АхъницIунсса маслихIатру

ТIабиаьтрал низамрайн бувну дуркIунни инт – аьрщи ххираминнан буллунни давран. Кьаркьсса къяртри-хъицIив кьувкьуну, бугьайми мурхьру бувгьуну, бувгьуми кIяла бувну махъ хIадур дуллан аьркинни аьрщараву дугьаймур, вайннул гьанна. Дугьаймур укунна аьрщаравун дирчуну кьаритаяр, ххуйсса бакIлахъия ласунсса ххишаласса хIарачат буван аьркинни жува.

Нувщи щюлли лаган бувара

Хъунма хIал ливчIун бакъар кIилчинмур ччатIун хIисавсса нувщи бугьан (бюхъай ца-цавайннал бувгьунугума бикIан). Нувщи бугьан хьхьичI 10-15 гьантлийсса бивхьуну хъинссар чаннасса ва гъилисса къатлуву, щюллигу лаган, кIурхругу дуккан.
Нувщи цава-цану щюлли лаганшиврул, гьарца 3-4 гьантлува мугъаятну, кIурхру къагъагъанну, кIура баен буллангу бучIиссар.
Укун щюлли лаган бувсса нувщуй кIурхругу цара-цану ххуйну дуккайссар, нувщуйсса нигьачIисса бактериярттугу бат шайссар.
Щюлли лавгсса нувщи, кIул­сса куццуй, инсаннан заралссар – бургъилу, чаннай нувщуву салкьи шайссар хлорофилл ва загьрусса соланин тIисса зат. Соланин, инсаннан дакъасса, загьру­ссар нувщуй бикIайсса, ва ххуйну ххяхлахаврихун бахчилачисса личIи-личIисса бактериярттангу. Мунияту укун хIадур бувсса нувщул бакIлахъия ххуй­сса хьун аьркинссар. Зува бугьан нанисса нувщи циняв укун бугьан сислай бакъахьурча, чан­сса бувгьуну, ххал бувара цукун шайрив.

Ца марслуй – ца лагрулул нувщи

Нувщи, бюхъавай, ца щуттай (марслуй) ца лагрулул бувгьуну хъинссар (хъунисса бикIу, мюрщисса бикIу). Укунсса нувщи цава-цану ххяхлантIиссар ва хъуни хъанантIиссар, лахъминнул ххютулу лагьми къаличIлай.

Нувщи ва лах

Нувщун ххирассар лах – фосфор-калийрал оьргъашиву. Мунияту нувщи бугьлагьисса чIумал ишла бувну хъинссар лах: бувгьуну махъгу ялун чансса лах ва пара зурзу барча хъинссар. Амма лах, ссайн-бухьурчангу, чIяву бувну къахъинссар.
Лах, бюхъавай, атил хьунгу мабитари. Атил хьусса луххаву чан шайссар калий, мунияту лах ябуван аьркинссар кьавкьсса кIанай. Бичлачисса лахгу аьрщараву най бунува кIучI буван аьркинссар.

Гихунмайгу буссар