Лайкьсса тухумрал лайкьсса вакил

Вай гьантрай Михаиллул арс Артур Амутиновлун бартлаглай дур ниттил увну 65 шин. Ца чулуха, чув-адаминал оьрмулун вай шинну личIину чIяруну чIалачIиссагу дакъар. Вамур чулуха ябивтсса чIумал, яни му чIумул мутталий бартбивгьуцири мурадирттал ва щаллу бувцири иширттал, ккаркцири дахханашивурттал хIисав-сан дуллан бивкIукун, микссара ялун ххи данссагума буклай бусса ххай буру. Махъ бакъа, му кьяйдалийсса пикри ликлай бур дакIний, Артур Амутиновлул оьр­мулул биографиялух ябивтсса чIумалгу.
Байбихьулул 3 класс ванал бувккуну бур райцентрданий Ваччав, 3-нния 8-ннийн бияннинми классру бувккуну бур буттал шяраву – СунбатIлив, хъиривсса 9-гу,10-гу классру къуртал бувну бур цIунилгу гава Ваччав.
Гиччава найуна сивсу­сса, итххявхсса оьрчIал гихуннай ларсъсса ишангу лархIусса диркIун дур Аьрасатнал бур учинсса шанма шагьрулийн – Ростов-на-Дону (Муххал ххуллул институт), Москав (Управлениялул институт), Ленинград (Хьхьирил академия).
Вари чинну муниннин дунияллул кьатIув къаувккун ивкI­сса зунттал оьрчI, дуллуну ххаллилну экзаменнугу, увххун ур адмирал С.О. Макаровлул цIанийсса Ленинградуллал Лахъсса хьхьирил училищалувун. Ххюра шинал мутталий дуклай, мугу мукунма ххаллилну бувккуну мукьах, мичча тIайла увккун, зий ивкIун ур инженерну МахIачкъалаллал хьхьирил портрай, хъунама диспетчернал къуллугърайн ияннин.
Муния махъ тIурча, Минск шагьрулий ванал къуртал бувну бур СССР-данул КГБ-лул Лахъсса курсру. Миччагу ва яла лейтенантнал чиндалуву тIайла ув­ккун ур зун оперативникнал даврий Лакрал райондалийн Гъумукун. Зийгу ивкIун ур кIикку 1988-ку шиная 1994-ку шинайн ияннин. Жунма сайки цинявннан кIулсса куццуй, ми шиннугу диркIссар таний царагу даврий щилчIав хьурдай къаучинсса, заллу-зал акъасса кунна лирчIсса паччахIлугърай сайки гьарзат кумпайкун хьуну нанисса. Зура хIисав дара, цива ци бухIан багьлай бакъахьунссия КГБ-лул даврицIунсса ишир­ттаву!
Мукун бунугу, ми циняв жапашивурттугу лархъун, цала пишалул кьиматгу щяв багьан къабивтун, му даврил аралун Артурдул харж дурну дур цала оьрмулул язими шинну. Къуллугъ буллай ивкIун ур му системалий 30 шинай ва 3 зуруй.
Цалла оьрчIнийсса чIунну дакIнин дичлачисса чIумал, тачIав хъамакъабитанну, ля­личIинува бювххун ливчIсса ца затну Артур дакIнин бутлай ур ца укунсса иш. Буслай ур цува:
«Школалийвагу гьан ува­сса чIивисса чIумал, ниттил на гьан айвав жула шяраваллияту 3 километралул манзилданийсса райцентрданийн, Ваччав, ччатI ласун. Нюжмардий кIийла-шамийла лавгун, ттуйва бивхьусса му буржгу биттур бувну, ччатIул бувцIусса чантайгу мукьах бивщуну, на учIайссияв махъунай. Ца базилухь тIурча, мува мурадирай нанисса ххуллий, цукун дагьссияв, ттуща дагьну дия ччатI ласун ниттил дуллусса арцу, шанна къуруш. Зана икIлай, ххал дуллай, ялагу ххуллу битлай, ттуща цукунчIав арцу лякъин къархьуна. Банмур бакъа, щала ахханагу хьуну, увкIра махъунай. Ттул лажиндарал чIалачIиндарах урувгсса ттул хъунама уссин Амучин бувчIухьунссия ци-бунугу ца къахьунмур хьуну бушиву, цIувххунни цивхьур куну. Бусав хьумур. Амучигу му чIумал дуклай уссия школалий, ганахьгу арцу чату дикIанссия… Жул кулпатгу га чIумал личIину дуну ялапар хъанай бакъассия: нину хъунмурчIин къашавай дикIайва, ппу дарс дихьлай ия школалий. Мяйя инсанная сакин хьусса жул кулпат (нину, ппу, шама уссу, шанма ссу) бакI буклай бияв ца учительнал харжирай. Амма, ча, цукун ляркъуссияв къакIулли, уссил ттухьхьунна дуллуна 3 къуруш, ттун тани ми арцу лап чIярусса арцуну чIалай дия. Тания шиннай ларгунни сайки ряхцIалла шин, амма та кьини, та ссят, та мутта ттун дакIнийнува бур, ваца хIакьину хьусса кунма. Ча, му ца эпизодраяту байбивхьуну тIиссакссагу, ттул оьрмулуву, ттул иширттацIун, ххуллу-ххуттацIун цимивагу кабавкьу­ссар, аьпабиву, ттул хъунама ­уссил Амучил».
СунбатIуллал авадансса тарихраву биялсса кIантту бувгьусса агьлу-авладну хъанай бур Амутиновхъал тухум. Райондалий ккалли бансса къуллугъирттай зий ивкIун ур Артурдул ппу Михаилгу (МахIаммада). Му гьунар ххисса ивкIун ур литературалул чулухунайгу. Халкьуннаву ливчIсса бусалалийн бувну, мунал чивчуну, чийвун буккан бувссар «Уттуллал рахIмат» тIисса поэма-трагедия. Зун дакIний бухьурча, Михаил Амутиновлул 100 шинал таварихрацIун бавхIуну, жу му поэма (кутIану) бивщуссия дукIусса «Илчилийгу».
Артурдул ниттил ппу Ма­хIаммад Адамов гьуртту хьуну ивкIун ур Граждан дяъвилувух, личIи-личIисса шиннардий зий ивкIун ур Ах­ттиял ва Гъуниннал районнал ОГПУ-лул начальникну. Ваналгу ппу Адам тIурча, 1893-ку шиная 1914-ку шинайн ияннин, цIанихсса Гъази-Гъумучиял Хъун-Мизитраву бартбигьлай ивкIун ур кьадинал къуллугъ.
ХIасил, лайкьсса буттахъая бивзун бур лайкьсса арсругу. Му бусравсса ирс бусравну лавсун нанисса иялчувну ур жува ихтилат буллалисса АмитIалихъал Артургу.
2019-ку шиная шийнай Артур Амутинов зий ур Ростехнадзорданул Ккавкказуллал управлениялул каялувчину. Ххишала дакъа жаваблувшиву хъуннасса ва даврийгу гьарцагу шаттирахун ванал чIалачIи буллай ур цува цала пишалул цIакьсса профессионал ушиву.
Артурдул юбилейгу барча дуллай, чIа учинну жувагу ванан цIакьсса цIуллушивугу, цIу-цIусса тIайлабацIурттугу!
Руслан Башаев