КIиссурттай макьанну дуцайсса душ

Айлин ва Арсен

Чув духьурчагу, ЛухIуев тIисса фамилия бакIрайн дагьукун, жул щак къабикIай му лакрацIун дархIусса душиврийн. Муна мукунсса савав-багьана хьуну сакин хьушиврун ккалли дан бучIиссар ва макьалагу.


«Молодежь Дагестана» кказитрай рирщуну дия «КIиссурттайсса музыка» тIисса, чIивинийва сурдопереводчикнал пиша язи бувгьусса Айлин ЛухIуева тIисса душнин хас дурсса материал.
«КIиссурттайсса макьан» тIисса цIанилва кIункIу бувнав на ванищал кIул хьун ва хьунабакьин.Телефондалувух хьунабакьинсса икьралгу дурну, редакциялийн бувкIун махъ тIурча, кIул хьуна ва лаккудуш бакъашивуча, бачIи яру душ, бачIигу даргиридуш бушиву, ва лакрал миллатрал кказитрайн цийнма оьвчавриягу хъинну пахрулий бушиву. Цанчирча, цуппа чIивинийва лакрачIан кIункIу тIисса, дусшивугу лакку душвавращал дувайсса, чIахху-чIарахгу чIявусса лак буну, нитти-буттащал дусшивуртту дусса бивкIун тIий. Ахиргу, ванин цинма кьисматгу хьуну бур лакрал жалинну хьунсса.

ЖучIара дакъа, вайми миллат­ирттачIа къахьунадакьайсса ЛухIуева тIисса фамилиягу ванил хьуну дур, жуна чIявучин кIулну ивкIсса, Вилттащиял шяравату­сса цIа дурксса этнограф, аьлимчу, тарихрал элмурдал доктор Сергей ЛухIуевлул арс Арсеннун щар хьуну махъ. Вагу жуна ххуйну кIулсса, Дагъусттаннал КВН-далул тарихраву ца хьхьичIунминнавухсса, республикалул культуралул оьрмулуву ххуйсса хIарачатру буллали­сса жагьилли.

Утти зана хьунну цуппа Ай­линнучIан. КIиссурттай музыкалул ва балайрдал мяъна-мурад чIу къабаяйминнахь бусласисса пишагу ванил язи бугьанна тIий бувгьусса бакъар. Ванийн пишагума учин захIматри, цанчирча кIиссурттай «гъалгъа тIун» Айлиннунгу, ванил кIива ссингу кьисмат хьуну бур вичIилун бувагу чIу къабаяйсса цалла ниттищал гъалгъа тIий бивкIун тIий, щятува шинмай.
Вайннал бутталлив дакъар ниттил куннасса аьнгал, мунияту Айлингу, ванил ссурвалгу вичIилун чIугу баяйсса, гъалгъагу усттарну байсса, амма кIиссурттал «маз» пасихIну кIулсса бур, цанчирча кулпатраву ва маз чIявуну ишла байсса буну тIий.

Айлиннун утти махъ, цаппара шиннардил хьхьичI, дакIнийн багьну бур вава кIиссурттал мазрай «балайгу тIун». Цалчинсса цила кIиссурттайсса балай ванил щаллу бувну бур цила ниттин балайлул хъинну тIааьнсса макьан бавну ччишиврул. Гания мукьах, ялу-ялун вардиш хъанай, гъира багьлай, Инстаграмраву цилла страницагу щурущи дурну, хIакьинусса кьининийн ттуршваксса балай кIиссурттай таржума бувну бур ванил, чIу къабаяйсса инсантуран цIа куну. Ванил подписчиктуравух, ца жулла республикалиясса бакъа­ссагу, бур Аьрасатнал цайми шагьрурдаяссагу, Украиннавассагу, Белоруссиянавассагу, Къазахъисттаннаяссагу. ХIасил, бусса бур Израилнаву ялапар хъанахъисса оьрус маз кIулсса ва бувчIайсса подписчикталгума.
– Ттула цалчинмур балай кIиссурттай на таржума бувссия ниттин, га балайлул макьан ххуй дирзун чIалай. Ганингу бавну ччай бия га макьандалийсса махъру. Нину тяхъа дурккун чIалай, бувчIуна ттущава, ттулла нину кунмасса, чIявусса халкь ххари буллан бюхъантIишиву. Га кIиссурттай щаллу буллалисса балай на видеолийн лавсун, Инстаграмраву бивхьуссия. Цаппара хIаллава цаннил ца хъиривсса хIат-хIисав дакъа­сса барчаллагьрал махъру ттучIан чичлан бивкIунахха, бувчIуна нара дурсса хъиншиврух мюхтажсса чансса къабивкIшиву. Ттуву балайрду таржума буллансса гьавас ххи хьуна, – буслай бур Айлин.

