ДурмуницIунсса ва данмуницIунсса щугълурду

ХIурмат бусса лакрал жямат, «Илчилул» буккулт!

Барча зул ЦIусса шин. Барачатсса, буллугъсса шин хьуннав.Ххаришивурттащал, хъиншивурттащал дуркIун лякъиннав. ТIиртIунийн ка диллай, бивзний ша бакьлай, бувсний махъ бацIлай личIаннав. Аьдатравун багьсса куццуй, ларгсса шин цукун, ссайну дакIний лирчIссарив буслай бур жула миллатрал бусравсса вакилтал.

Зарема Буттаева, Дагъусттаннал культуралул министр:
– Ларгсса шин дакIний лирчIунни Дагъусттаннал культуралул оьрмулуву хьусса чIявусса яргсса иширттайну.
Дагъусттаннал лахъа-хъунну кIицI ларгунни цаппара агьамсса юбилейрду: М. Горькийл цIанийсса Оьруснал драмалул театрданун 100 шин шаву, Дагъусттаннал чичу, шаэр, таржумачи Апанни Къапиевлун 115 шин шаву, Дагъустаннал халкьуннал шаэр Сулайман Стальскийн 155 шин шаву.
ХХ-мур ттуршукулул Гомер тIий цIа дурксса шаэрнал юбилей кIицI ларгунни жура-журасса форматирттал мероприятиярттайну: театрданул постановкарттайну, творчествалул вечердайну. Шаэрнал поэзия майшан тIий бия билаятрал личIи-личIисса регионнай ва мунил кьатIув.
Шинал лажиндарай культуралул оьрмулуву хьунни чIявусса яргсса премьерарду.
Тамашачитуран хъинну асар хьунни Чингиз Айтматовлул «Материнское поле» тIисса повестьрайн бувну Лакрал театрдануву бивхьусса спектакль.
Ларгсса шинал къуртал хьунни «Культура» нацпроект. Мунил лагрулий дурсса давурттайну шяраваллил халкь ххари бан, культуралул идарарттан цIусса къулайсса шартIру дузал дан бювхъунни.
Бувссар модельный библиотекартту, бакьингу бувну, аьркинмунил дузал бувссар оьрчIал искусствалул школарду, культуралул къатри. Вай культуралул кюртти гьавас бувтун зузи баву, мивун жямат кIункIутIи баву, идарартту гъирарай зузи баву – вайри хIакьину жу хьхьичI ххуттайн лавсъсса масъалартту.
МахIачкъала шагьрулул культуралул кодрал ца бутIану хъанахъисса Дагъусттаннал филармония цIу буккан буллантIиссар тIисса ххарисса хавар цIусса шинайнсса бахшишну кьамул барду. Хъунмасса барчаллагь ва масъала щаллу бувсса Дагъусттаннал бакIчи Сергей Меликовлуйн.
ЦIусса шинал республикалий культуралул даража хъиннува гьаз хьуну, культуралул идарарттай зузиминнал шартIру къулай хьуну ччива. Ччива цинярдагу жунна дан дакIнийсса давуртту дузал дан бювхъуну.

