ОьрчIру бусса кулпатирттансса хIаллихшиннарду

ДР-лул захIматрал ва социал хьхьичIунмайшиврул министр АьвдурахIман МахIмудовлул балжину бувсунни ва бувчIин бавуртту дунни оьрчIру бусса кулпатирттансса хIаллихшиннардая.

2020-ку шиная шийнмай ххишала хьуну дур ахIвал-хIал кIюласса кулпатирттансса выплатартту: лякьлуву оьрчI хьу­сса, ччясса мутталий учетрай бавцIусса ниттихъансса, цIуну бувсса оьрчIан гьарца зуруй булун ккаккан бувсса, оьрчIан шин ва дачIи хьуннин булун ккаккан бувсса, цалчинсса ва кIилчинсса оьрчIан шанна шин хьуннин булайсса пособияртту.
Апрель зурул 1-нния шийнмай дуллай байбивхьуну бур 8-17 шин хьуннинсса оьрчIансса выплатартту. Му бакъассагу, лахъи дунни оьрчIал бигьалагаврих зана ритайсса кэшбэкирттал чIун, дачин дурну дур оьрчIал лагерьду цIу буккан баву мурадрайсса давуртту.
– АьвдурахIман МахIам­мадович, цукунсса дур хIакьинусса кьини оьрчI­ру бусса, ахIвал кIю­ласса кулпатирттансса хIаллихшиннарду?
– Мискинсса кулпатирттансса хIаллихшиннардал сияхIраву ххишала хьуну дур оьрчIансса личIи-личIисса пособияртту ва выплатартту. Шивун духлай дур доход хIисавравун къаларсун цIуну бувсса оьрчIан булайсса пособие (20 400 къуруш). Мукунма буссар оьрчIан шин ва дачIи хьуннин булайсса пособие (7677,81 къуруш). Буссар тарбия бан бувцусса оьрчIан булун ккаккан був­сса пособие.

Гьарца зуруй булун ккаккан бувсса пособие (13894,61 къуруш) буссар аьралуннаву къуллугъ бан бувцусса аьралитурал оьрчIан. Лякьлуву оьрчI бусса аьралитурал кулпатрансса пособиялул лагру дур 32420,77 къуруш.

– Цукунсса хIаллих­шиннарду дуссар чIявусса оьрчIру бусса кулпатирттан?
– 2007-ку шиная шийннай дачин дурну дуссар мукьилчин­сса ва гихумайсса оьрчIру був­сса кулпатирттансса выплатар­тту (20 азарда къуруш). Кулпатраву ацIилчинсса ва гихунмайсса оьрчIру бувссаннансса выплатарттал лагру 300 азарда къурушрайн диллай дуссар. 2021-ку шинал Дагъусттаннай арулва кулпатрал ларсун дур 300 азарда къуруш выплатарттал. 312 кIинничалт бувсса кулпатирттал ларсун дур 20 азарда къурушрал выплатартту ва 100 азарда къуруш ларсун дур шанма оьрчI архIал бувсса ххюва кулпатрал.
Дуссар выплатартту ахIвал кIюласса кулпатирттавасса цалчинмур классравун нанисса оьрчIан дулун ккаккан дурсса. Миннул лагру дур ца оьрчIан 2318 къуруш хIисаврайсса. 2021-ку шинал вай выплатартту дуллуну дур 6318 оьрчIан.
2018-ку шиная шийнмай, «Демография» миллатирттал проектрал лагрулийн бувну, ахIвал кIюласса кулпатирттаву цалчин, кIилчин бувсса, ягу тарбия бан бувцусса оьрчIан шанна шин хьуннин гьарца зуруй дуллай буссар 11 499 къуруш.

