МухIаррам барз – къадагъалул барзри

Бусурманнал календарьданийн бувну, июль зурул 7-нний байбивхьунни цIусса шинал цалчинмур барз – мухIаррам барз.

Имам Абу Нуаьймул луттираву чивчумунийн бувну, гьижралул 17-ку шинал Оьмар-асхIабнал  буюрданийну халкь бавтIун, исламрал календарь бачин бувансса хIукму бувну бур. Цавай бивкIун бур МухIаммад Идавсин (с.аь.с.) цалчинсса аятру ливксса чIумуя байбишин аьркинссар тIий, вайминнал увкуну бур бусурман Маккалия Мадиналив бивзсса чIумуя (гьижра) байбишин аьркинссар куну. Гьарцаннах вичIигу дирхьуну, ОьмарасхIаблул (р.аь) увкуссар: «Гьижралулли тIайламур батIулмуния личIи бувсса». Яла мичча байбишин бувссар календарь.
МухIаррам буххайссар мукьва къадагъасса зурувун (аль-ашгьур альхIурум).Вай зурдардий дяъви буллан, Кяъбалул лагмасса аьрщарай ав буллан къабучIиссар. МухIаррам бакъасса, ялагу вайннувун багьайссар Зуль-Кьаада, Зуль-ХIижжа ва Ражаб барзру.
«Диндалиясса элмурду утта дуккан даву» тIисса цала луттирай АбухIамид МухIаммад ал-Гъазали чичлай ур, мухIаррам барз Аллагьнайн эбадатру дуллай бутарча, ва зурул барачат цайми зурдардийнгу биянтIиссар тIий. Имам Нававилгу цала луттирай чивчуну бур, хIурмат лавайсса зурдардива зума дургьуну яла хъинмур барз мухIаррамри тIий. Муслимлул бавтIсса Идавсил (с.аь.с.) хIадисирттавугу бур укунсса: «Рамазан зурул хъирив зума дургьуну яла хъинмур барз мухIаррамри». Табранинал бувсъсса Идавсил (с.аь.с.) хIадисравугу тIий бур: «МухIаррам зуруй ца кьини зума дургьуманан чири бикIантIиссар зувира зума дургьуссаксса». Яла хъинссар мухIаррам зуруй зума дугьарча хамис, нюжмар ва алхIаткьинирдай. Аьлимчу Ибну Касир тIий ур: «Вай зурдардий дурсса давурттахсса чиригу, танмихIгу цамур чIумалнияр хъунмассар. Зулму баву мудангу хъунмасса бунагьри, вай зурдардий мунихсса танмихI хъиннува захIматссар. Аллагьнал цанна ччимур бюхттул дувайссар. Идавстал бюхттул бувссар, халкьуннал дянива бувчIуну – малаиктурава къабувчIуссар. Инсаннал бувайсса ихтилатрава бюхттул бувссар зикри.
Аьшурдул кьини мухIаррам зурул 10-мур кьинири. Ва хъинну хъуннасса, ххирасса кьинири. Зума дургьунугу хъинссар ва кьини, цадакьартту бавугу хъинссар. Хаснува, личIи-личIисса къама хIала бивчуну, хьхьахьхьари бивчуну хъинссар. Ва кьини ми бачIаврил хIикматгу, НухI идавсил жами лухччинийн бувчIун паракьат хьувкун тIюпандалул хьхьирияту, мугу Аьшурдул кьини диркIссар, НухIлул (аь.с) амру бувссар му жамилий бивкIсса халкьуннахь: «Жува тIюпандалул хьхьирия лухччинийн бучIаврил щукрулун хъатIи бувара, зучIара думур дирчуну», – куну.
Яла миннал, куннал лачIа, куннал ку, куннал хъюрув дирчуну, хьхьахьхьари бивчуссар. Муниятур жувагу хьхьахьхьари бичайсса аьдат дагьсса. Даркьусса, паракьатсса, тIайлабацIусса, барачатсса шин хьуннав цинявннан! Щаллагу дунияллий дакьаврил шинну хьуннав!
ХIадур бувссар
ПатIимат Рамазановал