Жулва буржри жагьилтуращал кIукIлуну гъалгъа тIун

Гьарца кьини къачансса чIун лагай жулла ххуллийх, кIюрххил даврийн, ахттакьунмай махъунмай шаппайн, жулва иширттай чун-бунугу най. Ххуллийхсса чIумал жущава шай лагма-ялттусса тIабиаьтрай тамаша буллан, шагьрулул кIичIирттавусса инсантурал зана-кьулушиндарал хIисав ласлан. Укунсса чIумал хIасул хьу­сса асарду бучIину чIалан бикIай кув чIумал чагъарданийн ласунгу. Ай, балики, укунсса кIанттурдай жувагу жухва жува личIлулну буругаван, жунма жува цал ххишала бувчIин.

Вай гьантрай 44-мур автобусраву: щябивкIун бур кIива жагьилсса душ, вайннал чIарав бавцIуну бур бугьарану бугьара бакъасса, жагьилну жагьил бакъасса хъамитайпа. Цила лувату къабивзсса душварал чулухунмай байбивхьунни сситтулну гъалгъа тIий: «Зун кIанай ттулва душ бивкIссания, къинттуллуха бувгьуну бизан бантIиссия, бакIрайн кьутI учинтIиссия…». Тийнмай щябивкIсса цамур хъамитайпагу сукку хьунни, ваницIунма базлай: «ОьрчIру буван бувайссар, амма вайннал тарбиялулсса бувайма акъассар», – тIий, укъачай бакъар, жагьилсса душру кьювкьу-кьадар буллай.

Душругу бур, вайннал вайксса затру увкуну махъ, я лувату бизан къабизлай, тарс бавцIусса кунма, я оьрмулул хъунисса вайннахь цичIав учин къашавай, биялну бувцIусса автобусравуцирив инсантурал яруннилу. Шикку, бацIан къавхьуну, на хIала бувхра хъаннил ихтилатравух: «Вайгу щил-бунугу душрур, вайнналгу буссар нину ва ппу. Зухь ци ихтияр дуссар мукун ттярзлий вайннащал гъалгъа тIунсса? Учаймур кIукIлуну, иминну учин къабучIиссарив!?» – тIий. Яла ттул чулухунмай сукку хьунни хъами: «Муна мукун, ина кунмами цахлува буклай тIийри вай жагьилтал укунсса», – тIий. «На вайннахлу буклай бакъара… Амма цайминнал оьрчIахун сситтулну гъалгъа тIун зухь ци къуллугъ буссар? Шаппа зулвами оьрчIахь зунма ччимур учара, ччарча, зува тIисса ку­ццуй, къинттуллуха бугьира, ччарча бакIрайн кьутI учара, зулва иш бур. Амма чилминнахь учаймур мугъаятну, кIукIлуну учара», – жаваб дулав на. КъакIула, на учин ччимур бувчIуссияв гай хъаннин ягу къабувчIуссияв.

