«Инсаннал оьрму ххассал бан хьурчан, мурадирайн ияра»

Давуд даврил уртакьтуращал

Ва ххуллухь бусан ччай бур агьалинал цIуллу-сагъ­шиврул къаралданий­сса, захIматсса иширттавун багьминначIан медициналул вертолетрай кумагращал ялун ияйсса хIакин, ШавкIуллал шяраватусса Учуев Иосифлул арс Давудлуя. Ваная жу чивчуну бу­ссия коронавирусрал пандемиялул чIумалгу.

Цалва агьаммур пишалуцIун ва зий ур Катастрофардал медициналул Дагъусттаннайсса центр­данул вертолетрайсса анавар кумаграл хъунаманугу. 2021 шинал Давуд лайкь хьуссар щалва Аьрасатнал «Золотой час» тIисса санитар авиациялул премиялий «Врач года санавиации РФ» тIисса номинациялул лауреатнал цIа ласун. Республикалул медициналувугу Давудлул цIа ххуйну кIулссар, ва цимилгу лайкь хьуссар ХIурматрал грамотарттан ва Барчаллагьрал чагъардан. Ванал хIурмат хъунмассар архIал зузиминначIа ва кIулминначIа.

– Давуд, медицина язи дугьан ци савав хьуна вил оьрмулуву?
– Школа къуртал бан хъунма хIал къаливчIсса чIумал ттун багьлай бия, я юристнал, я хIакиннал пиша язи бувгьуну, ца чулийн уккан. Нитти-буттал ттухьхьун ца хьхьу-кьини дуллуна, пикри бувну, цания- цанний ацIан. Жула агьлу-авладрай юристътал укунмагу чансса бакъарча куну, пикри хьуна хIакинналмур пиша язи бугьан. ХIасил, увхра дуклан Дагъус­ттаннал медициналул университетравун. 2-мур курсирай дуклай уна Республикалул клиникалул азарханалий санитарну зун лавгра. Хъиривмур шинал, 3-мур курсирай дуклакисса ппурттуву, хIарачат бувссия медбратнал курсругу къуртал бан.

Муния махъ, 2016 шинайннин, гава азарханалий зий уссияв реанимациялул отделениялий медбратну. ДГМУ-лул 6-мур курсирай дуклакисса чIумал, фельдшернал сертификатгу ларсун, ва цIана нава зузисса центрданийсса трассалул медпункт­рай зун айивхьура. БакIрайва икIайссияв, хирург хьуну, операцияртту буллансса хияллай. Яла, ординатура къуртал бувну махъ, ДЦМК-лий трассалул отделениялий хIакинну зунсса пик­ри багьуна. Мукуна цал архIал зий икIайссияв Н.ЦIаххаевлул цIа­нийсса Травматологиялул азарханалийгу, санитар авиациялий борт-хирургнугу.

– Хирург хIисаврай инава бувсса цалчинмур операциягу дакIний бурив?
– Буркьай! Циняв дахьва байбихьлахьисса хирургтуран кунма, аппендицит кьукьин багьсса ттула цалчинсса операция хъамабитайссарив.

– Винма бан багьсса яла захIматмур операциялиягу бусаннав?
– ДакIний дур, ххуллий кIива-шанма машина щуну, гужсса авариялуву захIматсса цIунцIияртту хьусса 35 шинавусса жагьил Трав­матологиялул азарханалийн увцуну бувкIсса чIун. Му духьунссия 2019 шин. Ганал чур­ххай, лихха-личчари шаврил, ца сагъсса базу ливчIун бакъая. Анаварсса мутталий жуща га, ххал увну, дуруххан шаймур дурурххуну, дазин шаймур дарзуну, цукуннугу, ххассал ан бювхъуна. Азарханалий жагьилнал сайки ца барз хьуна, реабилитациялия махъ сагъ-саламатну цала ччаннай занайгу ушиву кIул хьуна.

– Зул пиша цуппа бивкIу­лул ххяппурттаща инсан ххассал уллалисса пиша хъанай бур. Инсаннал оьрму буруччин бювхъу­сса бувчIукун, ци асарду загьир шай виву?
– Инсаннал оьрму ххассал бан бюхъарчан, дакIнивусса ххаришиврул дазу-зума къадикIай. Аллагьнайнгу лаизлай икIара. КIанал кумаграйну буниялагу ттущава инсаннал оьрму хха­ссал бан бювхъуннихха тIий. Умуд бикIай кьиямасса кьини Хъуна­сса Заннал хьхьичI цIуххаву дайни ттула захIматрал хIасиллугу хIисав данхьуви тIисса.

