ГьунчIукьатIрал шяраваллий аргъ дирзун дия

Буттал буттахъая шихуннай нанисса Хъурдаккаврил байран цинярдагу лакрал щархъаву гурну кIицI лагай. Гьашину ГьунчIукьатIрал шяраву Хъарас щунни республикалий ххуйну кIулсса агьлулул вакил, Сиражуттиннул арс Марат Илиясовлул. Ларгсса шиналсса Хъарас щаврил мажлисрай ЧIивихъал тухумрал чулухасса инициатива хIисаврай гьашинумур хъарас щаврил Кьуру цайнма лавсъссия Маратлул. Сайки щалва ЧIивихъал тухум бувкIунгу бия цала хъар лайкьну лахъан.

Ва базилухсса байрандалийн бувкIун бия республикалул районнаясса ва шагьрурдаясса бусравсса хъамал. Уттара дурккун дия ГьунчIукьатIрал щар, шяраваллил ккурчIа-чIирахалу бувцIуну бия инсантурал. Заллухъру хIадур хъанай бия хъамал кьамул бан, жагьилми ва мюрщими ссавур духларгун ялугьлай бия укунсса кьини мудангу байсса спортрал бяст-ччаллу байбишиннин. Шяраву нукIува ашкара хьуну бия ххув хьуминнах ххуйсса бахшишру ялугьлай душивугу.
КIюрххилва ЧIивихъал Марияннул буттал къатраву, аьдат­райн бувну, буллай бия жяматрансса ккунукрал ххункIру, бивзун бия дукрарду шахьлахьисса къазанну. Байрандалул заллухъруннал дукралуха зузисса цинявппагу хъами-душваврайх дарчIуну дия ца куццуйсса хьхьичIухдахIуртту ва лачакру. Ссупралух щябивкIун, дуаьрттугу дурну, Хъарас щун чIюлу бувсса балчангу хьхьичI бавкьуну, увккуна хъузала къурув. Ванащал, бакъухърал, бартардал, ккунукрал ххунчIал, на­цIу-кьацIурдал бувцIусса аьмур­дащал, бувккуна цинявппагу мачча-гъанми, шяраваллил жямат. Ва кьинисса ца яла хIазмур, оьрчIан ххирамур аьдатну дия, мюрщи-хъуни къакуну, щийчIав рахIму къабувну, щинну рутIлай, сайки циняв чят байсса. Ва аьдат даншиврул къурув бацIан бувну бия щинал бувцIусса цистерна. Хъамаллурангу кIулну бия щин рутIайсса аьдат душиву, къаччан бикIлакIиссагу акъая.
Хъузала хъарас щун, гьанна бищун уккайхту, щинал бадрарду бутIлай, гагу чят увуна.
Хъирив, шяравун бухлахи­сса ххуллий, байбивхьуна спортрал бяст-ччаллу: лечаву, архъан кIункIу даву, дучри ххяххан баву. Вай бяст-ччаллаву гьуртту хьуминнан дакIний личIансса бахшишру дуллай ия Марат цува. Спортрал бяст-ччаллу къуртал хьуну махъ, цинявппа бавтIуна цIуну бакьин бувсса шяраваллил клубраву тIивтIусса авадансса ссупралухун. Ши­ккусса мажлис бачин бувну ия ГьунчIукьатIрал школалул директор Малик Къушиев. Мажлисрай ххаллилсса балайрду увкуна ДР-лул лайкь хьусса артист Арслан Шагьмардановлул, райондалул культуралул управлениялул зузалтрал.
БайлитIулий Сиражуттин ва Марат Илиясовхъал барчаллагь увкуна цала байран хъун дан, чIарав бацIан бувкIсса цинявннахьвагу.

