«Гьавасрал ласийча гьалаксса ттул дакI»


Сулайман Мусаев

ХхунххутIи

ЯтIул ххунххутIул чичру –
Щюлли яхъай накьичру:
Рангру яргсса ва тунтсса –
Я батIин къашай ттуща!

ЯтIул гьухъуйх бивчусса
ЛухIи ххаятIирдащал
Цалчин га бурувгнийва
Ца бухар бувхсса ххива:
Га бия ххаллил тIутIи,
Тунтну ятIул ххунххутIи –
ДакIниву лавхъсса чирахъ,
БакIран – марцIсса тарияк…

БювчIункIичIалттал дюрхъу
Хъахъи рирщу къурухъу:
Хъунил дянив ххунххутIал
Бувтун бур ятIул ххютIа.
Ттуйн апатI аршибакъуйн
Кунна оьвтIий дур га хъу.
Базурдаву бур асар:
«ЯтIул гьухъа бухьунссар!»
Пикри тIий буна: «Ссавур!» –
Ликрими лечлай най дур.
Ивунна хъунил дянив –
Къадунни ккаккан нясив
ТIутIаву ххаллил тIутIи,
Тунтну ятIул ххунххутIи,
ДакIниву лавхъсса чирахъ,
БакIран – цила тарияк.

Лакрал радиолий

Ттул дус, ттул мажнун хьусса,
ДикIул дакIнин лавхьхьусса
Дарув буван кьасттирай,
Ур ттухь насихIат буслай:
«ХхунххутIигу тIутIирив?
Ххуйсса кIюла чIапIиврив,
ЛухIи, ятIул бакъасса?
Кьанкьгур цил къатIааьнсса.
Тариякри бакIрансса».

Щавщилущал щурщулий
Марщай дуссар тIуркIулий
ЯтIу-лухIи ххунххутIи,
Рангру дуллай къавтIутIи.
Агь, ттул дус, му ци махъри,
Мугу ци тариякри!?
ХхунххутIилуяр ххуйсса
Чуврияр тIутIи дусса!
Ттул хиял бур мудансса –
ЯтIул гьухъа ккаккансса:
ТIутIаву ххаллил тIутIий,
Тунтну ятIул ххунххутIий,
ДакIниву лахъи чирахъ –
Хьувча бакIран тарияк!

МахIмудил кару

Хъяхъа кусса хъархъаллу –
Кьукнив хъахъи аьрщарай.
РахIму бакъа гъараллу
ЛачIлай дяххан дур щяллил
МахIмудил хъала кару
ДацIан дай ттул итталу.

Акъасса бувсуна ттухь,
Уссар, увкуна, цулуй.
Авчура дурцу урттул
Щару багьТтуккул-КIиллуйн –
Вана МахIмудил кару
ЧIиникI бишлай диркI кIану.

ЧIюйлуйх яларай дурккун,
Хьхьев-хьхьев тIий дур чIаракIлу.
Кьункьув ххалал кьанкь дурххун,
Чаяр увнна гьалак на.
Хьурдай ттун ххалал шану,
БакIрацI – МахIмудил кару.

Ххал хьунни чIал къархьуну
«Панамка» бу хъархъала:
ЧIиникI тинмай бивхьуну,
Ттуйн дагьунни хъямала:
Дирчуну хъуни кару,
Авкьунна на хъаралун.

Нава оьрчIну ивкIсса чIун
ДакIнин дагьунни тти ттун:
Ххуллу, чявхъа бивчуну,
Зивзуну бия интту
Мурзу Оьщамаралу.
Амма МахIмудил кару
ЛиркIуна нигьиралун,
Кьайлул бакI хьуну дурцIу
Аьрава вярттурала,
Ларсун, къачинну зурзу,
Лахъан дурна цалалу –
Вайри МахIмудил кару!

КIиссурттай – дякьру-дякьру.
Пялутрал матIив кунна,
ГъунчIарисса витIянхъру
НенттабакIну тIиртIунна.
Завулул чивчусса лу
Хханссар МахIмудил кару.

Ссурссуссар хIухчил кIунттил
Ттархьру цив ца вацIаксса –
Баралун вана кьуртти.
Аммарив къадюрчIуссар
МахIмудил кьянкьа кару,
КIулсса захIматрал кьадру.

Хъяхъа кусса хъархъаллу
ДикIай ччимур аьрщарай.
РахIму бакъа гъараллу
ЛачIлай дяххан дур щяллил
ДацIан дай ттул итталу
КIа буттал шяравалу –
ХхялчIив къатрал магъайсса,
Ччинну, ттарацI ччар дайсса,
Гьаллу щинну дачайсса,
Нигьру Бугъал марщайсса
Зияратирал чару,
МахIмудил хъуни кару.

Рауф Мунчаевлущал

ЛичIи шаву Ттулла ниттин

КьутIи лиян дурну, личIи хъанайсса
Бувсун, лавгсса чIумал ттул дакIнил заллу,
Ссутнил чIапIив кунма мурчай гьанайсса,
ХIала бувххуна ттул циняв хияллу.