Рита Мурачуева, Оьрмулул хъунисса инсантуран медициналул кумаг байсса управлениялул отделданул хъунмур:
– Гьарица шин духхай жула оьрмулувун цила ххаришивурттащал ва пашманшивурттащал.
Цинявппагу ттула гъан-маччами, ттунма ххирасса инсантал цIуллуну, сагъну бушиву, цучIав жуятува личIи къашаву хIисавравун ласурча, ларгсса шин даркьусса, ххуйсса диркIшиврун ккалли дан бучIихьунссар. Шинну наниссаксса хъиннува бувчIлан бикIай оьрмулул кьадру-кьиматгу, гьарица лахIзалул караматшивугу.
Ларгсса шин дакIний личIанссар жула кулпатраву хьусса агьамсса иширайну. Хъунмур душ Фарида цила ласнащал Камиллущал хIажлийн лавгунни. Щалагу жул тухумраву ва цалчинсса инсанни хъунмур хIаж бувсса. Щала кулпат вайннацIа ххарину буссияв. Аллагьу Тааьланал гьарнахьхьун дулуннав вай мубараксса кIанттурдайн биянсса каши.
Рязину ливчIунна ттула оьрчIал элмулул ххуллийсса хьхьичIуннайшивурттая. Арснал, ХIасаннулгу, ванал кулпат Гьумайлгу, хъунмур душнил Фаридалгу чирчуну къуртал дунни диссертациярду. Умуд бур ччясса чIумул мутталий мигу лайкьну дурурччуну, элмурдал кандидатътал хьуншиврий. ЧIивимур душнил Жамилял ва ванил ласнал Гьаруннул ххари бунну жу хъунмасса хIаллай ялугьлай бивкIсса арс увну.
Ларгсса шинал, мачча-гъанмигу, дусталгу лагма лавгун, кIицI лагарду ттула ласнал Абуязид ХIасановичлул оьрмулул 65 шинал юбилей.Ттунма хъунмасса бахтти хьушиврун ккалли бара укун уздансса, дугърисса адамина, цила икIайкунсса хIаписар чIарав ушиву. Аллагьнайн щукрулий бура хъунмасса бавкьусса кулпат кьисмат бувну тIий.
Нава зузисса идаралунгу шин даркьусса, тIайлабацIусса дия учин бюхъанссар. Дагъусттаннал цIуллу-сагъшиву дуруччаврил министрнал, ларгсса шинал хIасиллу дуллай, бувсунни министерствалул ккаккиярттая, агьалинал цIуллу-сагъшиву дуруччаврил ххуллийсса хьхьичIуннайшивурттая. Ларгсса шинал региондалий тIивтIуну бур 20 ФАП. Медициналул идарартту дузал бувну бур 700-нния ливчусса ттизаманнул оборудованиялул. Му чулуха Дагъусттан яла хьхьичIун ливчусса регионнавасса ца хъанай бур. ЧIяву хьуну бур шяраваллил кIанттурдай зун ччисса хIакинтал. Чялиш дурккун дур медициналул туризм. ХIасил, 2024-ку шинал Дагъусттаннай цIуллу-сагъшиву дуруччаврил даража гьаз хьуну бур.
ЦIусса шинал цинявннан чIа тIий бура цIуллушиву.
Ва бигьа бакъасса заманнай зула оьрму кьадрулий, бусраврай бутан хIарачат бувара.

Сабина ХIусайнова, медициналул элмурдал доктор, профессор:
— Ларгсса шин дакIний лирчIунни билаятрай, республикалий, ттула кулпатраву хьусса иширттайну. Цинявннуя къатIунна.
ЛичIи-личIисса мероприятияртту хьунни нава зузисса Дагъусттаннал медициналул университетравугу.
ХьхьичIра-хьхьичI кIицI лагавияв ттула буттал, медициналул элмурдал доктор, профессор ТIагьир ХIусайновлул аьпалунсса футболданул турнир. Хьунни мукунна Диссертационный советрал член хIисаврай навагу гьуртту хьусса конференцияртту. Ректорнал каялувшиннаралу жул вузраву шайссар чIярусса элмийсса конференцияртту. Миннуй гьурттушинна дан хIарачат бара.
Оьрмулухун дакIний личIансса, буслай бусан къашайсса, тIааьнсса асардал къявхъа тIисса хьунни ттул умра. Ххирасса Аллагьнал цинярда дуаьрду кьамул дурну лякъиннав. Аьпа бан, ттула буттахлу умра буллалисса чIумал, аьжаивсса гьавасрал асардал дурцIуна ттул дакI, дайгьин къахъанай иттату най дия макь. ТтучIан гъан хъанай, инсантал бия, мукунсса тагьарданий дурсса дуаь кьамулссарча, жухагу дува тIий.
Заннайн барчаллагьрай бура ттунма ххуллу тIивтIусса, ттула хиял бартлаган кабавкьусса. Щуссар нагу Кяъбалийн ка.Укунсса кIанттурдайн бияву бакъарив инсаннал талихI.
На барчаллагьрай бура Марва-Премиум группалийн мубараксса кIанттурдайнсса аьрххилул сакиншинначитал хьусса.
Ххирасса Аллагьнал цинявннан тIитIиннав чIивимургу, хъунмамургу хIажлийнсса ххуллу, кьамул даннав цинявннал дуаьрду. Битаннав цанма ххираминнавух. Аллагьнал цIимилува цучIав къаукканнав.
Дунияллий дакьаву хьуннав, дяъвирду бацIаннав, паракьатшиву ликканнав. Хъуними куннан кув бувчIлай лякъиннав, ххуйсса дакIнин багьаннав. Инсантал цаннал чIу цаннан баллай, куннал хIурмат куннал буллай личIаннав.

