Чув бяйкьурвав зул алши?!…

Хъиншиврун-хъинбалдаран, киямур я тарг тIий бивзра шания.
Аллагьнайн вихсса инсан тIардайн вих хъанан къабучIиссар тIун бикIай. Вих къахьун хIарачат буллангу бикIарахха. Амма ишанналгу кув чIумал щялмахъ къабусай. Я тарг тIисса чIумал, я тIааьн бакъасса иш шай, ягу тIааьн бакъасса хавар баяй.
Кьинибархан ягу тарг тIисса къабавцIунни, дакIгу даврихух къаларгунни. Даврия най, маршруткалувун буххайхтува, я щунни цIансса лачакравусса ттунна хъинну кIулсса лажиндарайн, амма лачакрала чIалачIисса бакI бур щалва кIялану. КIа махъ щябивкIун бур, на – хьхьичI. Аьжаивсса зурзу бувххунни чурххавун. Ва хIалданий бунува, цакуну ццах чин бунна. «Даврия най бурав?» – куну, ттул хъачIрай кагу дирхьуну, ттухлугу арцу дуллуну, бувккунни нава тIисса хъамитайпа.
Циван къабикIави – Назира.
Ттунмания цичIав къабавунни, лажинни, ца акъа-акъасса арснацIа хьуссарив? Гьанавиххи шаврил, бацIан бавагу къаувкуну, маршруткалува бувкра. Буруглай бавцIуну бура ганил иттав. СсихI дакъа ялугьлайгу бивкIун, баллай къабаллай: «Акъассар Тимур», – увкунни.

[dropcap]С[/dropcap]тудент заманнай жу чIаххуврай ялапар хъанай бикIайссияв. Ца корпусраву дуклай буну, дарсирайн ва шаппай чIявуну архIалгу бизайва. Бухху-буккавугу дуссия.
Ганил нину, Насрият, цIа ларгсса дарзи бия, кIунулулмур даврингу усттарсса бия. Нарагу тамансса лархссар ганил дурсса янна. Тания мукьахгу тамансса хIаллай хIалашиву дуссия. Лях-карах лагайссияв гайннал дугьарасса ниттил ниттихь Зумаритавал байран барча дан. Най бура Назиращал, пикрирдай – апатI хьурвав, хар-хавар бакъа къашай хьурвав, тIий. Шин ва дачIиннул хьхьичI хьунабавкьуссия ттун Назира. Лахъсса баллу лавсун, ДГУ-рал юридический факультетрайн дуклан увхсса арснаясса ххаришиврул дазу дакъа, цила дусса хъиншиву кIулцириннайх дачIин хIадурну. «Лажинни, бухьхьу. На вингу ци-дунугу дурухханна, яннагу ттучIараминнува язи дугьанссар», – тIий буссия.

… Университет къуртал бувну махъ, школалий ингилис мазрал дарсру дихьлай шингу дурну, Назира школалия лавгуна. ЧIивисса учительнал харжирацIух арс ччаннай ацIан ан къахьунтIишиву чIалай, ниттил касмулухун багьуна. НукIува увкусса куццуй, ганил нину мяйжаннугу ххаллилсса дарзи бия.
Тай шиннардий, щала Дагъусттаннай яла ххирамур базаллун ккаллисса «Пассаж» дахьва тIивтIусса чIумал, Италиянал цIанихсса дизайнертурал моделлай ганихь янна дуруххан дан бучIайва даххулт. Яла машгьурми брендирдал этикеткардугу ларчIун, маникеннайн ларххун, дахлан бикIайва. Насриятлул захIматрай маэшат буллалисса чансса бакъая.
БувкIра гайннаннийн. «Багъишла битияра, ттун къабавссия»,– учайхтува, ишан дунни, шануцIухсса ниттил ниттин къабаян. «Мачча-гъаннан бакъа къакIулссар. Архнан ашкара хьун къабан хIарачатрай буссияв. Амма дарваграву ччала кьюлтI бан шайссарив?».

