Жагьилсса ва гьунар ххисса политик

Ниттищал ва ссурахъищал

Август зурул 2-нний оьрмулул 50 шин бартларгунни Дагъусттаннал Халкьуннал Мажлисрал председательнал хъиривчу, республикалул политикийсса ва жяматийсса ишккакку, жагьилсса ва гьунар ххисса политик, миллатрал хIакьсса патриот, МахIаммадлул арс Камил Давдиевлун. ЮбилейрацIун бавхIуну, инсаннал бувтсса оьрмулул хIасиллу дуллан бивкIукун, цума-цанналгу оьрмулул хъунмур мяънагу, мурадгу муниннин дан бювхъусса мюнпатсса давурттайну исват шайхьунссар.

ПаччахIлугърал жаваблувсса къуллугърай зий Камил Давдиев лайкь хьуну ур республикалул хъуниминнал ва агьалинал чулухасса вихшалдаран. Кьадрулий ва кьиматрай ур жяматрал дянивгу. Мукунсса даражалийнгу ва ивну ур цала хIарачатрайну, бюхъу-бажарданийну.
Юбилейрал гьантрай жу ххарину хьунабавкьуру «Илчи» кказитралгу дакI тIайласса дус ва бусравсса хъамаличу Камил Давдиевлущал.


– Камил МахIаммадович, ина ура илданул дянив иялну машгьур хьу­сса инсан. Буси вила оьр­мулулгу, захIматралгу ххуллия, ци савав хьуна хIукуматрал, политикалул иширттавух хIала уххансса? Гиччава политик хьунна тIий нажагьсса акъа къа­икIайхьунссархха?
– На хъуна хьуну ура чIявусса оьрчIру бусса кулпатраву. Ччяни оьрмулува лавгуна жул ппу. Ппу ивкIусса чIумал ттул хъунама уссу Исмяил уссия армиялий, чIинма-чIивимур ссин 8 барз бия, нагу 8-9 шинаву­сса оьрчI ияв. ХIакьинусса кьинигу барчаллагьрай буру ни­ттийн, жува мюрщину бунува захIматрал кьадру буну тарбия баврихлу. Жул нину, Халун, бия оьрмулул ххуллий хьунадаркьусса захIматшивурттал сасан бувсса хъамитайпа.

Сергей Мироновлущал

ЦукунчIав ниттил я дяъви къабайва, я цIа къадайва. Кулпатраву бия арулва оьрчI. Нину бусса оьрмулий колхозраву зий дия. БувчIлан бикIайва, жу ччаннай бацIан баншиврул, ниттин буттахлуссагу хъар лахъан багьлай бушиву. Школалий дуклакисса чIумал давуртту дуллай, азурда шаврил икIайссияв каникуллу къуртал шайссания дарсирдайн зананшиврул тIий. Ци чулийгу ниттий цIими бусса бивкIру. Жулвасса жува бувну, лавгссару шагьрурдайн дуклан буххангу.
Политикалувух ва жяматий­сса иширттавух хIала уххансса гъирагу ттуву хатIалийсса бакъахьунссар тIун икIара. Цанчирчан, ттул буттал ппу, Давдил Аьли, ивкIун ур 20-хъул шиннардий Хъусращиял шяраваллил советрал председательну, буттауссу АхIмагу уссия 40-хъул шиннардий мува шяраваллил советрал председательшиву дуллай. МиннайхчIинсса бухьунссар тIун икIара ттувувасса чIиви-хъунсса бюхъулул бутIагу.


Дуклан уххан лавг­сса чIумал, бувчIуна, цайминнал ххуллурду тIитIиннин къаялугьлай, ттула хIарачатрайну нава къуццу тIун аьркиншиву. Мунищала архIал бувчIлай бия гихунмай­сса оьрмулуву кIулшивурттал бияла хъунмасса бушиву.


Ттул ттаттагу, буттауссугу шяраваллил каялувшиву дуллалисса чIумал Хъусращиял шяраваллил советрал кIийлва лавсун бивкIссар Занази ЯтIул Ттугъ. Тай бия совет заманнул тарбия ларсъсса, хIукуматрал, партиялул лавсун нанисса ххуллий кьянкьану бавцIусса инсантал. Буслан бикIайва, буттал ппу Аьлил къатрай махънин шиферданул магъи къадик1айва т1ий. Мунахь цан къадишара магъи куну цIувххукун, цал къатрай магъи гьарнал дирхьуну махъри дикIан аьркинсса тIий ивкIун ур. Ва, буниялагу, жяматрай цIими бусса, хъинну тIайлашиву ххирасса инсан ивкIун ур.

– Ци ккалли бара вила захI­матрал ххуллий дарс­­ну ва насихIатну хьу­ссаннун?
– Дуклан уххан лавгсса чIумал бувчIуна, цайминнал ххуллурду тIитIиннин къаялугьлай, ттула хIарачатрайну нава къуццу тIун аьркиншиву. Мунищала архIал бувчIлай бия гихунмай­сса оьрмулуву кIулшивурттал бияла хъунмасса бушиву. Шяраву школагу къуртал бувну, на увхра дуклан Да­гъусттаннал паччахIлугърал политех институтравун. КIилчинмур курсирай дуклакисса чIумал ивтунав студентътурал профкомрал председательну. Миччар хьу­сса ттул жяматрал, политикалул ишир­ттал ххуллийн уккансса дайдихьу.
– Оьрмулул ххуллий бартдиргьусса, инава рязину личIансса давур­­ттуну цуми ккалли дара?
– Ттухьва цIуххирчан, нава хъинну къаччан бикIан бувссар учинсса инсан усса ххай акъара. Иш багьсса чIумал ттущава шайсса кумаг инсантуран нава бувссар тIийгу ура. Муния дур хъунмур рязишивугу. КIицI лагавияв ялагу хIажлийн лагаву.

