Ниттил накI – чIивитIунсса мюнпатирал бакIщаращир

НакI чанну дунугу, ккукку буллалаву дяличIан дан къааьркинссар

ОьрчI дунияллийн увккун, оьрмулул цалчинсса шинал ванансса яла хъинмур дукияну дур ниттил накI. Шиву дуссар оьрчIан дакъа чара бакъасса, чурххан бузсса затру.
Ккукку булаврийну ниттил ва оьрчIал дянивсса дахIаву цIакь хъанахъиссар. Ниттил накI хъанахъиссар А иммуноглобулиндалул журалийсса антителардал бакIщаращину, оьрчIал оьрмулул цалчинсса 6 зурул мутталий ванал гьутрурду ва ЖКТ дуручлачисса. Ниттил накIлил оьрчIал хъун ххюттул микрофлора ххуй дуллалиссар, сахарный диабет, аллергия хьунсса, уч хьунсса ва цаймигу оьрчIал оьрмулун ва цIуллу-сагъшиврун зарал биян бюхъайсса кIанттурдаясса нигьачIишиву чIири личIан дуллалиссар.
Ниттилмур цIуллу-сагъ­шиврунгу оьрчIан ккукку булаврия хъунмасса мюнпат буссар. Хъазамрай ва яичникирдай дурухлу шаврицIунсса нигьачIинна чIири личIан дуллалиссар. Хъамитайпа ччяни цийнма цуппа бучIайссар, оьрчI бувну махъсса депрессия хьун къаритайссар.
ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил Щаллагу дунияллул лагрулийсса организациялул маслихIат буллай бур оьрчIан ккукку буллан 2 шинай. Укунма тIий бур ислам диндалуву кьамулсса кьараллайгу.
Махъсса 12 шинал дянив щаллагу дунияллий 10 % чIяву хьуну бур оьрмулул цалчинсса 6 зурул мутталий марцIну ниттил накIлийсса дукиялий бивхьусса мюрщулт. Ванищала архIал чIяву хьуну най бур оьрчIру «искусственное вскармливаниялийн» бичлачими ниттихъулгу. Укунний чIявумур чIумалсса багьанттугу бикIай накI чансса дур ягу дурагу дакъар, цин даврийн буккан, зун аьркинни тIисса, ягу хъазам, ванил диц-куц зия шавриясса нигь.
ОьрчIан ккукку буллан къабучIи буллалисса кIанттурду цивппарив бур лап чансса: захIматсса пурмалул инфекциялул азарду (ВИЧ, гепатит В ва С, туберкулезрал активнайми журарду), цаппарасса даруртту кьамул буллансса чара бакъашиву ва психикалул чулухасса дахханашивуртту.
ОьрчI бувну махъ ва шай­ссаксса чIявуну бихьлан аьркинссар ккуккулий, накI дагьаву, лактация дири дукканшиврул. Амма шикку ца агьамсса кIанугу хIисаврайн ласун аьркинссар – оьрчI ккуккулий тIайлану бихьлахьаву. ТIайлану къабихьлахьисса чIумал ккуккулул бакIру хъяхъа тIун дикIайссар, кьиллу хъанай, вай оьттун руцлай, хъамитайпалун оьрчIан ккукку буллалийни гужсса къювурду духIлан багьайссар. Мастит хьун бюхъайссар. Укун къахьун, агарда аьркиншинна духьурча, оьрчIан ккукку булаврил пишакарначIан (специалист по грудному вскармливанию) консультациялий гьан аьркинссар. Ва ппурттуву хъамитайпалун кулпатравуминнал чулухасса ва хасъсса пишакарнал кумаг, чIарав бацIаву аьркинссар.
Жулва Дагъусттаннай къачансса ишру шай оьрчI дунияллийн бувксса цалчинсса гьантрайва ниттихъал ккукку булаврицIа махIрум буллалисса, дунияллийн букканнинма оьрчI «смесирдайн бичлачисса». Шикку «кумагчиталну» буккай оьрчI бувсса хъамитайпалухь «вил накI дакъар, ягу, вил накI аьгъусса дакъар, оьрчIан шуша дуллунура хъинни» тIутIисса гъан-маччами. Ккуккулий оьрчI бихьлахьиссакссар накIгу дагьайсса, накI чанну дунугу, ккукку буллалаву дяличIан ритан къааьркинссар.
Ниттихъал оьрчIан ккукку булаврицIунсса цаппарасса маслихIатругу тикрал банну.
1. Роддомрай хIарачат булувара вилттилиоьрчIащал бюхъавай личIи къахьунсса. ХIакиннал «показанияртту» дакъа, оьрчI медсестрахъахьхьун мабулари, битира зулва чIарав. Шайссаксса чIявуну бихьлахьи оьрчI ккуккулий, накI дурагу най да­къахьурчангума. БакIрайра да­къахьурчангу, 3-мур, 4-мур кьини чара бакъа дучIантIиссар. ОьрчI ккуккулий бихьлахьаврийнугу накI дагьаву анавар дуккан дуллалиссару. ОьрчI дунияллийн бувксса цалчинсса гьантрай чIяру накI аьркиннугу къадикIайссар. ОьрчIан гьа шайссар аьгъусса ва колориярттал авадансса чIуврал (молозиво) ца-кIива кIунтI.
2. ОьрчI бувну махъ шайссаксса чIявуну бигьалаглаги, шанаши оьрчIащал архIал. Духкъалагайсса ичIаллил даврил хъар гъанминнал цайнна ласун аьркинссар.
3. ОьрчIан ккукку буллалисса хъаннин щаллагу дунияллий ккаккан дурсса диета дурагу цар дусса – «диета термически обработанной пищи», цилгу листериоз ва цаймигу инфекцияртту шаврицIунсса нигьачIинна яларай дуллалисса. Ниттихъан «гипоаллергенная диета» аьркин дакъассар, оьрчIал бурчуй оьрмулул 1-сса зуруву дуклакимур чIумуйнуссар, вай цайнура цирда гьантIиссар.
4. Шайссаксса чIяруну хIачIлачIи гъилисса хьюмушин, накI дакъагу, ци-дунугу. Булуххира гъилисса щинал чюхлилун (душ).
5. Ссикъабизлай, аьраттал къабуклай, дакIнивусса паракьатшиву, даркьусса макьу, дакIнил ххуйсса хIал буруччара.
Жулла республикалий оьрчIан ккуккулул накI дулаву машгьур даву, хьхьичIуннай даву мурадрай къачансса давуртту дуллалиссар, вайннувух медициналул зузалтрансса семинарду ва тренингругу. Ниттил накIлиясса мюнпатрая чIявуну бусласаву, ккукку буллалисса ниттихъан хIалусса шартIру щаллу дуллалаву ялун нанисса никирттал цIуллу-сагъшиву цIакь давриву хъунмасса мюнпатну дацIантIиссар.
Людмила МахIаммадова, Республикалул «С-М. А.
Оьмаровлул цIанийсса РПЦ» ГБУ-рал хъунама хIакиннал акушерско-гинекологический кумаг баврил хъиривмур
Таржума
Бадрижамал Аьлиевал