– Ковидрал эпидемия сукку хьусса чIумал зул къуллугърал даврил низам даххана хьунав? Цукун, ци шартIирдаву зий бивкIру?
– Ковидрал чIун хъамарагу къаритай. Му дия 2020 шинал март зурул дайдихьу. На дахьа санитар авиациялул хIакин-консультантнугу, авиа-медициналул эвакуациялул хIакиннугу зун айивхьусса чIун дия. Ковид сукку хьуну так ца хьхьичIсса шанма зурул му­тталий ттун вертолетрайсса аьр­ххирдай леххан багьуна 168-ла. Жу ххассал бувну бия 200-нниха ливчусса инсантал. Му чIумал на ялагу зий уссияв лахъай азардал азарханалий реанимациялул отделениялийгу. ХIакинтал биял къахъанахъисса чIун дияхха та.

– ЦIана ссаха зий ура? Ци бигарду багьайссар вийн му къуллугърай?
– 2022 шинал январьдания шийнай на зий ура Анаварсса кумаграл трассалул медпункт­рал отделениялул хъунама хIа­кинну. Жул къуллугърайн ба­гьай­ссар ДТП-рттаву, биявур­ттаву цIунцIияртту хьусса халкь анаварну азарханалийн биян баву. Мукунма, щинавун оьвкьун, ча-унугу агьну цIунцIия хьума, ккулла щума ва цаймигу инсаннал оьрмулун нигьачIисса иширттавун багьми ххассал бан хьхьичIва-хьхьичI, сиренардугу лархъун, ххуллийн буккайми ягу вертолет гьаваллавун гьаз даймм медициналул зузалт жул къуллугърал зузалтри.

– Махъ ппурттуву Да­гъусттаннай ца яла дирину щурущимур ва хьхьичIуннай нанимур туризм дур. ЖучIанма бигьалаган бувкIсса хъамал, туристътал ххассал бан багьсса ишругу хьурив вил практикалуву?
– Хьуна мукунсса ишгу ларгсса шинал августрай. Жул диспетчертурал телефондалийн дуркIуна Докъузпариннал райондалийсса Къуруш тIисса шяравун бувкIсса альпинистътурая­сса леххаву, цащалсса ца Яридагъ зунттуя агьунни тIисса. Га бия жагьилсса душ. Ца хьхьу-кьини хьуну дия ганил, кIулшилийгу бакъа, альпинистътурал тросрай ххяллул ялув зурчIай тIий. Лихха-личчари хьуну, цимирагу цIунцIия хьуну дия ганий. Вертолетрай, ИВЛ-аппаратрай бивхьуну, биян бувссия Республикалул Хъунмур азарханалийн. Хъин бувну, цила ччаннай лавг­ссар жучIату га альпинистка.

– Вийнма къабагьайсса хIакинналми буржругу биттур бан багьссарив вин му пишалий?
– Багьссар. Ца шанна-мукьра шинал хьхьичI ттун багьссар Сулакьраясса хъамитайпалун, ва ххуллийх най буна оьрчI буллай байбивхьуну, ххуллийва, нава зузисса реанимобильдануву, кумаг бан. Увна цIуллу-сагъшиврул оьвхъусса оьрчI. Га хъамитайпагу, оьрчIгу фельдшернайн тапшур бувну, кьатIувай увксса чIумал ялун ивуна ганил лас. Ххаришиврул ттуйн хъямалагу агьну, ттул цIагу цIувххуну, баян бувна арснан Давуд тIисса цIа дизлай ушиву.
– Цуппа хIакиннал пиша захIматсса пиша бунуккар…
– ЗахIматсса гьарцагу чулуха – ччарча психологиялул, ччарчагу чурх багьтIат шаврил чулуха. Дежурствалия увкIун, шанугу лавхъун, кулпатращал, оьрчIащал чIун гьан дуркун, цIунилгу дакIгу, пикрирдугу, хияллугу, цалчин кунма, даврияссар бусса бакIраву хIасул хъанай.