Ца укунмасса иш ваниннин 61-мур маршрутрал цIусса журалул микроавтобусравугу хьуна. ЩяивкIсса оьрчIан цала чулухух авцIусса оьрмулул угьарасса инсан хIисав хьунссавагу, лувату изанссавагу мутта бакъа, ванала чIарав щяивкIсса ца хъуна адаминал щуну оьрчI изан увна, вин чIалай акъарив вила чIарав вияра хъунама авцIуну куну.
Укунсса чIумал циванни оьр­му ккавксса, аькьлугу, ссавургу жагьилминначIанияр ххину дикIан аьркинсса хъуниминнал пикри къабувайсса: «ЖучIава сайки циняв жагьилтал бизай оьрмулул угьарасса инсан ялун увххукун. Балики къаизлай ухьурча, бюхъайхха ванин­сса багьана бикIан, увххун, ччаннай ацIансса хIалданий къаикIан, бакI-лякьа цIий дикIан, хьхьувай шану лахъансса мажал бакъа ивкIун икIан…» ва цамургу. КIай жагьилсса душрурив бюхъайва бувцIусса автобусраву, увххун нанимагу, увккун нанимагу щилай, бацIан начну, къакьамулну бивкIун бикIангу. КIа цалва чIарав бавцIусса хъамитайпалун кIанай къари-бава дарцIуну диркIссаниярив ци-бунагу лувату бизангу бюхъайва. Циванни укунсса иширттаву жулва инсантал цаманай аьй дуван, бувцIусса автобусрал, маршруткалул хьхьичI кьюкьин уван анавар буккайсса? Циванни жунна жулламур оьрчIшивугу, жагьилшивугу ччяни хъамадитайсса – ваксса-таксса ишгу, дюхъ дакъа увкусса махъгу, дурсса аьйгу, хаснува цайми инсантурал хьхьичI, асар шайсса, кьутIайсса?!
ТIайлассар, бикIай хъинну нажагьсса жагьилтал, вичIавун наушникругу дуркIун, за къа­чIалачIимур, къабаллалимур буллалиссагу. Жунма кIулли укунми лап хъинну чансса бушиву, вайгу бикIан бюхъай цайми кIанттурдая жучIанма бувкIсса, жулла аьдатру, багьу-бизу ххуйну къакIулсса.
Ци-бунугу, ца чулуха пикри буварча, лувату изан ягу къаизан гьарцагу каснал цалва иш бур, цахьва ттярзлий цан къаизара тIиманахьгу мукунма ттярзлий «ттуна къаччай тIий къаизара» учингу бюхъанссар, ххуллу ххуллуйн бучIан буван.

Учин ччимур вара: жулва буржри жагьилтурахь, жулва лякь­­лул оьрчIахь, яла-яларив чил оьрчIахьгу учаймур бувчIинну, дакIний личIанну, дакIнийн къакьутIинну, лажин къаччуччинну учин, дувайсса аьй хъинну мугъаятну, цIимилий, насихIатрай дуван, жучIава, Дагъусттаннай, Ккавкказнаву, та-бухьурчагу хъунанал хIурмат бивкIшиву, къатлуву икIу, транспортраву икIу, ялун хъунама увххукун, лувату чIивима изайсса аьдат душиву буслан. Ттул пикрилий, маршруткалуву, автобусраву щяикIан кIану къавхьусса оьр­мулул угьараманал щяивкIсса жагьилманахь лагьну: «Ттул арс, ттул душ, ттул ка-ччан цIий дур, бувххун бура, щябикIан ччива» куну увкусса мукъурттия тарбиялул чулуха мюнпат цукссагу хъунмасса хьунссия. Жуватувасса гьарцаннангу дакIний буххай бура мюрщиний жухьра нахIуну ссихI дуклай бивкIсса, жунна качар-кканпIит дуллай бивкIсса къари-къужри, хъуни инсантал.
Гьарцаннал бур оьрчIру, бур цалваминияр къачанну ххирасса ссил-уссилми оьрчIру, цалва итталу хъуни хьусса чIаххув-чIарахналми. Цанни га цинявннал хьхьичI кьювкьу-кьадар уллалисса оьрчIан кIанай цалама, ссил-уссилма ацIан къаувайсса, ттунмагу къаххуйну бикIанссия ттулама оьрчIащал, внукнащал кIулагу акъасса инсан укун гъалгъа тIурчан тIисса пикри къабувайсса? Жунма чIявуну хъамабитлай бур «винма къаччимур цаманангу мабувара» тIисса махъру.
Укунсса пикрирду хIасул хьунни ттуву даврия шаппайн нани­сса ца кьинилул аьрххилий. Бю­хъай вава автобусраву/маршруткалуву бивкIсса цайми инсантурал бакIурдиву ттулми пикрирдаяр архсса пикрирду хIасул хьуну бикIангу. КъакIулли…