– Цуми кулпатирттан багьлагьиссар шанна шинава арулла шинавун бияннинсса оьрчIансса пособияртту?
– КIицI лавгсса пособие багьайссар ккаккан дурссаннуяр яларайсса ялапаршиндарал доход дусса кулпатирттан. Ва пособиялул яла чIиримур выплата дур 50% лагрулийсса (5749, 50 къуруш);
– дянивмур 75% лагрулийсса (8624,25 къуруш);
– 100 % выплатарттал лагру дур (11499 къуруш).
Шиккува кIицI лаган, 2021-ку шинал вай выплатартту дуллуну дур 291, 6 азара оьрчIан.

– Социал хIаллих­шиннар­ду хъар шайссарив кулпатрал доходраяту?
– Гьай-гьай, личIи-личIиссар дикIантIисса оьрчIансса пособияртту ласласисса кулпатирттал доходругу. Масалдаран, шанма оьрчI бусса, миннава кIива 3 -7 шинавун бияннинсса ва ца шин ва дачIи хьуннинсса оьрчIру бусса кулпатрал (2022-ку шиналсса ниттил ва буттал харжру бур МРОТ-рал лагру дусса 13 890) доход хъанай дур зуруй 50 азарда къурушрайн дирсса.
Аьрасатнал Президентнал Федерал Мажлисрайн 2021-ку шинал дурсса Рисалалуву кIицI ларгун дур кулпатирттансса цIусса хIаллихшиннарду. Миннувух дуссия ччясса чIумуй учетрай бавцIусса, лякьлуву оьрчI бусса хъаннинсса пособияртту (6275 къуруш), 8-17 шинавун бияннинсса оьрчIру бусса, ахIвал кIюласса кулпатирттавасса оьрчIансса пособияртту (5749 къуруш).

– Гьашинусса шинал оьрчIансса социал хIа­ллих­шиннардал сияхI­равун цукунсса выплатартту ялун дир­ссар?
– Гьашину, Президентнал бувсса ХIукмулийн бувну, ххишала хьуссар оьрчIру бусса кулпатирттансса тамансса кумагру. Мукунсса ца выплата дур 7-17 шинавун бияннинсса оьрчIру бу­сса кулпатирттансса, агана кулпатравусса гьарца инсаннан кка­ккан дурсса ялапаршиндарал доход ххишаласса хъанай дакъахьурчан.

Дагъусттаннал региондалий ккаккан дурсса ялапаршиндарал доходрах бурувгун дуллай буссар 50%, 75%, 100 % лагрулийсса выплатартту.
КIицI лаганна, мукунма, гьарица шинал хъунна хъанай душиву «ниттихъал» капиталданул лагру. ХIакьинусса кьини «ниттихъал» капиталданул лагру дур 524 527,90 къурушрайн дирсса.

– Цукунсса буссар мушакъатшиву дусса оьр­чIансса реабилитациялул чулухасса кумагру?
– Республикалул ЗахIматрал министерствалул биялдарай дуссар мушакъатшиву дусса оьрчIансса Реабилитациялул 13-хъул центрду. Вай центрдай реабилитациялул чулухасса кумагру буллай буссар цIуллушиврул ссуссукьушиву дусса 8 азаруннийн бивсса оьрчIан.

Мукунна, ларгсса шинал балугъравун бияннинсса оьрчIансса Социал-реабилитациялул центрдай 1500 оьрчIан бувссар реабилитациялул кумагру.
ЦIуллушиврул ссуссукьушиву дусса оьрчIан биялсса кумагру хьуссар ЗахIматрал министерствалул конкурсирттай грантру ларсъсса, коммерческий дакъасса автономный идарарттайхчIингу.

Социал идарарттал зузалтрал хьхьичI бивхьусса агьамми мурадру хъанахъиссар цIуллушиврул ссуссукьушиву дусса оьрчIах аякьа даву, миннал масъалартту дузрайн буккан баву.
ЦIуллу-цIакьсса ва талихI бусса оьрчIру хъуни бавриву хъунмасса бияла бур хIукуматрал чулухасса аякьалул ва социал кумагирттал.
ОьрчIру буруччаврил кьини чIа учинну цинявппагу оьрчIан цIакьсса цIуллушиву ва цинявппагу хияллу бартлагаву.