Ххуллухъин, кьурукьрув

Тайзумирзал арс Аьбдул Мирзаев увссар Ккуллал шяраву, муххал ххуллул машинистнал кулпатраву. Буттал шяраву байбихьулул школагу къуртал бувну, дуклай ивкIссар Гъумук Педагогикалул техникумраву.
Гьуртту хьуссар Буттал КIанттул цIанийсса дяъвилуву, аьрай дурсса виричушивурттахлу дуллуссар наградарттугу. Дяъвилия махъсса шиннардий къуртал бувссар Москавлив Литературалул институт, яла зий ивкIссар Дагъусттаннал радиокомитетрай редакторну. Муния махъ чIярусса шиннардий зий ивкIссар Бархъарав учительну.
Чичлан айивхьуссар 1952-ку шинал. 1954-ку шинал итабавкьуссар «Интнил тIутIи» тIисса шеърирдал цалчинсса жуж. Гания мукьах Аьбдул Мирзаевлул кIунттила дунияллийн бувкссар оьрчIансса ва хъуниминнансса шеърирдал, магьрал, поэмардал ва очеркирттал жужру: «ДакIнил чIурду» (1959), «ЦIуртти» (1962), «Мякьшиву» (1966), «Ххюва балай» (1970), «Буттал къатта» (1974), «Аьрщарал чIу» (1975), «ЧIали» (1977), «Щаллусса шин» (1982), «Хъинсса махъ» (1987) ва цаймигу. Бувкссар ванал луттирду оьрус мазрай Москавливгу. Ванал шеърирду таржума бувну буссар цайми мазурдийнгу.

Аьбдул Мирзаев

Ххуллухъин, кьурукьрув

– Ххуллухъин, кьурукьрув,
кьур-кьургу тIийнма,
Кьиблалул чулийнмай
ссапар бахIардув?
Жул зунттал барзултрахь зува нанинийн
Бачияра куну, миннат къабардув?

–Ци миннат барчагу зунттал барзултрахь,
Барзунттив барзултрал кьабитайссарив?
Барзунттай кьаивтун ина, цала дус,
Жущал кьиблалийнмай ми бучIайссарив?

* * *
Я ччянир, ягу чIалнур
Махъ бувчIайнан бувчIайсса,
Ххуллу бивтун мукьахри
Ххуллул хIалгу кIул шайсса.

Мукун ура навагу,
Лавгмунил хIисав дуллай,
Яла пашман къахьунну
ЛивчIмур оьрму гьан буллай.

* * *
БикIайссия ттунгу
КутIану чIалай
Лахъисса ххуллугу,
Тти винма кунма.

ЛичIансса ххай мудан
Нава жагьилна
ИкIайссияв нагу,
Тти ина куна.

МакIра ккарксса нур

Кьунну макIра ияв
Щинах мякь хьуну,
Баргъгу бия битлай
Хъинну кIирину.
Цаннал ккаккан бувна
Авлахърай ца цIай,
КIана кIари куна
МарцIсса щинал пIяй.

ПIяйлучIан гъан хьура –
Дагьанттул парча,
Бургъил турандалул
ЦIай-цIайтIи бувсса…
Оьрмулул кьадар бур
Оьсса макI личIлай,
МакIра вин ккарксса нур
Коммунизмар тIий.

* * *
Ина, бархъаращарссай,
Нигьадусайхьунссара,
Инара дур тIахIунтту,
Чараву дирхьу цIарал
КIиришиву гуж хьуну,
Хъя учин данссархха тIий.
Ина, бархъаращарссай,
Нигьадусайхьунссара,
Инара дур тIахIунтту,
Чараву дирхьу цIарал
КIиришиву чан хьуну,
Сакъарсна личIанссар тIий.

Нагу, бархъаращарссай,
Нигьауслайна ура,
Оьрмулул ххуллу-ххуттай
Вай ттула мукьвагу оьрчI
Ххайну савсун бурвав тIий.

