Дагъусттаннал бакIчинал Рисалалувасса цаппара тезисру

Дагъусттаннал бакIчи Сергей Меликовлул Республикалул Халкьуннал Мажлисрай шанна ссят ва дачIинний махъ лавхъунни гьар шинахсса Рисала хIисаврай. Залдануву, депутатътал бакъассагу, федерал центрданул ва региондалул властьрал вакилтал, жяматийсса ишккаккулт, блогертал, журналистътал бия.

Республикалул хъунаманал хьхьичI ххуттайн лавсъсса ма­съаларттавух бия СВО-лий гьуртту хъанахъиминнан ва миннал кулпатирттан кумаг баву, социал объектру баву, туризм ва шяраваллил хозяйство гьаз даву. Ва Рисалалувасса цаппара яла агьамминнуй бацIанну.
«Жущава экономика лябукку буну гьаз дуванну куну учин къахьунссар, 90-ку шиннардия шиннай сантирай хьхьичIуннай хъанахъисса цайми регионнаща кунна. Жулламур республикалул иш къулай хъанай бавчуссар махъату. Гьарзатралсса цакуну бангу къашайссар», – увкунни республикалул экономика гьаз даврил хIакъираву.
«Жува, ца-цаних тIий, циняв масъалартту щаллу булланну, хIатта дукIу-кIурссанува щаллу бан багьлай бивкIсса буна. Байбишин аьркинни Ярагъскийл цIанийсса кIичIиравусса Федерал налогирттал къуллугърал даврия. Микку марцIсса бизнес машгьур дуллансса давугу, налогирттал давугу сантирайн руртун дикIан аьркинни. МарцIну, тIайлану зузисса бизнесран паччахIлугърал куклушин хIисаврайсса кумаг бикIан аьркинссар, багьайкун къазузиминнан паччахIлугърал льготарду дикIан къааьркинссар. Агар жулла диркIссания бизнес кьаралданий сияхIрайн ласайсса система, гъарал ларчIун мукьах ттуккулнисру чIяру шайсса кунна, кофейнярду гьарза къахъанантIиссия», – увкунни Меликовлул бизнес гьаз даврил хIакъираву.
ХхиличIруртталсса буллан­сса полигонну ва комплексру баврийн къарщи буклай, аваза гьаз буллалисса жяматийсса ишккаккултрал хIакъираву увкунни: «Лехлахисса пакетирттал билаятрай яхъананнувкьай ягу ва программа бартдигьиннув? ХIакьинусса кьини Дагъусттаннай бакъар закондалийн бувну ххиличIруртту кьамул дуван ва кIучI дуван, куртI дуван бучIи буллалисса кIану. Бачияра, багьандарансса активистътурал тIийкун, туристътуран къулаймунилсса къабуллай, жулва шагьрурдал агьалинан къулайсса шартIру дузал дулланнуча. На щихьчIав кумаг бувара тIий акъара, так мабахчиларду тIий ура. Бачияра цал ТКО-лул система зузи дуванну дагьайкун, яла дуванну цинярдагу дан багьайсса ялувбацIавуртту, ххал дигьавуртту».
Застройкарттал хIакъираву: «Къатри дувансса кIану ххуйну язи бувгьуну буссар, школа бувансса кIанумур – километралул архну». Гъунив гьутрурдал къашавайсса оьрчIру хъин хъанахъисса санаториялул хIакъиравусса авазалия: «Провокатортурал давур. Санаториялун цичIав къахьунтIиссар, хъин хъанахъисса оьрчIал ккал-аьдад хъун хьурча дакъасса».
«ХIакьину Жяматийсса палаталуща хъанай бакъар властьрал ва агьалинал дянивсса ламу цIакь хьунну даву дуван» – Жяматийсса палаталул даврия.
Гихунмайми масъаларттая кутIану: СВО-лий гьуртту хьуми ва миннал кулпатирттан кумаг баврил тема; 2025 шинал Дагъусттаннай зузи дурссар СВО-лий гьуртту хьуми паччахIлугърал давурттайн кIункIу бувансса «Доблесть гор» тIисса программа; жанну дуллусса аьралийтурансса выплатартту хъуни дурссар, луртандалул фондрава личIи бувссар ми иширттан 265 миллион; СВО-лий гьуртту хьуминнансса транспортрал льготарду чIяру дурссар; экономикалул ва инвестициярттал тема; национал проектру дюрхъуну бартдиргьусса 15 региондалул топравун багьссар Дагъусттан. «СВОй бизнес» – спецоперациялул гьурттучитурансса бизнесрал куклушин дусса программа; 2026 шинал Калпушру бай завод зузи бантIиссар (48 млн шинай итабакьайсса); 2025 шинал зунтIиссар Логистикалул центр «Озон» (инвестициярттал 9 млрд къуруширттал); зунттал районнай оьрчIру ххилаххисса транспортралгу дузалсса модул школарду ва интернатру бантIиссар; хъуннасса къулагъас архсса шяраваллавусса дуккаврил давриву цифровизациялух дикIантIиссар; 2024 шинал бувссар 54 цIусса школа, гьашинусса шин къуртал хьуннин бувну къуртал бувантIиссар уттигу 17 школа.
Экология ва ЖКХ: шинал ахирданийннин ТКО-лулсса буллалисса уттизаманнул объектру бувну къуртал бантIиссар (3 полигон ва 3 ххиличIруртту личIи дуллалисса комплекс), МахIачкъалалив буллай буссар поликлиника, оьрчIансса багъ бусса цIусса микрорайон «Ипподром»; лекьлакьисса, нигьачIийсса къатрава инсантал бизан буллайнма буссар, сияхIрай ур 4300 инсан, вайннавугу 420 – ятин, судрал хIукмурдайн бувну бизан буван багьлагьисса.
Транспорт ва ххуллурду: Хасавюрт шагьрулул, Дарбантуллал ва МахIачкъалаллал лагма-ялттусса (обход) ххуллурду бувну къуртал буллай буссар; 2025 шинал электромобиллансса зарядрал станцияртту бусса 6 АЗС бантIиссар; МахIачкъалалив имам Шамиллул цIанийсса проспект бакьин буван арцу личIи дувантIиссар.
Туризм ва культура: 2024 шинал Дагъусттаннайн лага-бучIайсса туристътал гьарза хьуссар, доходгу – 22 млрд; Дарбантлив буллай буссар «Каспийский прибрежный кластер» (инвестицияртту 14,6 млрд); Да­гъусттаннал Национал музейрал 100 шинал юбилей кIицI лагантIиссар, театрду ва филармония бакьин буллай буссар.