Марзижат Буттаева, политикалул элмурдал доктор, профессор:
– Ларгсса шин ттун хьхьичIра-хьхьичI дакIний лирчIунни Аьрасатнал президентнал бувчIавурттайну. 87 миллиондалия ливчусса инсантурал чIурду буллуну, цIунилгу жула президентну Владимир Путин увчIунни. Мунийну аьрасатлувтурал хъинну тIайласса хIукму бувшиврий дакI дарцIуну бура.
Шинал ахирданий Аьрасатнал Элмурдал академиялун 300 шин шаврин хасну Москавлий бувккунни «Женщины в науке России» тIисса, билаятрал личIи-личIисса сферардаву хъунмасса захIмат бивхьусса хъанния-аьлимтурая бусласисса лу. 300 аьлимчунавух му луттиравун нагу багьунна.
Ялагу кIицI лаган ччива, Дагъусттаннай хасъсса аьралий операциялул гьурттучитурал сипталий «Память гор» тIисса организация сакин даву. Ванил мурад бур хьхьичI ххуттай бавцIуминнан, госпитальлай хъин хъанахъиминнан кумаг баву, СВО-лул гьурттучитурал кулпатирттал чIарав бацIаву. Укунсса организациярдал хъуннасса агьамшиву дуссар, вай щурущи давугу Ххувшаву гъан дансса ца шану хъанахъиссар.
ЦIусса шинаву чIа тIий бура цинявннан цIуллушиву.
Лакрал миллатрал иш бачиннав, даража гьаз хьуннав, жура дуллалимуницIун Заннал кабакьиннав.
Яла-яла, ва аьралий операциялун ахир хьуннав, ниттихъачIан арсру, оьрчIачIан ппухълу, хъанничIан ласру, ссурваврачIан уссурвал цIуллуну, сагъну занахьуннав.

Зарема Аьлиева, хIакин-отоларинголог. ш.Тула:
– Ларгсса шин ссайну, цукун дакIний лирчIри учирча, чIявусса личIи-личIисса иширттал дурцIусса шин дия.
Ца бувтсса гьанттагума цуксса оьрчIисса бикIай, щаллусса шин ча къадикIави. Цалчин жунма тачIав хъамабитлай бакъар хасъсса аьралий операция най бушиву, тикку талатисса щалагу хIукуматраясса жагьилтуравух чIявусса Дагъусттаннал виртталгу бушиву. ХьхьичI ххуттай бавцIуну, жула жагьилтурал ккаккан дуллай бур цала чувшиву. Цуксса хIайпнугу, къучагътуран жанну дуллун багьлай бур.
Ватандалул мурадру буручлай жан дуллунни жул, ЦIуссалакрал, шяравасса Мирзаев Рустамлулгу. Жул жяматран му зат хъинну оьлу бивзунни. Цибанссар, жула оьрмулуву ххаримургу, пашманмургу архIал най бур.
Аьпалухьхьун лавгми алжаннул ххари баннав, махънахьхьун ссавур дулуннав.
Ларгсса шинал, М.Илиясовал цIанийсса «Дараччи» ихIсандалул фондрал Москавуллал отделениялул член хIисаврай, ттущава хасъсса аьралий операциялийминнан, щавурду дирну, госпитальлай хъин хъанахъиминнан, «Дельфин» базалийсса Палестиннал оьрчIан кумаг буллалисса давурттавух гьуртту хьун бювхъуну тIий рязину бура.
Шаймур бара ва ттула буржну чIалай бур миллатрал кказитрал «Илчилул» подпискалун кумаг бан. Ттула чулухасса бахшиш хIисаврай кказитру чичав ЦIуссалакрал ва цаппара цаймигу школардайн.
Августрай «Инт» этно-кафелуву хьуна лакку маз ябаврин хас бувсса ккуркки стол. Микку ттущавагу гьуртту хьун бюхъаврия рязину бура. Маз ябансса чаран лякъаврил хIакъиравусса ихтилатру хьуна. Лакку мазрал олимпиадарттай хьхьичIунсса кIанттурду бувгьусса оьрчIру виричувсса Тула шагьрулийн буциншиву, му аьрххилул лагрулий, Ясная Поляналийсса Лев Толстойл литературалул ва тарихрал музейгу, «Куликово поле» тIисса тарихрал музейгу ккаккан гьантIишиву нагу бусав.
Ларгсса шинал дакIний личIансса иш хьунни Москавлив лакку мазрайсса диктант чичаву. Му хас дурну дия лакрал, Дагъусттаннал цIанихсса шаэр М-З. Аминовлун 85 шин шаврин. 200-нния ливчусса инсантал бувкIун бия диктантрайн. Миннавугу яла чIивима ия ттул душнил оьрчI – 4 шинавусса ХIамза. Ванал дурккунни дакьаврихасса назму.
Шинал ахирданий жул ниттин, Халисат МахIмудовнан, оьрмулул 85 шин хьунни. Ванилгу, цинявппа нитти-буттахъалгу оьрмурду лахъи баннав, оьрчIал ххари буллай битаннав.
Ялун дуркIсса шинал гьаксса ччива дунияллий паракьатшиву хьуну. Ччива ччяни хасъсса аьралий операциялул ахир хьуну. Ялун дуркIсса шин ххаришивурттащал дуркIун лякъиннав, инсантурал ужагъирттай барачат-буллугъшиву хьуннав. Инсантуран цалва мархри, цалва ниттил маз хъама къабитаннав.
Ялагу, кIицI лаган бучIи­хьунссар тIий бура укунсса затгу. Ларгсса шинал на Тулалул областьрал шахматирттал федерациялувун кьамул бунна. Хъиндайдихьу хьуннав.