– ДакIнин тIааьнсса калимарттавух лях-карах дакI зия дансса махъру чичлачиссагу, рихшантру дуллалиссагу чансса къабикIайва. Мукунминнах къулагъас къаданмур байссия. ЧIу къабаяйсса инсантурал ца тура дуссар мукъур­ттил ахирданийсса хIарпру, слогру къачичайсса. Жуламур, вардишмур мазрай, му иширайн учайссар «чIурду букаву» куну. Яла байбивхьуна ттучIан чичлайгу: «Уссу, ссу, нину, дус чIу къабаяйсса бурча, бувсса кьини барча дан миннансса бахшишран видеолийсса балай таржума бан къабюхъанссарив» тIий. Рязи шайссияв, мукунми ххари бан ччишиврул. Таржума бан­сса балайрдугу на язи бугьара ттулла дакIнил кьамул бувми, дакIний асарду кьабивтми. ЧIявуссаннан, ттун ттунма кунма, ччан бикIай ттизаманнул Аьрасатнал эстрадалул балайрду, ми бакъассагу, 90-ку шиннардий щаллу буллай бивкIми балайрдугу.

Айлиннул ва пишалуха зун хасъсса кIулшивуртту ларсун дакъар. МахIачкъалаллал 48-мур школагу къуртал бувну, ва цIана зий бур ххуйшиврул салондалуву.
– Гьай-гьай, ттун ччива сурдопереводчикнал пишакарнал дипломгу лавсун, хасъсса кIулшивурттугу кIунттихь дуну. Амма жучIава мукунсса пишакартал хIадур буллай бакъар. Республикалул кьатIув тIурча, на нитти-буттал къаитабакьинсса баян бувна. Мунияту, думунийнгу щукру бувну, ласкъатлулссагу бувну, ттущава дан бю­хъаймуниха зий бура, – тIий бур Айлин.
ДукIу жула хъуншагьрулий­сса ЧIу къабаяйминнал сакиншиндарал оьвкуну бур ванийн цалла шадлугъирттай, тяхъашивурттай гьурттушинна дуллан. Амма, коронавирусрал азар сававну, ва хIала-гьурттушиннагу цаппара чIумуйсса махъун рутан багьну бур.

– Ттул яла хьхьичIунмур ва гъалатIру хIисав шаймур критикгу ттулла нинур. КIиссурттайхчин макьандалул, балайлул ттюнгъашиву, мукъурттил куртIшиву, мяъна-мурадрал кIушиву бусаншиврул ниттил маслихIатру ва насихIатру мудангу бучIи лякъайва ва ишлагу байссия. Ца кIиссурттайну бакъа, яруннал, симандалул увиннугу, артикуляциягу ишла дуллан багьай. ВичIилун чIу къабаяйминнан музыкалия ци бувчIайссар тIими бяйкьлакьиссар.

Миннал дакIурдин баяйссар гьарцагу нота, гьарцагу балайлул мурад. Ттул нину, масалдаран, ца ххуйну, ца авурну, ччима дакI мяш хьунну къавтIун дизайссар жул уссур-ссуннал хъатIай-хъиншивурттай. Ниттин чIу къабайсса бурча куну, жул къатлуву паракьатшиву, пахъ-дагьру тачIаврагу къадикIайссия. Нитти-буттан ххирая къатлуву оьрму щуруй. Ттул нину буттал хъуннасса эшкьи дурну бувцуну бур. ВичIилун чIу къабаяйсса, зумату махъ къаличайсса душ буцлай уну тIий чIявусса махIаттал хъанай бивкIун бур буттай. Ми цивппагу кIул хьуну бур цумурдив ца строительствалий. Нину цила дусъсса душнищал чIиртту бушлай, хIулухIлай бивкIун бур, буттагу жагьилтуращал миккува ца бригадалуву зий ивкIун ур. Сайки 20 шин хъанай дур жул нитти-буттал бавкьуну, цаннах ца ччаву дуну яхъанай…

Айлиннул бусаврийну, социал сетирдаву видеортту ларсун, ми дихьлай, укунсса социал пишалуха зий, чIу къабаяйсса инсантуран хасну дуллалисса хъиншиврия рязину усса ур ванил лас Арсенгу. Ва цувагу республикалий дуллали­сса чIярусса чирилул давурттавух гьуртту шайсса, ДР-лул Культуралул министерствалул сакин дур­сса мероприятияртту дачин дурну икIайссар. ХъатIи-хъиншивурттай тямадашиву дувангу гъирарай уцайссар.
Дахьва мукьва барз бур ва жа­гьилсса лакрал кулпат сакин хьунугу. Айлиннун ва Арсеннун чIа тIийгу буру оьрмулуву талихI ва тирхханну. Зу дуллалимур ЗанначIагу хъинну лякъиннав!