Цумур-цагу дяъвилул иширттаву хъуннасса хъар лахълай, аьралийтал бивкIулул ххяппурттаща зехлай, тарихраву цаламур чувшиврул лажин чичайссар хьхьу-кьини къаувкуну цIу кIириний зузисса медициналул зузалтрал. Мукунминнавасса ца, кIира шин ва дачIиннуй хасъсса аьралий операция нанисса кIанттурдай нигьачIисса тагьарданий зузисса МахIаммад ХIусайнов ия»Илчилул» ва ххуллухьсса хъамаличу.
Отпускалий увкIсса ца-кIива гьантлий жучIан учIанссагу чIун ляркъунни МахIаммадлул. Цувагу Ватан дуруччайманал кьини, февральданул 23-нний, увсса ур. Вай гьантрай ванан 40 шин хъанай дур. МахIаммад аьчухсса, дакI хъинсса, инсаншиву дусса жагьил чIалай ия, ванах урувгунма вихшала дишинссия пациентнал.
Увну ур МахIаммад 1985-ку шинал Буйнакскалий, Шамильский райондалийсса Кахиб шяравасса МахIаммадрасуллул ва Чапаевкалиясса (Къичурлухи) СахIибатлул кулпатраву. ЧIивину унава захIмат ххирасса, дуккаврил гьунар бусса оьрчI ивкIун ур.
Школагу мусил медальданий къуртал бувну, МахIаммад увххун ур Дагъусттаннал медициналул академиялувун, лечебный факультетрайн.
– Ттул буттан юридий пиша, органнавусса даву ччай дакъая. Га диндалул инсан ия, хасиятрал авкьусса, хъинсса. Навагу мюхтажнан кумаг бан ччисса ура, – тIий, цала медицина циван язи дургьуссарив бувчIин буллай ур МахIаммад. Ва цувагу дин-иман дусса, хIажлийгу ивкIсса жагьил ур.
Институтгу лавайсса кьиматирттай къуртал бувну, МахIачкъалаллал шагьрулул 2-мур азарханалий интернатурагу бувккуну, цаппара хIаллайсса миккува «Анаварсса кумаграл» хIакинну зун ивкIун ур. Мунияр махъ МахIаммадлул 7 шин дурну дур МахIачкъалаллал МВД-лул госпитальданий зий. Шикку канилух дурккун дур хирургнал давугу. Ва госпитальданий зузисса шинну тIайла дарцIуну дур Дагъусттаннайсса тагьар захIматсса, органнал зузалтрал оьрмурдайн кьаст лархIусса ишру чIявусса хъанахъисса чIумуйн. Цимилагу багьну бур низамрал къаралданий бавцIуминнал оьрмурду ххассал буллан.
Мичча МахIаммад увкIун ур Лакрал райондалул азарханалийн. Шикку зий хъунма хIал къабарчагу (шин ва дачIи), дакI хъинсса, цIими ххисса МахIаммад хIурматрай дакIнин утай райондалул жяматрал. МахIаммад Гъумук зузисса ппурттуву сукку хьуну дур коронавирус. Цала даврил уртакьтуращал тамансса къашайшалт захIматсса тагьарданува буккан бувну бур. Му чIумал ва лайкь хьуну ур Дагъусттаннал бакIчи Владимир Васильевлул ва Аьрасатнал президент Владимир Путиннул чулухасса Барчаллагьрал чагъардан.
2021-ку шинал, цала усттаршиву ххи дансса пикрилий, МахIаммад лавгун ур Москавлив. Зий ивкIун ур Москавуллал 67-мур азарханалий «ятIул зоналий». Шиккугу хъиннува лавай хьуну бур хIакиннал пишакаршиврул даража ва ххишала хьуну бур опыт. Ва ватандалийн зана хьусса ппурттуву хасъсса аьралий операция байбивхьуну бур. ХIисав дулларча, жагьилсса хIакиннал пишалул ххуллу мудан захIматшивуртту дунийх най бур. Анаварсса кумаграл азархана, МВД-лул госпиталь, райондалул ва Москавуллал азарханардайсса «ятIул зона»… ЗахIматшивурттаву цала хIал ххал буллай аьдат хьусса МахIаммадлун цува хасъсса аьралий операция нанисса кIанттурдай икIан аьркинну чIалай, хушрай военкоматрайн лавгун, тиччава, шавайвагу къаувххун, хасъсса аьралий операциялийн лавгун ур.
Гьай-гьай, ца акъа-акъасса арс аьрайн най къарязисса нину миннатрай диркIун дур.
— Гьарма цаява, цала кулпатрая пикри булларча, щилли Ватан дуруччин. Тийх бивкIулийн лажинну бавцIуминналгу буссар кулпатру, – тIий, паракьат дуллай ивкIун ур нину МахIаммад.
Оьрмулуву ца-ца чIумал, дакIнийвагу бакъанма, гава ца кIанайн тIайла бавцIусса ишругу шайхха, цила чIумал МахIаммад срочный къуллугъ буллай ивкIун ур Каспийскалийсса хьхьирил бахьттагьалтрал батальондалуву. Утти, 10 шин ларгун махъ, ва цIунилгу цува къуллугъ буллай ивкIсса частьравун агьну ур. Хьхьирил бахьттагьалтрал 177-мур полкраву лавгун ур хасъсса аьралий операциялийн. 2022-ку шинал октябрьданул 1-нний ва увкIун ур Запорожскаллал областьрайсса Новоселовка тIисса шяравун ва най унува агьну ур дяъвилул иширттал ххурххуппалувун.
