  «Культура» миллатрал проектрал лагрулий 2017 шиная шийнмай бакьин бувссар Гъумук Магьирлугърал къатта, капитальныйну ремонтгу бувну, материально-техническая база цIу буккан бувссар ГьунчIукьатIрал, Ккуллал, Ккурккуллал шяраваллал  Магьирлугърал къатраву, цIу дурссар Гъумук Совет Союзрал Виричув Муса Маннаровлул цIанийсса музейрал къатри. ЦIуссалакрал райондалун буллуссар автоклуб.
– Республикалул ХIу­куматрал дуллалисса сий бюхттулсса «Душа Дагестана» премиялул хIакъираву ци бусанна?
– Халкьуннал магьирлугърал ирс ябаврил ххуллий магьирлугърал зузалтрал буллалисса захIматран лавайсса кьимат бищуншиврул, ДР-лул ХIукуматрал 2012 шиная шийннай дуллай байбивхьунни премия «Душа Дагестана».  Вай шиннардил манзилданий премиялун лайкь хьуну ур 157 инсан.
Премия цурдагу дуллалиссар 8 номинациялий: халкьуннал къавтIаву, халкьуннал балай, халкьуннал музыка, аьдатсса халкьуннал культура, халкьуннал театр, халкьуннал музыкалул инструмент, чIава гьунарду.
Гьашину «Аьдатсса халкьуннал культура» номинациялий ххув хьунни Ккуллал райондалул «Вихьлидуш» къавтIаврил ансамбльданул каялувчи  Рукьижат ХIасанхIусайнова. Ларгсса шинал вава номинациялий ххув хьуссар ЦIуссалакрал райондалул «Дараччи» фольклорданул ансамбльданул каялувчи Башарат МухIадова.
– Украиннал аьрщарай жула паччахIлугърал бачин бувну бур хасъсса аьралий операция. Магьирлугърал оьрмулуву даингу агьамсса кIану бугьлай бивкIссар билаятрал язи­сса тарих ккаккан буллали­сса иширттал. Магьирлугърал ишккаккулт тIурча, дуллай бивкIссар ватандалул ххуллий чувшиврул бурж биттур буллалиминнал дакIурдивун гьавас бутансса давуртту. Ци даву дуллай буссар магьирлугърал идарартту ва ххуллий?
– Ведомстволул ва мунил биялалийсса идарарттал давриву агьамсса кIану бугьлагьи­ссар хасъсса аьралий операциялий гьуртту хъанахъисса аьралитуран ва миннал кулпатирттан кумагрансса ихIсандалул мероприятиярдал. 2023 шинал дурну дур 100-нния лирчусса мероприятиярду: кIулшиву дулаврил идарарттай, музейрдаву дурссар хасъсса аьралий операциялий гьуртту хъанахъиминнащалсса хьунабакьавуртту. Масалдаран, В.Макаровал цIанийсса Аьралий славалул музейраву шинал лажиндарай хьуссар «Мы – граждане России!» проектрал лагрулийсса мероприятиярду. СВО-лий гьуртту хъанахъисса аьралитурал гьурттушиндарайну Дагъусттаннал миллатрал музейрал Ахттиял, Бугленнал, Къизлардал филиаллай хьуссар жагьилтура­нсса мероприятиярду.
Республикалул концертир­ттал идарартту занай буссия хасъсса аьралий операция нанисса кIанттурдай ва аьралий госпитальлай концертру ккаккан дан. Майрай «Молодость Дагестана»  ккавкказнал халкьуннал къавтIавурттал паччахIлугърал ансамбльданул концертру кка­ккан дурссар  Мелитопольлай, Севастопольлай, Бердянскрай, Геническрай, Пироговлул цIанийсса аьралий госпитальданий.
Июльданий Балтийскалийсса ва Калининградрайсса хIаписартурал къатлуву «Лезгинка» ансамбльданул  «Сила искусства» тIисса театрально-музыкальный проектрал лагрулий ккаккан дурссар концерт. «Мы – Россия» проектрал лагрулий ансамбльданул  ккаккан дурссар Луганскаллал ва Донецкаллал республикарттал, Херсонскаллал ва Запорожскаллал областирдал коллективирттащал цачIусса концертру. Ноябрьданий ансамбль дуркссар Брянск шагьрулий дазурду дуруччултрал хьхьичIун. Жула машгьурсса эстрадалул артистътал лавгссар передовойлий талатисса аьралитуран  ва аьралий госпитальлай концертру ккаккан дан.