Зоя Ханова, психологиялул элмурдал доктор, профессор:
– На зий бура Аьрасатнал президентначIасса Дагъусттаннал вакилханалий, жяматийсса дахIавурттал ва граждан обществалул институтирттащалсса хIала-гьурттушиврул отделданул хъунаманал хъиривчуну. Нава Москавлив ялапар хъанай, зий бунугу, ттул даву ДагъусттаннацIун дархIусса дур. Вакилханалий жу мудан дуллай буссару Дагъусттаннал художниктурал выставкартту, жула шаэртуран ва литератортуран хас дурсса творчествалул вечерду, Дагъусттаннал тарихрая бусласисса, жула культура, аьдат-эбадатру ккаккан дуллалисса интеллектуал тIуркIурду, миллатирттал мазурдийсса диктантру.
Ттуламур даву хъунмурчIин Москавлив дуклакисса Дагъусттаннал жагьилтурацIун дархIусса дур. ХIакьинусса кьини 48 вузраву дуссар Дагъусттаннал студентътурал ккуранну. ЧIун-чIумуй дайссар студентътурал Дагъусттаннал бакIчи Сергей Меликовлущалсса, жула министртуращалсса, Духовный управлениялул вакилтуращалсса хьунабакьавуртту.
Ларгсса шинал дакIний личIансса иш хьунни сентябрьданий Москавуллал 16-мур Библиотекалул центрданун (Центр обменно-репозитарного хранения) Дагъусттаннал халкьуннал шаэр Расул ХIамзатовлул цIа дуллалисса шадлугърал мероприятие. КIира шин хьуссия Вакилхана му масъалалулсса буллай, ахиргу щаллу хьунни. Утти Москавлив буссар Р. ХIамзатовлул цIанийсса библиотека. Ва хьун аьркинссар Москавлив ялапар хъанахъисса дагъусттанлувтал лагма лаган байсса центрну.
Жу зий буру мукунма Аьрасатнал Генштабрал академиялуву кIулшивуртту ласласисса аьралитуращал, госпитальлай хъин хъанахъиминнащал, кабакьу бару вайннал кулпатирттан.
КIицI лаган ччива, хасъсса аьралий операциялийсса тагьар чIаланну къулай хьушиву. Гьарица кьини тIиссакссагу, тагьар ххуй чулиннай даххана хъанай чIалай дур. Аьралитурал кулпатирттал гьунттийсса кьинилийнсса вихшала ххишала хьунни. Госпитальлай хъин хъанахъисса аьралитал цIубутIуй кунма гъавгъун, дакI дурккун бакъар. Генштабрал академиялул слушательтал (билаятрал элита хьунтIими) тIурча мукIруну бур жува ххув хьунтIишиврийн ва хIадур хъанай бур каялувчитурал къуллугъирттай бацIан.
Ларгсса шинал ттула кулпатравугу хьунни ххарисса ишру. Хъунмур душнил унни арс, чIивимур щар буларду.
Давривугу, кулпатрал иширттавугу даркьусса дия учивияв ларгсса шин.
ЦIусса шинаву гьарицагу аьрасатлувнал мурад бухьунссар хасъсса аьралий операция къуртал шаву, жула ххувшаву. Нагу хьхьичIва-хьхьичI му чIа тIий бура.
Дакьиннав жуцIунна ялун дуркIсса шин.