– Дяъвилул тагьарданий ишру личIи-личIину багьайссар. ЦIубутIуй цаппара медициналул зузалтран гранатометчикнал, пулеметчикнал кIану бугьан багьсса ишругу бикIайва. На нава, МВД-лул госпитальданий хъунама лейтенантну ивкIсса,тийх медициналул взводраву санитарну айивхьуссара. Так мяйва зуруватура ттула чиндалуву хIакин-хирургну зун ивкIсса. ХьхьичI ххуттая 3 километралул манзилданий, спортзалдануву, дузал барду жунма медициналул пункт. Байбихьулий дронну дакъа, щавурду дирминначIан гъанну гьансса сант дия. Санитар машиналий лавгун, цалчинсса кумаггу тиккува бувну, жула пунктрайн буцайссия щавурду дирми, мичча, жуятува багьаймургу бувну, тIайла буккайссия госпитальлайн. Дронну дурккун махъ позициярдайн гъан хьун хъинну захIматну бур, – буслай ур МахIаммад.
Ванал бусласимунийн бувну, хасъсса аьралий операциялий ккуллардал щавурду дирсса аьралийтал хъинну чансса бур. 95% щавурдал бур дронну дирчуну, минарду, фугасру пIякь увкуну дирсса. Ккуллардал щавурду диянсса, лажин лажинну бавцIусса талатавуртту сайки хъанайрагу дакъар, цанчирча позициялийн биян бигьану бакъар. Талатавуртту артиллериялийнусса ва дроннайнусса дур. Гьужум байсса подразделенияртту так марцI буккан бан бухлай бур душманнал позициярдайн. Хъинну чIярусса минарду дусса дур дроннал дирчусса. Шанна шинал лажиндарай даххана хьуну дур дяъвилул лажин. Данди бацIаву хъунмурчIин дроннал дур. ЦIубутIуйсса тагьарданух бурувгун талатавуртту къизгъин хьуну дур, данди бацIаву гуж хьуну дур. ЦIанасса чIумал аьрасатнал аьралуннал гьарица чулуха душман бас увну най бур.
Курскаллал область тархъан даву лахъи циван лаглагиссар учирча, душманнал му направлениялийн бивчуну бур яла цIакьми аьрал ва хьхьичIунсса техника.
Ноябрь зуруя шихунмай МахIаммад усса хьхьирил бахьттагьалтрал полкгу Курскаллал областьрай бур. Хасъсса аьралий операциялий МахIаммадлун хьунабавкьуну бур цикссагу дагъусттанлувтал, миннавух лакгу.
Жула ватанлувтал чувшиврий бартбигьлай бур цала бурж.
– Хасъсса аьралий операциялий винма дакIний ливчIсса иш ци хьур? – цIухлай бура МахIаммадлухь.
– Тукунсса кIанттурдай дакIний личIансса ва дакIнин щунсса ишру чансса къашай. Аллагьнал чичру дакъахьурча, хъинну захIматсса тагьарданувагу уккай инсан, ца-ца чIумал оьрмулун нигьачIаву дакъа чIалачIимагу ххассал къашай, ссят дирну дикIайхьунссар.
ДакIний бур, 2 уссу ия Дагъусттаннаясса. Яру оьрчIру. Окоправун снаряд дагьну, ца оьрмулуцIа хьуна, гама бронежилетрал ххассал увна, – буслай ур МахIаммад.
Ванал цала тIийкун, ва бур дроннал дяъви. ХьхьичI ххуттай бакъахьурчагу, медициналул зузалтрангу нигьачIаву чансса дакъар. Душман личIлулну хъирив авцIуну уссар. Мунан кIулссар, щавурду дирсса бухьурча, миннал хъирив медициналул зузалт бучIантIишиву. ХIадурну буссар минометирттал цIу тIитIин. Цува тихун увкIния шинмай 35-36-лла баххана бувхьунссар бавцIусса кIану, тIий ур МахIаммад.
Ча, цаламур оьрмулун нигьачIаву дусса шартIирдай аьралийтурал оьрмурду ххассал буллай бур медициналул зузалт.
Ва ххуллий бихьлахьисса захIматрахлу МахIаммад лайкь хьуну ур «За отвагу», «За боевое отличие», «За спасение погибавших» медальлан.
Хасъса аьралий операция къуртал хьуну махъгу, цала полкраву, цала медициналул роталуву ацIансса пикрилий ур МахIаммад. Ва зана хьуннин ссавур духларгун ялугьлай бур нину СахIибат, кулпат Аминат, ца 11, ца 12 шинавусса арсру Мутай ва ЩайхахIмад. Цува МахIаммадрив хасъсса аьралий операция къуртал хьуннин тийх ацIансса пикрилий ур.
Тай ишругу ччяни къуртал хьуну, дакI ххарину, цIуллуну, сагъну зана хьуннав цинявппау жула аьралийталгу, медициналул зузалтгу.
Андриана Аьбдуллаева