Коррупциялийн къарщину бацIаву

Коррупция сававну дунияллул чIявусса билаятирттаща бюхълай бакъар хьхьичIунмай хьун, экономикалул кризис дух дан. Коррупция – му дур къуллугъ ва буржру цIакьлин бугьаву, лулттурасри дулаву ва ласаву, паччахIлугърал ва жяматрал кьануннайн къарщи бувккун, паччахIлугърал къуллугъру машан ласаву, цала ва цалацириннал хайрданун къуллугъру ишла буллалаву.

Къуллугъчитурал агьалинал чулухуннайсса тIайлада­къашиврул, къуллугърал буржру тIайла бакъа ишла буллалаврил паччахIлугърава ва властьрава агьалинал дакI дуккан дуллалиссар. Мунийну ишбажаранчитурал дянивгу инвестицияртту дихьлансса гъира лещан буллалиссар.

Цуксса хIайпнугу, коррупция илкинну ппив хьуну дур бусурманнал дянивгу. МуницIун бавхIуну щил-бунугу пикри бан бюхъай, исламрал мяърипатраву духьунссар ци-дунугу коррупциялуцIун кабакьу буллалисса тIисса. Дакъассар! Бусурман агьулданул жяматраву коррупция тIутIайх дичлачаврил барашинна дуллалиссар, ми исламрал кIулшивурттайн щаллуну вихну бакъашиврул. Исламраву гьарца инсаннал буржну хъанахъиссар власть цIакьлин дугьавринсса ххуллу кьукьин. Мукунсса иширттаву агарда цамур ххуллу лякъин къабюхълай бухьурча, бучIи буллай бур хIатта хулагума. Коррупциялийн къарщи буккан аьркиншиврия, муницIун дархIусса тIуллай къадагъа дихьлан аьркиншиврия чIявусса чивчуну бур лавгзаманнул ва ттизаманнул диндалул аьлимтурал. Идавсил (с.аь.с.) чIявусса хIадисру мисалну буцин бюхълай бур, Ислам коррупциялущал цукун талай дуссарив. Идавсил (с.аь.с.) хIадисрацIун бавкьуну, гьарца паччахIнай, бакIчинай, каялувчинай – агьалинал ахIвал цал кIунттихь бусса цума-цагу инсаннай дуссар гайннал ахIвалатрал, цала тIуллал жаваблувшинна.

Абдуллагь ибн Умардул бувсун бур цанма бавну бивкIшиву Аллагьнал ТIайла увкманал тIи­мур: «Зул дянивсса гьарма бакIчири, гьарманай дуссар жаваблувшинна. ПаччахI жаваблувссар цала умматрах уруган. Адамина буржлувссар цала кулпатрах уруган. Хъамитайпа буржлувссар ужагърах буруган (аль-Бухари, Муслим).
Абу Хурайлул хIадисрай бувсун бур Аллагьнал ТIайла увкманал ца базилух увкумур: «Аллагьнал чара бакъа жаваб ласунтIиссар гайннаяту (бакIчитурая) гьарзатрахлу» (аль-Бухари, Муслим ва цаймигу). Агарда инсан тIайла акъа цала буржру биттур буллай ивкIхьурча, ганан оьсса танмихI кьукьинтIиссар.

Аль-Бухарил бувцусса хIа­дисрай баян бувну бур Аллагьнал ТIайла увкманал увкумур: «… агарда га цала агьалинай дакI аьтIий акъахьурча, ганан Алжаннул кьанкьрагу къарищунтIиссар».
Халкьуннал ялув власть думиннай Идавсил(с.аь.с.) дирхьуну дур кьянкьасса дюъ – цала кIунттилуминнай къия къадуллан. Идавсил (с.аь.с.) Сунналийн бувну, Ганал ххуллийх наними бивкIссар паччахIтал бакIрай бацIан буллай, гайннан Идавсил (с.аь.с.) увкумур баян буллай, власть коррупциялуща дуруччиншиврул. Бувсун бур Идавсил(с.аь.с.) ххуллийх наниминнава ца яла тIайлама Аьиз бин Амр увкIун Убайдуллагь бин ЗийадлучIан (Язид ибн Муавинал заманнай Басра шагьрулий омейядтурал халифатрай каялувшиву дуллай ивкIсса), ганахь увкуну бивкIшиву: «Я, арс, ттун бавссар Аллагьнал ТIайла увкманал увкумур: «Яла оьккими бакIчитал хъанахъиссар рахIму бакъами, – урувччуну икIу миннавасса ца инава къахьуншиврул!» (Муслим).

ПаччахIлугърал къуллугъирттайминнал цала мурадру биттур къабулланшиврул ва коррупциялийн къарщи ацIаншиврул, Аллагьнал ТIайла увкманал каялувчитурал къуллугъирттай къабитайсса бивкIссар цахьва му къуллугърай бити тIими, хаснува га инсаннаву каялувчинал дикIан аьркинсса хасиятру дакъахьурча.
Абу Заррал бувсун бур ца базилух цува Идавсийн(с.аь.с.) ув­ккун ивкIшиву: «Я, Аллагьнал ТIайла увкма, къаитаннав ина на ссал-унугу каялувчину?» – тIисса маслихIатращал. Мунин­сса жавабран Идавсил (с.аь.с.), ттул хъачIрайх хъатгу рирщуну, увкуна: «Я, Абу Зарр, тIайламур баян ччарча, ина хьхьарасса ура, власть тIурча – му аманатри, му цума-цагу инсаннан кьюкьалану кIура даентIиссар, так му власть багьавай хIалал дурсса ва бакIчинан дан багьаймур дурсса инсаннан личIаннин» (Муслим).

Коррупциялийн къарщи бацIаву – му так властьрал ва низам дуруччай органнал бурж бакъар. Му щала жяматрал буржри. Мунияту ххуйну пикри бара къуллугъчинан лул­ттурасса дулун хьхьичI. Бунагь кIиннайвагур хьунтIисса — дуллуманайгу, ларсманайгу. Му хъинну оьсса тIул дурну, жура жунна хъинну хъуннасса нигьачIаву рутлатиссару.
Билаят экономикалул кризисраву личIан баву бакъасса, коррупциялул паччахIлугъ ва жямат хьхьичIунмай хьун къабитайссар.

НурмухIаммад Изудинов

Таржума Зулайхат Тахакьаевал