Ттуя личIи хьуну, ина лавгунна.
Къатлувсса матахIрив* дур вил цIа тIийнна.
СсахчIав гъира бакъа нагу ливчIунна,
Ххира ссихьрал дянив инжит оьрчI кунма.

Ттуя личIи хьуну, лавгунна ина.
ТIутIая багъ чIапIайн вирхху бур бутIлай.
Вил ччаврил чагъарду ккалаккийни, на
Шюшара вил ххару кьурчIисса мукьай.

Ттул талихI ссуй бувну, ттул кюру ливсса
Вин оьсса къатIра. Так ина вай кIива
Вила оьрчIал вихва ялугьлай ливчIсса
Пашмансса ярунних урган ан ччива.

ОьрчIи ссут

Хъахъисса, ятIулсса ва банавшасса –
ТIабиаьтрал рангру диркIсса кьачIасса!
Ва ссутри, ва ссутри – шинал ахттакьун.
Ттул оьрмулулгу дур вара чIун дуркIун.

Хъахъисса, ятIулсса ва михакрангсса –
Ваппабай, рангирдах оьрчIисса, яргсса!
Так щюллишиврул дур дунъял мискинну,
Тти къадуккантIиссар му ранг гьашину.

Хъахъисса, ятIулсса ва шагьраисса –
Дур баргълагаваллил цIурду оьрчIисса.
Ялув ссавнилгу дур хъанай ранг кьачIа,
Ва кьинилулгу тти
дуркIссар маркIачIан.

Хъахъисса, ятIулсса ва михакрангсса
ЧIапIив бур лехлай най мурчай зирангсса.
Вай мурхьирдал бакъар, чагъардалли вай,
На вай чичав ччаврил оьрчIи рангирдай.

Ччарча циняв буки, ччарчагу – так ца.
Я, аьзизсса ччиссай, ттул махъва-махъсса,
Ттул дакIнийхтунусса эшкьилул асар
Вай ссутнил рангирдал вин кIул бантIиссар.

Вил кару

Лагабургъил тIинттал мусил гъаралу,
Вил исвагьи кIисри бур уртту дурчIлай,
Интнил гьаваслансса щюлли макьанну
Гай щюлли синттая экьигьан дуллай.

Лагабургъил цIарай бур кIункIур щарай,
Ялув къиссу буллай дур кьалакьигу,
Вил магьирсса кIисри бур ххункIру буцIлай,
Гурсундалул кунна, дишай накьичгу.

Баргълагавал чулух щюлли зунттул хъачI –
МаркIачIан дуркIувкун, цув цIан ларгунни.
КIа хъачIнил махъ лархъун банавшасса кIач,
Бургъил циняв муси кIийх лариртунни.

На мискин къаара дакъахьу мусил,
КIунттиву дуссаксса вил кIукIлу кару
(Я ттул заллу, вайннул тIааьншиву цир!),
Вил иминсса кару – хияллал хъару.

Мандолина

Ина дакIнин багьлай, къума лаглайни,
На балай учара дакI рахIат дуккан.
Мандолина бишлай бахIин буллайни,
Цил зумату руцай вил чIуний макьан.

Цил зумату руцлай вил чIуний макьан,
Ина кIунттихьшиврийн нава вих ара.
Ина кIунттихьшиврий дуркун дакI дацIан,
Хъиннува шавкь дагьну, синттайх ках чара.

Хъиннува шавкь дагьну синттайх ках чара.
Хъазамирал улттуйн хьхьачингу буллай.
ХIайранну инагу бакъа личIара,
РухI дакъа тIаннул чурх кьутIлай базурдайн.

РухI дакъа тIаннул чурх кьутIлай базурдайн
Бунагу, ттун ххирар ва мандолина:
Цил зумату нани аьчухсса чIурдал,
Ци архну бунугу, гьан бара ина.

Лаккучу

Дагъусттаннал бюхттулсса
Барзунттай буссар агьлу,
Цивппа чансса бунугу,
Яхъанайсса алвагьну.
Ва миллатрал щалла хъус
Дур яхI ва дугърисса дакI,
Ва миллатран цIагу дур
Цумусса, кутIасса – лак.

Лаккучу, я лаккучу,
Щаращал хъуна ув чув,
Ай, аслийсса лаккучу –
ЦIараву ччукъаччай цув.

ХьхьичIара лакрал цIакьну
Ядурссар тархъаншиву.
Ттирив, мусиват ливккун,
Диярчагу оьшиву,
Гьарица лаккучунан
ДакIний буссар гьармудан
Цал ппу ушиву Сурхай,
Нину – ПартIу ПатIима.

Лаккучу, я лаккучу,
Чаривату увксса чув,
Ай, аслийсса лаккучу –
ЛахIан ан къашайссар цув.

Цимил хъяврин хьурчагу,
Лаккучури чIявукIул
Къукъуцуву ливчIнийгу
Бувавай тIий таваккул.
БакIраву пагьму-гьунар,
КIунттихьгу магьиршиву –
Ай, ккаккан данссар ттигу
Цала лаккучушиву.