* * *
Инсан угьара хьувкун,
Ганал оьрмулул хиял
Бугьара къашайшиврийн
Цукунни вих къашайсса,
Хъуна ттаттай тIий, ттуйна
Хъямала агьлагьисса
Жамал хъунасса хьуну
Ттива ттун чIалай урхха.
Жамаллул жалиндалул
Бувщу лачIал ччатIул кьанкь
КIирисса чаравату
Ттира ттун ришлай дурхха.

* * *
На рязи хьун уван
Ци буххай ура,
КIяла марххалттанила
КIяла дараччи
Личинни дусса.
На ххари хьун уван
Ци буххай ура,
ОьрчI ахIай кIанттувату
Ттухьва чIивитIул
Пиш чинни бусса.

* * *
Диял хъанай дакъар ттун
Къурнил щюллишивугу,
Щаращал марцIшивугу,
Мукъул тIайлашивугу.
Диял хъанай дакъар ттун
Дишайсса вихшалагу…

Хьхьу дуркIувкун, учара:
– Гьанссар хьхьу, кIюрх дучIанссар
ЧIявусса шугълурдацIа
Ттула дакI дачIра хьунссар,
Укун тIий ивкIра лахьхьу,
ТIий ура хIакьинугу,
ИкIанссара укуна
ТIийна на ивчIаннингу.

Ттун къакIулссия

Ххуй душ, цанна ина макь рутIлатIисса?
АьтIун бикIайссарив укунсса кIанай?
Макь къарутIлай, къавтIун цан къабизара?
Макь къарутIлай, балай цан къаучара?
– КъавтIун изан уван ттущала жагьил
Щяпа бивщуссия на ца жагьилнайх,
Утти на бивчIаннав, ттун къакIулссия,
Га жагьил, га жагьил та Афгъаннава
Ца ччан багьну шавай увкIун ивкIшиву,
КъабучIан бакъаяв шиккун ва хъатIуйн,
Къабищун бакъаяв жагьилнайх щяпа…

* * *
Ттул шяравалу щаршсса
КIай бавкку кIичIирттавун
УчIавияв уттигу,
Та чIумал куна, лечлан.
Агь, зирангсса оьрчIшивуй,
Занайнна дукъаххайсса,
Канайнна дукъаччайсса!..
Оьрму наниссаксса дур
ОьрчIшиву бусрав хъанай,
Бусрав шайсса кунма баргъ,
Ссутнил ссихI чурххайн щувкун.

* * *
ЧIун, ина ттухь учайва:
«Анавар мауккара,
Ссавурдакъу чIявуну
Ахчуну агьайссарча».
ХIакьинурив тIий дура:
«Шайссаксса анавар хьу,
Мукун хIурхIа ачинсса
Тти вил чIун дакъассарча».
Нигьауслан икIара,
Ссавур дуван багьайний
Нара ссавур къадарча,
Ссавур дакъашиву ттун
Ххирану дацIанссар тIий.
Нигьауслан икIара,
Анавар хьун багьайний,
Анавар къауккарча,
Иян аьркиннин иян
Нава чIал хьунссара тIий.

* * *
Бивгьуну нани ттурлу,
Ттуруллавун бувх мурлу,
Муруллуй барзул кюру,
Къурдарав щюлли хъюрув,
ТIутIал чIюлу дурсса гьан,
Щюлли щатIавусса кьан,
УрчIа чулухгу – гьанну,
Кия чулухгу – сунну.
Чунай уругарчагу, –
Так марцIшиву, ххуйшиву.
Чунмай я битарчагу, –
Так ххуйшиву, марцIшиву.
КIункIу тIийнна дикIай дакI
Даин тIабиаьтрачIан:
Ганил авуршивручIан,
Ганил аьчухшивручIан.

Буттал къатта

Агарда ттухь хIакьину
Щил-бунугу учирча,
ОьрчIшиву ттира-ттигу
ВичIан зана хьуссарча,
Оьрму бутлансса къатта
ЛичIи бува увкуну.
Хъунна дунияллийсса
Цинявппагу къатрава,
Ххирасса буттал къаттай,
Ина личIи бавияв.
ПуркIурал лухIи бувсса
Вил магъулусса тталлу,
Бартукьрайнгу чул бувну,
Ттива-тти ккалавияв,
Марч ларзулун бувххукун,
Ччиту кунма, мев тIисса
Маклил тIаннул вил нузру
На лакьлан изавияв.