Агь, ина ччуччивуй, оьрчIния шинай ниттил ялгъузшиву кIулсса, оьрмулун къалавхьхьуну, хьхьичIун урувгсса, чIанийн агьсса Тимургу ИГИЛ-данул кьюкьравун бакIрайн агьну ивкIшиврийн щаквагу багьайххивав?!
Бувхра ганал къатлувун, чIивинияцIа цанна пишкаш дурцири игрушкарттугу дур тIал къаларну ядурну. «Вай ттул уссурвалли»,– тIий, тIаннуя цала дурсса ссихьри ккаккан дуллан икIайссия гьарца увкIнан. Гайннух буруглай бунува, итталух ларгунни Тимурдул оьрчIшиву, Назирал бигьа бакъасса оьрму.
Насрият ччаннал мушакъатсса буну, ласкъатлуя нигьа буслай, щарвагу къавхьуну бия. Дунияллий шанма мурцIу лакьирча, ца тIитIайссар учайхха. Ца кьинирдал кьини Заннал цIимилийну ганил ужагърайн умудвагу бакъаccа талихI бувххун бия: цIан-чаннаву кIичIиртту бахьлахьисса чIаххувщар цулцулувусса вилттилиоьрчI канихьну дуркIун дия, къатлул подъезрал хьулуву лявкъунни тIий. Оьрмулул мяънану хьусса душниясса ххаришиврул дазу-зума къадиркIун дур, лях-карах, сериаллаву кунма, аман, ванил нину та хъирив дучIавивав тIисса пикрилулгу дакI лаян къабитлай, нину ци хасиятрал инсан биявав, душниву ци къяртта ялун личививав тIисса буруккин загьир хъанай бунугу.

Амма Назира, инсаннаву дусса яла ххуйми хасиятру язи дургьусса кунма, ччимур ниттил ттула хьурдай чинсса душну бувккун бия. ТалихIмур лахъи къалавгуна. Къача-къучшиву гайнналгу чIарах къадурккуна. КIюрххил шавату увксса лас махъунай зана къавхьуна. Шанма зурува архираву жаназа ляркъуну дия. Дахху-ласулул хъирив цамур шагьрулийн нани ххуллий, арцугу зерххуну, ивкIуну ия. Укун, ташу бувну шин чIарах дукканнин, 20 шинал оьрмулуву, лякьлувусса оьрчIащал щащарну ливчIуна. Буттал лажин къаккарксса оьрчIан дуниял тIитIин, хьхьуния кьини дурну, зий бикIайва. Ниттингу, душнингу оьрмулул мяънагу, дунияллул ххазинагу так ца Тимур ия.
Акъая га цана ччийкун ивтсса хъихъи оьрчIгу. Гьар ишираву ниттин кумаг байсса, итххявхсса, дуккавривугу, спортравугу хьхьичIун ливчусса ия. Мяърипат дусса, аькьлу-кIулшилул иял хьусса уссия. Мунияту вих хьунмагу захIматну бур, часса мурчал увцурвав га ИГИЛ-данувун тIий.
«ЧIарах уссу-ссу бакъану тIий, дустал ххирасса икIайва. Вагу ттул уссур тIий, дахьа кIул хьусса оьрчI шавай увцуну учIайва, ттущалгу кIул ан. На дахханасса дукра дуллалисса чIумал, дустурайн оьвтIун икIайва. Ганал дакIнин щун къабан яру бавхIуну лявкъунна навагу»,– тIий бур Назира.