СалихI ХIажиев, бизнесмен:
– Цумур-цагу шин кунна, 2024-ку шингу дия ххуйссагу, къаххуйссагу ишру архIал нанисса, тIааьнссагу, къатIааьнссагу асардацIун дархIусса. Ттунма ххуймур дакIнин бутлан ччай бикIай.
Ларгсса шинал Лакрал райондалул администрациялул ва Дагъусттаннал Культуралул министерствалул кумаграцIух ттула буттал шяраву Ккурклив чIярусса мюнпатсса давуртту дан бювхъунни. Ххуйсса даву дарду шяравусса Культуралул къатри дакьин дан, цIудуккан дан. Умуд бур вания шяраваллил жяматгу, хъамалгу бигьалагансса Дялахърулул центр хьунссар тIисса. Гъинттул чIумал райондалий туристътал кьамул баврил потенциал ххал баву мурадрай, сакин дарду 150 инсаннаща цаппара гьантрайсса ацIан, игьалаган бюхъайсса туристътурансса зона. Гьарзат лавайсса даражалий хьунни. Цинявппа рязину ливчIунни.
Жула Лакку билаятрал тIабиаьтрал караматшиву ва жула халкьуннан хъамал ххирашиву хIисавравун ларсун, жущава бюхъанссия ца-кIира шинал дянив Лакрал райондалия туристътурал центр бан. Ва масъалалул хIакъираву цаппара пикрирду, планну дуссар. Умуд бур 2025-ку шинал ми щаллу дулланссару тIисса.
Му бакъассагу, дакIний буссар гьашину къуртал дан Буттал кIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилий бивкIсса ккурккуллал аьпа абад буллалисса гьайкал. Ва бикIантIиссар тур кьуртIусса хъунмасса чарил кьун. Ва хъанахъиссар Ватан душманная дуручлай зунттал чиваркIуннал ккаккан дурсса чувшиврул лишан. Шяраваллил дязаннив дацIан дурсса гьайкал хьунтIиссар авурсса арт-объект, ванил дакIнин дутлантIиссар ялун нанисса никиран буттахъал чувшиву, хьунтIиссар ми Ватан ххирану тарбия хьунсса ца шартIну. Хаснува цIана, жула оьрчIру хасъсса аьралий операциялий Ватандалул мурадру буручлачисса чIумал, укунсса, патриотизм тарбия дуллалисса, объектру чара бакъа аьркинссар.
Хасъсса аьралий операциялий Ватандалул цIаний жанну дуллусса къучагътурал гъан-маччанахьхьун ссавур дулуннав, жула оьрчIругу, ххувшавугу ларсун, цIуллуну, сагъну зана хьуннав тIий ура.
Ттула ватанлувтурайн лаизлай ура, зува чув ялапар хъанай бунугу, буттал кIану, Лакку билаят, зула шяравалу хъамамаритару. Жагьилминнахь учивияв, ххуйсса кIулшивурттугу ларсун, зула кулпатрал, шяраваллил, райондалул цIа лайкьну дуруччинсса инсантал хьун хIарачат бувара, куну.
Дирирсса сант ишла дурну, барчаллагь учин ччива Лакрал райондалул администрациялухь, хаснува райондалул бакIчи Юсуп ХIамидовичлухь райондалий агьалинансса шартIру ххуй даву мурадрай бихьлахьисса захIматрахлу, мукунма Ккурккуллал шяравалу хьхьичIуннай дансса проектирдан кабакьу буллалаврихлу. Вайннал хIарачатрайну Ккурккуллал шяравалу дагьссар цIусса поликлиника бансса проектравун. Шикку кьамул буллантIиссар, шяраваллил жямат бакъассагу, лагма щархъал агьлугу. Гьашину дайдишин аьркинссар строительствалул давуртту. Ялагу, 2025-ку шинал трассалия шяравун бияннинсса ххуллу бакьин бансса пикри буссар.
Ттула буттал шяраваллий Ккурккуллай, щалагу Лакрал райондалий аргъ дизаннав тIий ура. Барчаллагь учин ччива мудангу шяраву дуллалисса давурттал чIарав бацIайсса, дакI цIуцIисса ккурккуллахь.
ЦIусса шинал цинявннан чIа тIий ура цIуллушиву. Зул дакIнийсса циняв мурадру-хияллу бартлаганнав.

ЦIухху-бусу бувссар
Андриана Аьбдуллаевал