Лаккучу, я лаккучу,
Паргалсса бажар бу чув,
Ай, аслийсса лаккучу –
ЦIуллу аннав мудан цув.

Шавкьирал хъирив

Илкинсса ардайгу къума-цIансса на,
ЦIавцIлайна къаличIан, ца чаран бур так –
Зунчулчани ккаккан зунттавун гьанна,
ЦIу лаган даншиврул ва цIюруркьу дакI.

Щаращул щатIая щинал ххув чинна,
ЧIелмултрахь чIев-чIевгу уча чинна ттухь,
ТIутIащал тIуркIугу банна уччиннин,
Кьункьал бувччу буллай
ччаврих мякьсса чурх.

Зунчал зункIуллайх най, лахъ лахъазанну
Лахъанна, ачинна Дулттиял ялтту,
Ттуруллай ша бизлай, ша къаличIанну,
Ссурулух ссур банна ссавнил някI аьнттуйн.

ЛагьбикIуртту бавай, лавай леххавай,
Лахъния уруглай лакрал щархъурдах,
Гьава на буванна – гьайт, оьрчIзаманай –
Гьавасрал ласийча гьалаксса ттул дакI.

Чагъар

Чичлай ура вичIан вай ца-кIива хха,
Вин загьир данна тIий ва ттулла ччаву,
Ччуччин буллалисса щала ттул хханхха,
Лещан дан къашайсса оьсса цIараву.
Чичлай ура вичIан вай ца-кIива хха,
Вайннул мяъна личIин вища хьунссархха.

Чичлай ура вичIан вай ца-кIива хха,
Вин дурчIайрив ккаккан ттул ччаврил азар.
Ванинсса дарувгу бусса вихьвархха,
Ва хъин дан шайссагу анжагъ ца вищар.
Чичлай ура вичIан вай ца-кIива хха,
Дарман шайрив ккаккан, ай-баликирхха.

Чичлай ура вичIан вай ца-кIива хха,
Лажинни, ттул аьзиз, бува ца чаран.
Ттул оьрму – так кIива мукъул зумархха:
«Юх» бур ттунсса ажал, «ди» – дакIнин
малхIан.
Чичлай ура вичIан вай ца-кIива хха,
Ччаву тIисса махъгу ина тIиссархха.

Хъяхъа цан чайривав

Хъяхъа цан чайривав интту ххуй тIутIи,
Кьакьан тIий дунура гъинтнил бугъливу?
Щалла тIабиаьтран кIулну бунутIий,
Ссут ларгун, кIи ларгун, инт дучIайшиву.

Хъяхъа тIий жувагу личIанссару тти,
КIидачIин къахъанай дакIнил кIушиву,
КIулну тIий, гьанайнма бунугу цIуртти,
Жулламур цIусса инт къадучIайшиву.

Лакку билаят

Агь, Лакку билаят – ттул рухI, ттул иман,
Ттул дакI вийн тIайлану дуссар даиман.
Вил аьрщараяра увну уссагу,
Вил аьрщарайнна на уккантIиссагу.

КъабивкIссар Лаккуй цив ххаллил
чIалъаьрду,
Я хIайран увансса хъуни гьайкаллу,
Я чивун ццах бутай азгъун къаларду –
Цив бивкIссар чинссагу дакъар эяллу.

Дуссар Лаккуй някI ссав, щюлли бизантту,
Марххалтту бюхттулсса барзунттай цIай
тIий,
ХъачIайх дагьну нани марцI жюружантту –
Вай гьарзат ца чIуний дуссар балай тIий:

Агь, Лакку билаят – жул рухI, жул иман,
Жул дакI вийн тIайлану дуссар даиман,
Вил аьрщараяру бувну буссагу,
Вил аьрщарайнну жу буккантIиссагу.

Ява, гьа, хIурматрай биза щяв му ччан,
Му бивзсса ппухълуннал ттурчIардийрихха –
Къахъунмассарихха ва жула улча,
Чув укъавччу кIану бакъассарихха.

Аьрщарай пиягьру ххал шайрив – ургу! –
Га бурсар, буттахъал бувтI оьттул бувсса.
ВичIи диша – балай буссар ца гургу,
Гагу буттахъал чIур, га вихь тIий буссар:

Агь, Лакку билаят – жул рухI, жул иман,
Жул дакI вийн тIайлану диркIссар даиман,
Вил аьрщараяру бувну бивкIссагу,
Вил аьрщарайнну жу буккантIиссагу.

Найнма буссар Лаккуй кIайва мугьалтту,
КIавар Лаккуй баргъгу, цIурттигу, барзгу.
НякI ссавний бюхттулсса барзунттал ялтту
Гьава буллай буссар тархъан барзугу.

Дуссар Лаккуй ттигу кIара аьрщигу,
Бусравну ядурсса цIакь чиваркIуннал,
Муртазялил рухIгу дуссар уттигу,
Вай махъру тIий, журат рутлай жувунна:

Агь, Лакку билаят – ттул рухI, ттул иман,
Ттул дакI вийн тIайлану диркIссар даиман.
Вил аьрщараятур чиваркI бувкссагу,
Уттиния тийнмай буклантIиссагу.