АьбдулпаттахI Амирхановлущал

– Цукунсса бур цIана инава хьхьичI бивхьу­сса агьамсса масъалар­тту ва ци захIматшивуртту хьунадакьлай дур?
– ХъунмурчIин на зузисса масъалартту бур миллатирттал дянивсса, диндалул иширттал, законодательствалул, аграрданул, спортрал, культуралул, туризмалул ва жагьилтурал иширттал хIакъиравусса. Жува аьдат хьуну буру цимурца хIукуматрал дан аьркинссар тIисса кунма. Гьарца инсан, цува зузисса кIанттай цала къуллугъралгу, инсаншиврулгу буржру лажин кIялану бартбигьлай, халкьуннан мюнпатну зун аьркинну бур. Инсантуран гьарзат хIадурну ччай дур. Мукун къабикIайссар.
– Буси инара каялувшиву дуллалисса «Справедливая Россия» партиялул лавсун нанисса ххуллияту чанну-ххину.

– 1998 шиная шихунмайсса ттул оьрмулул ххуллу цIакьну бавхIуну бур ва партиялул ххуллуцIун. Жул партиялул агьаммур мурад агьалинал оьрму бигьа-рахIат бавур. Му мурадрай жу пенсиялул реформарттайнгу къарщи бувккун бу­ссияв. Жул сипталийн бувну су­кку бувну буссар агьалинал налогру харжираха лавхьхьуну дулаврил масъала. КъатIайлассар хъуннасса доход дусса инсанналгу, чIивисса харж буманалгу цара ца налог дуллалаву. Лагьсса харж бусса инсантурал налог дурагу дуллан къааьркинссар. Укунсса иширттал хIакъираву тIайламур бацIан бан хIарачат буллай, жу Аьрасатнал Президентнайн буккару. Мукунма жу гьаз буллалисса масъалар­ттавух буссар ниттихъал оьр­мурду бигьа-куклу баврицIун бавхIусса масъала.

– Ххирарив вин байранну, чув кIицI лаганна инава увсса кьини?
– Уттинин вардиш хьусса ку­ццуй, ичIува, ниттищал, кулпат­ращал ва уссур-ссуннащал.
– Ци кIицI лаганссия вила хасиятраву винна дакI къадакьайсса затну?

– Аллагьнал дуллусса куццуйсса дур ттул хасиятгу, мунийнгу щукрулий ура. Утти ва даххана дуллангу пайда чIалай бакъар.
– Цукунсса гьурттушинна дара вила буттал шяраву дуллалисса давур­ттавух?

– Махъсса шиннардий Хъусращиял шяраву школалул къатри, ФАП цIу буккан баврил, асфальт бутIаврил ва цаймигу давурттацIун кабакьу бував. Шяраваллил бакIчинащал маслихIат ккавккун, жяматран мюнпат бусса масъаларттаха зунсса пикрилий буру. ЦIанагу паччахIлугърал программалул лагрулий ремонт буллай буссар школа. ЧIал къавхьуну байбишинтIиссар оьрчIал багъгу ремонт буллай. Му бакъассагу, мура программалул лагрулий цIу буккан бантIиссар шяраву­сса цаймигу идарартту.

– Цукун дизай вин хIа­кьинусса кьинисса вила буттал шяраваллил иш-тагьар?
– Махъсса ппурттуву дакI ххари хьунсса иш бур инсантурал, кувннацIух кув бувккун, шяраву ялапар хъанай бакъахьурчангума, бювхъусса куццуй, цалла минарду цIу дуккан дуллай, цIу-цIусса къатри дуллай, шяраваллил диц-куц даххана дуллалаву. ХIукуматрал чулуха бикIу, ттула чулуха бикIу, шай­сса кумаг бан хIадурссара ттула буттал миналуцIун бавхIусса гьарцагу иширацIун, Аллагьналгу кабавкьуну.

Ци учинна цIана Украиннавусса цIурувкьюсса дяъвилул операциялул хIакъи­раву?
– Цукунсса бухьурчангу, дяъви бур дяъви. Цуксса кьурчIинугу, чIявусса жагьилтурал оьгу экьилаглай бур. БувчIлай бур жула БакIчинангу ва тагьардануву къуццу тIун хъинну захIматну бушиву. Цинявннан бувчIлачIисса зат бур хъунна­сса нигьачIаву ду­сса тагьар тикку хIасул хьуну диркIшиву. Ва ишираву Аьра­сатнал Президентнан, хасъсса дяъвилул операция байбишаву бакъасса, цамур ххуллу ливчIун бакъая. КIицI лаганна, жула Президентнал гуж-кьуватрайну гьаз хьушиву Аьра­сатнал цIагу, сийгу. Аьрасатнал цIанасса Президентнал каялувшиву дуллалисса шиннардий тасттикь бувссар царагу паччахIлугъраяр ялавайсса бакъашиву жула паччахIлугърал цIакьгу, бюхъугу, кутакгу. Мунийн щалла дуниялгу мукIруну дусса ххай ура.
– Барча, Камил Ма­хIаммадович, вил мусил юбилей!
– Барчаллагь!

Ихтилат бувссар
Имара Саидовал