«АбутIалиблул баламан бансса къамуш кьукьин нагу лагайссияв»

Дагъусттаннал халкьуннал шаэр АбутIалиб Гъапуров дунияллийн увккун гьашину там хьунни 140 шин. Сайки ца ва дачIи ттуршукулул хьхьичI дунияллийн увксса, дачIиттуршукулул хьхьичI дунияллия лавгсса АбутIалиб дакIний ливчIсса, муная бусан бю­хъайсса жула дянив, ливчIун ухьурчагу, ухьунссар ца-кIия инсан.

Миннавасса цагу ур шаэрнал шяравучу, Шуниннал шяраватусса МахIаммадлул арс МахIаммадов ХIасан, философиялул элмурдал кандидат, ДГУ-лул философиялул кафедралул доцент (цIана пенсиялий ур).
Лакрал театрдануву Абу­тIалиб Гъапуровлул юбилейрал мажлис хьун хьхьичIсса гьантрай жу хьунабавкьуру ХIасан МахIаммадовлущал, дакIнин утан жула ттуршукулул аькьил.
ХIасаннул бусаврийн бувну, вай бивкIун бур чIаххул.

Gafurov
Абуталиб Гафуров

– Жул къатрал чIира ца бия. ЦIияллая кувннахьхьун кувннал лая-цIу дулун шайва. АбутIалиб хъунмурчIин Гьанжилив икIайва. РахIимат тIисса ванал кулпат бучIайва шяравун. 1950-ку шинал на буттал увцунав Гьанжилийн ­оьрус маз лахьхьин. АбутIалиб ялапар хъанай ия Пушкиннул кIичIираву, 16-мур къатлуву. Га бия къуллугъчитурал къатта. ГайннацIун аьм­сса жанахI буну ялапар хъанай ия композитор Готфрид ХIасановгу. Жу ялапар хъанахъисса Сулайман Стальскийл кучалия архну бакъая. Ганал ссил арс Мута ттул буттал ссурахъу ия. Мутал ппу Муса зий ивкIун ия Сталинградрай тракторду дай заводрай. Тикку, немецнал бомбардахьхьун биривну, Мусагу, цама жул шяравучугу ливтIуну бия. АбутIалиблулгу Мута увцуну ия оьрус мазгу лахьхьин, даврийнгу акьин. На гьарца кьини гайннаннийн лагайссияв, Мутащал хьхьирийн гьан.
АбутIалиб зий ия радиолий, зюннав, баламан бишлай. Ца-цал нагу лагайссияв ганан баламан бансса къамуш кьукьин. Шагьрулул бачIи къамушрахь бия тай шиннардий.
Ттун АбутIалиб дакIний лив­чIунни хъинну иминсса, дакI хъун дакъасса, дакI тIайласса инсанну. Яннагу лаххайва итталун къаагьанну, амма цIу буну. Ца даркьуну дикIайвача ганай, хIажакрал гьарччалттугу вив бириян бувну, лархсса чакмарду.
Таржумачи Павел Грунин ччя-ччяни учIайва гайннаннийн.

Галстук циван къабахIара куну, ганал цахьва цIувххукун: – «Лаххавиявхха, ттуща му бахIин къашай», – учайва. Костюм дикIайва, амма гагу сайки дурагу къалаххайва.
Хъунмур чIун шава кулпатращал гьан дайва. КьатIу-шав нажагь акъа къауккайва. Ганал дия аьдат – гьарца хамискьини хIаммамравун лагайсса. Гичча наниххуллий Расул ХIамзатовлучIан уххайсса ия. Расуллул ппу ХIамзат ЦIадасса АбутIалиблул хъинсса гьалмахчу ивкIун ия. АбутIалиблул оьрмулул 60-70 шинал юбилейрду кIицI ларгувкун, халкьуннал шаэр хIисаврай, паччахIлугърал арцу дуллухьун­ссия, Фурмановлул кIичIираву къатта лавсуна. ГаначIан ччя-ччяни хъамалу бучIайсса чичу Атхъай Аджаматов, скульптор Чигирик бикIайва ганахь, къаттагу арснай чичача, паччахIлугърал къатта макьабитара тIий. Амма АбутIалиб ия закондалийн мютIисса инсан.
Шяравун АбутIалиб учIайва хъатIайн, зюннавгу бищайва. Мавлудру дуллалиначIагу АбутIалиблул Кьуръандалувасса сурарду буккайва. Аьжамрай буккин кIула, цала шеърирдугу цал-цал аьжамрай чичайва.

Хрущевлул политикалуцIун авкьуну къаикIайва. Гьавас бакъар шеърирду чичинсса тIий, чичрурду чан дуруна.
Къумукьнал театрдануву спектакллай зюннав бишлай икIайва. ДакIний бур «Айгъази» тIисса спектакль, АбутIалиб зюннав бишлай ивкIсса. АбутIалиблун ххуйну кIула къумукь маз. Га уссия Жунгутайлив къалайчину зий. Большевиктурал совет власть дихьлахьисса чIумал, ца талатавриву, балчангу буллуну, зюннав бишлай, кьюкьлул хьхьичI ачин увну ия. Микку, оьнкьарахун бияннин янна-ярагъуннил балгусса бичераховлул аьрал ялун бивну, большевиктал ясир бувну бур, гайннащал – АбутIалибгу. МукьцIала инсан ия тIива цащал. Жунгутайннал агьулданучIа хъинну бусравну ивкIун ур АбутIалиб. Ца хъунма­сса ччатIгу, уттулугу тIайла був­ккун бия тIар дуснакьравун. Хьхьу­ттах кьувкьуну, мукьцIалва касак бувну, ччатI ва уттулу цинявннайх бавчIуну бия тIар АбутIалиблул. Тайннал бивкIсса циняв большевиктал ливтIуна тIар. Цувама, большевиктуравух хIала бакъасса инсантурал ва большевик акъар, укуна зюннав бишлай ивкIсса инсанни тIий, тавакъю бувну, итаавкьуну ивкIун ур.
1934-ку шинал, Дагъусттаннал чичултрал цалчинсса съездрал хьунин Апанни Къапиевлул таржума бувну, дунияллийн бувкссар АбутIалиблул шеърирду. Мура чIумал Дагъусттаннал халкьуннал шаэрнал цIагу дуллуссар.