* * *
Ттуйх хъат рищаврия пашман хьусса ппу
Хьхьудядизаннингу шанай акъая,
Буттан къаччан бикIан бувсса ттущагу
Чани хьуннин шанан бюхълай бакъая.
Къаччан бикIансса махъ арснал куну тIий,
Ва чIалсса чIумал на ура къашанай:
Ттухь къаччан бикIансса махъ увкусса арс
Гьаксса рахIатну ур цIанакул шанай.

* * *
Чув буру зу,
Ттул ссувхIатрув, ссувхIатрув,
Чани хьуннин щюлли арив бувайсса,
Сикъавсусса
Жагьилтурал хан дакIру
Балайлухун балай тIутIи дувайсса?
Чув буру зу,
Ттул ссувхIатрув, ссувхIатрув,
Ххираманан ххирамур ккаккан байсса,
Бургъил тIутIи
Бургъил чулийннай кунна,
Жагьилнал дакI зучIанна кIункIу дайсса?
Ттул ссувхIатрув,
Ттул ссувхIатрув, гур дусса,
ДакIний бурив тай жагьилтал авурсса,
ДушварачIан,
Ссайгъатругу лавсуну,
Кув балчантрай, кувгу бахьтта бучIайсса?
Ккаклай бакъар
Тти тайннава чIявусса, –
Дяъвилува къабувкIунни тай шаппай.
Вихну ура,
Тайннан литIуннин хьхьичIгу
Зу, ссувхIатрув, бивкIшиву дакIнин багьлай.

* * *
ТтучIан, хъуна ттаттай тIий,
ОьрчIру букIлан бивкIунни.
Ттухь хъуна ттаттай тIими
АцIунная ливчунни.
Ттигу цикIулссар гайннал
Аьдад циксса хьунссарив.
Ттухь на уца, на буца
Цимил ттигу чинссарив?
Агь, ххуйшиву оьрмулул
Гайннал чIу баллалийни,
Хъуна ттаттай тIий, ттуйнма
Хъямала багьлагьийни.

* * *
КIинттулгу щюллисса мурхь,
Ссуттилгу щюллисса мурхь,
Даиман щюллинмасса
Ттул ттарлил мурхь, ттарлил мурхь,
Ина мурхьрав, юхссагу
Щюллинна чIалачIисса,
Мурхьирайн кIура дарсса
Ттул уздан оьрчIшивурав?

ДакIнин къабагьунна

Га кьинилия шийнмай…
Цумур кьинилия
На тIий уссарив
Вин ххуйну кIулссар.
Га кьинилия шийнмай
ДакIнин къабагьунна
Ина ттинингу,
ДакIнийн къабагьара
Ина ттун ттигу.

Учивияв на вихь
ДакIнин багьара,
Муданма дакIниву
КъабивкIссания,
Ттул оьрмулул гьарца
Кьини дайдихьлай
Вил ми яруннава
КъадиркIссания.

* * *

Лагабургъил тIинттал нур
Зунттайх ччех диркIун най дур,
ТIинтту щусса кIанттурду
Сунуврал ранг хъанай бур.
Сунуврал ранг хьунни занч,
Сунуврал ранг хьухьунссар
Лелуххантрал хъаругу,
Зунттал аврдал хъирттугу.
Лагабургъил та лама
Лап ххуй бизансса бикIай.
Ххуй бизансса бунугу,
ЧIяруну дакI тIун дикIай:
Лагабургъил тай тIинттах
Ина, ябитайтари,
Лагабаргъ кунма, ттула
Оьрму бахьлаганссар тIий,
Пикрирдал кIу дарача,
Ина кувний, чIа-чIаний,
ЧIумухгу къаурувгун,
Ххяххабургъил щюлли нур
Щилащинийгу ацIу.

 

 

 

 

 

 

 

1