Сиражуттин Илиясов, жяматрал ва политикалул иш­ккакку:
– Инттухуннай Хъарас щаву – буттал буттахъая шихуннай нанисса жула аьдат дур. Гьашину ГьунчIукьатIрал шяраву ва хъар лархъунни ттул арс Маратлул. ЧIивил ва Мухлисатлул наслу цачIун хьуну, маслихIат ккавккун, цинявппагу гъан-маччамигу чIарав бавцIуну, Мариянгу дакIнийн бувтун, дан пикри хьунни Хъурдуккаврил байран. Ва кьини лайкьсса куццуй бартдигьин Маратлул хъунмасса хIарачат бунни. Сайки кIива барз хьунни ванал шяравун занай, хIадуршинна дуллай. ХIакьину биялсса халкьгу бувкIун бур жул кьини хъун дан. Жула аьдат дур, хъарас щилащисса чIумал, бакIлахъия дюхъаннав тIий, дуаьртту дайсса. Аьрщараха зузими цIанасса чIумал чIявусса бакъахьурчангу, захIмат буллалиминнан тIайлабацIу баннав, ГьунчIукьатIрал шяравугу ванияр захIматсса кьини къахьуннав. Жула аьрщарай барачат ликканнав, чув бухьурчангу, лак цIуллу баннав. Ва даву, дан бакIрайнгу ларсун, дузрайн дуккан дур­сса ттула арснахьгу барчаллагь тIий ура.

Юсуп МахIаммадов, Лакрал райондалул бакIчи:
– Интдайдихьулий, хъуру дугьланнин, цайми-цаймигу шяраваллил хозяйствардал давуртту дулланнин, Хъарас щай­сса ххаллилсса аьдат дур лакрал агьалинал. ГьунчIукьатIрал шяраву ва аьдатрал сий хъиннура хъуннасса дур. Кувннал кувннайн Кьуру тапшур буллай, дахIалай чинну ядуллай бур бу­ттахъал аьдат.
КIицI лаган ччива, ялу-ялун гьарза хъанай душиву жула райондалий аьрщарацIун дархIусса давуртту, ятту-гъаттарал, фермарду дикIу, дугьлагьисса хъу-лухччи дикIу. Жунма цинявннан кIулсса куццуй, колхозру лирну мукьах тили-хъили хьуну, хьхьичIра дугьлай бивкIсса хъуру башттанна кьариртун ду­ссия. ЦIана тIурча, чан-чанну тIий, гьарза хъанай бур хъу-лухччинул давурттайн кIура баллалисса инсантал. Зунттаву дуллай бур ризкьи-кьинилул хозяйстварду. Шиная шинайн Шяраваллил хозяйствалул министерствалул ккаккан дурсса пландалияр ххишалану багъру бувгьусса кIанттурдугу хъанай бур жула улклуй.
ГьунчIукьатIрая тIурча, вай бур хъинну захIмат ххирасса, дуккавриву итххявхсса агьлу. Шичча бувккун бур чIявусса аьлимтал. ЧIансса бакъар хIакьину ГьунчIукьатIув шяраваллил хозяйствалухун багьсса инсантал. ВаницIунма бавхIуну, бусан ччай ура хIакьину ттула дакIнийсса ца ххаришивугу. Гьашину жува байбишинтIиссару щин дуцлай ТтурчIайнна -Зунттуя БахIикIлав, ГьунчIукьатIув ва Гьухъалив. Бусанна цIурув­кьюсса газрал ма­съалалул хIа­къиравугу. Ларгсса шинал дай­дишинтIисса ва даву, пандемия сававну, аглан хьунни. 80% ххира хьунни мах. МуницIун бавхIуну хIадур дурсса проектгу, сметагу аукциондалий дирхьу­сса чIумал, подрядчиктал рязи къахъанай, махъун дагьссар ва даву. Жунгу цIунилла-цIунил ми гьарзат дуллан багьунни. Вай гьантрай цIусса смета дурну къуртал дурссар. ДукIура кка­ккан дурну диркIминнуйн арцугу ххи дурссар.

Сапарбаг Аьбдуллаев, ДР-лул Жяматийсса палаталул хъунаманал хъиривчу:
– Хъинну ххарину ура ва байрандалий гьуртту хьун ГьунчIукьатIрал шяравун учIав­рия. Жува цачIун буллали­сса, лагма лаган буллалисса ххуй­сса аьдат дур. ГьунчIукьатIрал жяматраха, багьу-бизулуха лар­хьхьусса баргъ-гъарагъи даркьусса кьинигу хьунни. Щарнил жагьилтурахьхьун цIуллушиву дулуннав вай жула аьдатру, ягудурну, гихуннайгу дачин дансса. ХъатIив чIяву баннав, кулпатру гьарза хьуннав, цинярда лакрал шяраваллай аргъ дизаннав.