Агьамсса ххуттай дирхьуну дуссар хасъсса аьралий операциялий гьуртту хъанахъиминнал кулпатирттансса ва оьрчIансса украсса мероприятиярду.
Ва давриву жу уртакьну зий буссару #МыВместе регионал штабращал, «Все вместе» регионал социал фондращал ва цаймигу ихIсандалул фондирттащал, аьралитурал кулпатирттал комитетращал, «Народный Фронт «За Россию» тIисса Аьрасатнал жяматийсса ккурандалущал, Ватан дуруччултрал фондращал. ЦIусса шинал бахшиширттащалсса кIива хъусдуххай машина тIайла бувкссар Запорожскаллал  областьрал Михайловское райондалул оьрчIан, ЦIусса шинал программарду укра ккаккан дурссар хасъсса аьралий операциялий гьуртту хъанахъисса аьралитурал оьрчIан.
Культура гьар чIумалла зий диркIссар ххувшаврийнсса вихшала ххи даврил ххуллий. ХIакьинугу магьирлугърал зузалт хъуннасса къулагъас дуллай буссар жула вирттаврал кулпатирттах.
– Ларгсса шинал культуралул оьрму бия хъинну яргсса ва авадансса, мунияту му бигьассагу дакъая. Цинявппа чулийн бувкссарив ларгсса шинал хьхьичI бивхьуну бивкIсса мурадру, юхссагу ливчIрив ЦIусса шинаву бартбигьинссагу?
– Магьирлугърал зузалтрал пишакаршиврийну жуща чулийн буккан бан бювхъунни чIявусса мурадру. Кказитрал лажиндарай миннуя щаллуну бусан къахьунссар. КIицI данна, так Расул ХIамзатовлул шинан хас дурсса хъуннасса программа лайкьсса даражалий чулийн дуккан дан бювхъунни, жула республикалул каялувчитурал кумаграцIух ва федерал сакиншиннарал комитетрал кабакьаврийну.
Министерстволул хьхьичI бивхьусса чIявусса мурадру  бур лахъисса чIумуй биттур бан ккаккан бувсса. Мунияту цаппарасса мурадирттал ялув жу зунтIиссару ялун нанисса шинавугу. Ми дур аьдатсса культура ядаврил, пишакарсса магьирлугъ хьхьичIуннай даврил, пишакартал хIадур баврил, магьирлугърал идарарттал материально-техническая база цIакь баврил, оьрчIал ва чIава жагьилтурал творчестволун кабакьу баврил ххуллийсса, терроризмалийн къаршисса, хасъсса аьралий операциялий гьуртту хъанахъиминнал кулпатирттан кумагрансса проектру ва программартту.
Шинал ахирданий жула ялун дирунни духIан захIматсса кьурчIишиву – жуятува батIул хьунни СССР-данул халкьуннал артист, Аьрасатнал ЗахIматрал Виричув, хъунасса композитор , Мурад Къажлаев. Дунияллийх машгьур хьусса ванал авадансса музыкалул ирс хьуссар Дагъусттаннал рувхIанийсса культуралул багьа бакъасса хазнану. Январьданул 15-нний кIицI дарду жула язисса маэстро увсса кьини, ва кьини ванал школалий хьуссар композиторнал аьпалун хас бувсса  акцияртту, ккаккан бувссар  балет «Асият». Мартрай ванал кабинетраву тIивтIуссар композиторнал цIанийсса мемориал музей.
2024 шинал республикалий гьарза-гьартану кIицI лагантIиссар дагъусттаннал литературалул классик Сулайман Стальский дунияллийн увккун 155 шин там хъанахъисса юбилей.  Республикалул бакIчи Сергей Меликовлул амрулийну, сакин бувссар мероприятиярдаха зунсса группа, зий буссару дансса мероприятиярдал сияхIраха.
Дурмурнияр данмур ттигу чIярур. Умуд бур ялун дуркIсса шинаву хьхьичI бивхьусса мурадру чулийн буккан бан бюхъанссар тIисса.
– Барчаллагь хъунмасса мюнпатсса ихтилатрахлу, Зарема Ажуевнай! ТIайлабацIусса хьуннав ва шин магьирлугърал идарарттан ва зузалтран!

Ихтилат бувссар
 Зулайхат Тахакьаевал