Жуна дакIнийссаксса ва жущала уссар

ТалихIиндаран ккалли бара ттула оьрмулуву 17 шин Лакрал театрдануву зий гьан дан кьисмат шаву. Миллатирттал авадансса республикалул хъуншагьрулий бунугу, жу, театрданул агьлу, жула миналий, Лаккуй, лакраву бивкIру. Оьссагу, хъинссагу – жувухва жува. Ва ялагу, жува хъинну агьамсса, жула халкьуннан дакъа чара бакъасса давриха зий бушиврий дакI дарцIунугу бивкIру, пахрулийгу бивкIру.

ХIакьинусса кьинигу, театр­­данувун бувкIукун, цIу­сса, жагьилсса артистътурал чIур­да­ва ттун Шагьун Ибрагьимовал, Исмяил Балугъовлул, ХIамзат Ибрагьимовлул, ХIа­мид Жалаловлул, ХIасан Бу­ттаев­лул, ДинмахIаммад Дин­­махIаммадовлул, Шамил Керимовлул, МахIаммад Ма­хIаммадовлул, Сяид Мусалаевлул, режиссер, драматург Валерий Эфендиевлул чIурду баллан бикIай. Сах1налуха гайннал, аьпа бивухъал, рухIру дуруглай чIалан дикIай. (ДакI дарцIуну бикIан бюхъайссар – артист оьр­мулува сахIналухсса ччаврил щакъаливхнува лагайссар).
КIицI ларгсса цIардаву, ттул оьрмулул инсантал рязи хьунтIиссар, Садикь МахIам­мадовлулмур цIа ляра-личIиссар. Ттун къакIулли вакссава инсантуран ххирасса лакрал цама артист ушиву. Ваксса тамашачитал талихI-тирххандарайн биян бан каши дусса. «Лакский Райкин» учайва ванайн, ай, мунийну га бюхттул ан кунма. Амма Садикь цайнува цува бюхттул­сса ия. Му цанмагу хъинну ххуйну кIула. ЦичIав личIисса дурккуну дакъана, цала театрданул вив­сса дарсру, Аллагьналва вив бивхьусса гьунар, кIулшивурттахсса мякь, пишалухсса зуву, уххаву къакIулсса захIмат сававну. Садикь ия яла бюхттулмур даражалул пишакар, профессионал. Му тасттикь буллай, Садикьлун хIукуматралгу халкьуннал артистнал цIа дуллуну дия. ХIукуматрай таний цIа хIакьину кунна бигьану къадулайссия, явара. Амма халкьуннал «Жула Садикь» тIисса бюхттулсса цIа ччянира дуллуну дия ванан.
Гьарцагу режиссер ххария Садикь цала бихьлахьисса пьесалуву гьуртту уван. Цанчирча кIулссия Садикь усса пьеса, ци дайшишру дунугу, инсантуран чара бакъа ххуй бизантIишиву. Халкь бучIантIишиву цана ххираманах буруган. Пьесалул ягу режиссернал хьхьарашивугу, нажагь мукун бухьурча, Садикьлул гьунарданул кIучI дантIишиву.
Садикь комик ия. ХIазккан. Ванал гьарца сукку-кью­тIулул, гьарца мукъул, ябитаврил халкь тяхъа буккан байва, дакIнийхтуну хъяхъи байва. Цала дакIнива буцири щяйтIантру буккан бувну, барчаллагьрай лагайва шаппа-шаппай. Амма Садикьлул пишалул диапазон гьартасса дия. Ччарча пашмансса, ччарча философийсса пикрирдавун ичинсса гьунар ялун личайва Садикьлуща, агарда трагедиялуву, драмалуву, ягу мелодрамалуву гьуртту хьуну ухьурча. Рольданун аьркин багьарча, Садикьлул дакIмяшну хъярчийсса балайрдугу учайва. Пирпилу куна, бигьану, куклуну къавтIунгу изайва.
Артистнал гьунар ттунма трагедийсса гьунарну, пишану чIалан бикIай. Масалдаран, хIазран бакъар театрданул зузалтрая «марххалттания гьайкаллу дуллалими» кусса. Бивхьунни пьеса, къутрал хьунни роль. Бавссуну, гьаваллавун лавгунни ккавкмур. Буссия тIар, ккавкссия тIар. Къеппул бувгьуну ккаккан банмур къаливчIунни. Так увкумунийн вих хьун багьлай бур. Жуннагу Садикьлуягу, гайми жула цIанихсса артистътураягу телевидениялул чирчу­сса цаппарасса спектакльлал суратру дур.