– ХьхьичIва цащала ца школалий дуклай ивкIсса кIия уссу увцуну увкIунни ца кьини, вайннал буттал кредит ларсун, лахъан къахъанай, къатригу бавххуну, шяравун бивзссар вай тIий. Квартира лякъиннин чIумуйнусса битияр, дадай, жучIава яхъанан тIий, шанна нюжмар дурссия гайннал жунний. Къаоьккисса кулпатравасса оьрчIруя, мунияту вихшала дурссия. Гай лавгун цаппара гьантрава акъа хьунни цувагу. Университетравун занай бувагу барз ва бачIия хьуссавагу. КIива зурува дуркIунни смс, ттул пикригу мабулларду, ттух лугу-малугларду тIисса. Ниттиуссурвал хъирив буклай, дачIи шин ларгун махъ кIул хьунни Сириянавун лавгсса. Нюжмардул дянив, цурда ца лухIи чIара къалирчIун, щалва бакI кIяла хьуну лявкъунни. Зурул хьхьичI бавунни ивкIусса. Тай ванал дустал тIурча, чунчIав шяравунгу бивзун бивкIун бакъар. Цайми къатри ларсун, жула школалия лавгун, къаккаклай шинну хьуну, ми ссаха зий чув буссарив жунма къакIулхьурчагу. Ми бакъа хьуну кIира шин хьуну диркIун дур, вацIлуву бивкIссарив, чув бивкIссарив. Шаппай къагьаншиврул бувкIун бивкIун бур жуннийнгу. Учинмурвагу бакъар, арснал нава хъяврин бувссарав, юхссагу гайннал арс хъяврин увссарив. Жунгу щуркIал къахьунну муксса усттарну кIункIу увну лявкъунни…»
«Щин кIулссар чув уссарив, гьай балики, сагъну ухьуви», – тIий бура на.
«Тай уссурвавравасса цагу ивкIуну усса ур ванащала архIал. Таманал цала ссурахъичIан сурат гьан дурну дия ватсапрай. Шагьидталну ливтIуссар тIий, пахрулий чичлай усса ур. Ниттиуссин увчIуну ия суратрай. На бурувагу-къабурувгра. Ттун та тихун лавгсса кIул хьусса кьинива ивкIуссар. На, хьхьу дакъа, кьини дакъа, ххалаххул ишандалувун буруглай, мурчIи хьуннин, танал тIурча, ттун дайсса лавмартшиву? Цукун лялиян бави? Ссал цIаний? Цу уруччин?…
«Дунияллийн буккайхтува ниттил экьиливчусса ттул талихI цамур куццуйсса хьунгу къабюхъайва. Байхтува бивкIуссания, щилчIав хьулуву къабивхьуну. Арснал лавмартшиву къаккарккунма личIанссияв….»

[dropcap]Н[/dropcap]амур бура вичIи дирхьуну. Чув лякъиви щавари хьусса ниттил дакI рахIат дансса махъру?
Назирал зумагу, ттул пахъбагьавугу дяличIан дунни аьсатIиннал нисирай ччатIущалсса ланжарттущал ялун дурхсса ниттил. «Бисмиллагь ба, лажинни, Тимурдул рухIираягу алхIам букки. Танан вай хъинну ххирассия. Цибанну, ттул душ, жунсса чичру укунсса духьунссия».
Тамур къатлуву хъунна бавагу дур, чIюнгу канихьну, дуаьртту ккалай, ссаячIав хаваргу бакъа. Дарсираява армиялийн увцуну ур учарду тIар ганихь. Дяъвилул цIу дунийн, аьрщи кIиринийн бакIрайн къаагьния тIий, Аллагьнайн ладизлайнна дуссар тIар.
Най бура шаппай. Пикрирдаву биялсса ххуллугу бахьтта бивтун, щябивкIра маршруткалий. ЧIарав щябивкIсса бугьарасса хъамитайпагу бур чIюнгу канихьну дуаьртту ккалай. Ганихгу буругара, ялагу пикрирдавун лагара.
«Пуланнал кIия арс лавгун усса ур Сириянавун, пуланнал – шама. Пуланналсса ивкIуну усса ур. Пуланналсса ка-ччан дакъа ливчIун усса ур…». Вай хаварду, сайки гьарца кьини тIисса кунма, баллай бур шинал лажиндарай. Сайки шанттуршуннийн бивсса лакку оьрчIру-душру лавгун бусса бур ИГИЛ-данул кьюкьравун. Цавай кулпатру кьабивтун, цавай мюрщисса оьрчIругу бувцуну, цавай тIурча – кулпатрувагу къабувсса.
Хъамитайпамур дуаьртту ккалайнма бур. Дияннав вил дуаьртту каши ххисса ЗанначIан. Къаккакканнав ниттихъан лякьлул оьрчIал хIасрат! Къанясив баннав жагьилтуран гъурбатрайсса бивкIу!
2014 ш.