Рапи Абакаров, жяматрал ва политикалул ишккакку:
– Республикалий ххуйну кIулсса Марат Илиясовлул цала ниттил шяраву дуллалисса Хъарас щаврил шадлугърай гьуртту хьун, вайннал чIарав ацIан нагу увкIра. ГьунчIукьатIрал шяравалу хъинну хьхьичIунсса агьлу бусса шяравалу дур. Баргъ-гъарагъи даркьусса, дюрхъу­сса шин чIа т1аврил аьдат дуллай, ттул бакIрайхгу кIива бадра щинал бувтIунни. Жула лакрал учала буссар «шин шинал лагъри», тIисса. 2020 шин щалагу Да­гъусттаннан гъараллу дакъасса дия. ЗахIматсса хьунни кIи рутавугу. ДукIу вай байранну дан битлай бакъаяв. Гьашину гъараллугу дулунссар, хъу-лухччигу дюхъанссар тIисса умуд бур.

ХIажибутта ХIусайнов, ГьунчIукьатIрал ккурандалул председатель:
– Жул шяравалу хъинну цIа дурксса шяравалур. Ши­чча бувкссар чIявусса революционертал, хьхьичIунсса аьлим­тал. Жул уссар кIия Социалист ЗахIматрал Виричу. Чан­сса бакъар шяраву машгьурсса, цIа дурксса тухумру. ХIакьину жул шяраву Хъарас щилай бур ЧIивихъул, ГьунчIукьатIув бусравсса, ххаллилсса тухум. Укунсса кьини цинявппа чят байсса аьдат дуссар жул. РутIлатIисса щинал тачIав цучIав къашай къаувссар, вай барачатсса щинни. Барчаллагьрай ура жула кьини хъун дан бувкIминнайн. Буллугъсса, барачатсса шин хьуннав!

Малик Багълиев, ДР-лул БакI­чинал маслихIатчи:
– Хъунмасса хIалли ттул укунсса шадлугърай гьуртту къавхьуну. Нава оьрчIнийсса, жагьилсса чIумалсса байранну дакIнийн дагьну, тIааьнсса асардал виувцIуну ура. Барчаллагь Илиясовхъал кулпатран, гьашинусса Хъарас щаврил хъаргу цайнна ларсун, му ххаллилну щаллугу дурсса. Ттулла давур­ттай, къуллугъирттай игьалагай кьинирду къакIулну зий ивкIсса ттун ва хъуннасса дялахъру, дигьалагру хьунни.

Сулайман Маммаев, Да­гъусттаннал медициналул университетрал ректор:
– ХIакьину жул щалава кулпат гъирарай бувкIру Марияннул буттал шяраву ванил арснал дуллалисса байрандалийн. Мариян ЧIибиевна бия хъинну цила миллатгу, миллатрал культура ва аьдат-эбадатру ххира­сса, ми дуруччин хIарачат буллалисса инсан. Мариян цуппагу буттал шяраву дуллалисса гьарица мероприятиярдай гьур­тту шайссия, чIарав бацIайссия. ХIакьину ванил рухI ххари хьухьунссар тIий ура. Ва байран савав хьуну буллугъшиву ва барачатшиву ххи хьуннав жула аьрщарай.

МахIаммад Айдаев:
— Ттул ГьунчIукьатIрал шярваллил жяматращал ляличIисса хIакъи-хIисавртту дуссар. Гьун­чIукьатIрал шяравалу Да­гъусттаннай ххуйну кIулсса, лакраву хьхьичIунсса шяраваллин ккаллиссар. ХIакьину шикку, ва байрандалий ттун чIявусса дусъсса, кIулсса инсантал хьунабавкьунни. Ми ккаккавриятугу ххари хьура. Байрандалул ххуйшивугу, жяматрал бусравшивугу чIалай дур шиккун бувкIсса хъамаллурайну. Ва жяматрал дуллалисса гьарицагу даву дузрайн дукканнав, цинявннахьхьун цIуллушиву дулуннав!

P.S.
Жу барчаллагь тIий буру ва байрандалий гьуртту хьун жу, «Илчи» кказитрал зузалт, шяравун бувцусса, мудангу редакциялул даврил чIарав ацIайсса ххаллилсса гьунчIукьатIиричу Зиябуттин ХIажимирзаевлухь ва Читтурдал шяравасса уссурвал Шамил ва Малик Гъапуров­хъахь.
Репортаж хIадур дурссар:
Андриана Аьбдуллаевал,
Имара Саидовал,
Руслан Къардашовлул.