Садикь цIанихсса Малла Насруттин ия. Хъинну дугьайва дагъусттаннал драматургиялувусса роллу. Амма мукуна усттаръя оьруснал, европанал классикалувугу. Ванал илтIа-кIюласса чурххай хъинну дакьайва ччимур эпохалул, ччимур миллатрал янна.
Садикь хIакьсса лаккучу ия, цала миллат ххирасса, гания пахрулийсса, мазрах, тарихрах, бюхттулшиврух эшкьи хьусса. Мазгу кIула хъинну ххуйну. Ванал цала ляхъан бувсса интермедиярттаву мукун авадансса, хъярчийсса маз бияхха, халкь лякьри руцаннин хъян бикIайва.
Садикь театрдануву так артистнал пиша бувгьуну акъая. Ванал сайки щала кулпат театрдануву зий бия. Театр ванал эшкьигу, ччавугу, маэшатгу бия. Мунил хIакъираву рязи бакъа­сса хавардугу бикIайва коллективраву. Амма гамур чулуха, ца щищачIавгу къашайссия, Садикьлуща кунна, саргъунну гастроллал чIумал коллективрай каялувшиву дуван. Даву низамрай дачин дуван. Аьркинссагу, ххишалассагу арцу лякъин. План биттур дуван. Цанчирча, цу уссия Лаккуй Садикьлул миннат биттур къабансса. Садикь усса пьесалийн къаучIансса.
Нава театрданул директорну бавцIусса чIумал, нагу СадикьлуцIун лавчIссияв. Ххишала дакъа захIматсся чIун дия. «Хула, хула, ци директор бурав ккакканнуча» тIий, тийнмай бавцIуссагу бия. Нава бажар бу­сса директор бушиву кка­ккан бан ттунгу ччай бухьун­ссия. Микку Садикь увкIунни кумагран. Къа ттул цIаний. Театрданул цIаний. ЦIанасса жагьилтал вих бан захIмат хьунссар. Амма театрданун, декорациялун, ккасттумирттан аьркинмур лякъин къашайсса, ттучаннай, складирттай цичIар дакъасса кьянатсса замана бия. Жул Садикьлуннив хъинну кIулну бия чув, ци складрай цу ла­ккучу уссарив. Щища ци кумаг бан хьунтIиссарив. Садикьлухь «дакъар, къахьунссар» учин­сса лаккучугу ляхъан увая. ХIакьинугу дакIний дур, кьинибархан занай-зийгу бивкIун, декорациялун аьркинсса мярдал кIива хъунма къурши лякъавриясса ттула ххаришиврул хьхьувай шану къабивсса. Ялагу, жу Садикьлущал ца лаккучу хъунамасса складрая личIи-личIисса яннардал ттупругу лавсъссия.
Кказитрай бавцIукунгу, Садикь цIакьну ттулгу, кказитралгу чIарав авцIуна. Ганащал архIал, «Илчи» машгьур буллай, къабивсса къутан, лакрал шяравалу дакъассар. Кказитгу таний арул азаруннил сияхIрайн бивссия.
Садикьлул юбилей, хIайп, Садикь цува акъана кIицI лаглан кьисмат хьунни жунма. Махъва-махъ буруган лавгсса чIумал, захIматсса азарданул азурда увну унува, ца секундрайссавагу цува захIматну ушиву ккаккан къабувна. Театрданул оьрмулувасса, хьхьичIавасса артистътураясса хIазсса хавар­ду буслай, жу бялахъан бан хIарачатрай ия. ЦIанакулгу ттун Садикь, цала чаннасса някI яругу явш бивтун, пиш-пиш тIий, жухава уруглай чIалай ур. Жунна, цала ххирасса миллатран, вайксса чIярусса тирхханну ларсун увкIун ивкIсса хIакьсса Халкьуннал артист жунагу тачIав хъамакъаитанссар тIисса умуд бур.
Жуна дакIнийссаксса вагу жувухвассар. Уттаваминнавух­ссар.

Качар ХIусайнаева