КъагьантIиссара тачIавгу ина жул дакIурдива

Ларгсса шинал ахирданий дунияллия лавгсса Къяннал шяраватусса Къадал арс Жамалов Сулайманнуя ссихI дукканнин гьарманал ххаллилсса инсан ия учайва. Дусталгу, ца зумату кунма, мунал бивкIулул гъагъан бувну, учинсса махърувагу ляхълай бакъар тIий бия. Дустурал Сулайманнуятусса дакIнийн бичавур­ттах вичIи дирхьукун, миннал къумашиву ттулламур дакIнивунгу дагьаврицIун, асар хъанай бия уку-укунсса инсантурал кIантту бугьанмигу чан къахьуннав тIисса .
Сулайманнул дусталми чансса бакъар Аьрасатнал шагьрурдайгу, Американавугу.


Эдуард Къараханов, МГУ-лул химиялул факультетрал кафедралул хъунама, элмурдал доктор, профессор (ш. Москав):
– Хасну ттун Сулайман дунияллия лагаву хъуннасса кьурчIишивур. Му ттул яла ххирама аспирантъя. Щалвагу факультетрангу, кафедралул коллективрангу Сулайман хъинну ххирассия. Бюхъу-гьунар бу­сса ва ххишала акъа хьхьичIун урувгсса инсан ия. Ххаллилсса диссертация дурурччуна. Сулайман аспирантътурал ялув авцIунугу икIайва, ХIажинах, Арсеннух мудангу къулагъас дия. 1945 шинал дунияллийн дуркссия «Аршин Мал Алан» тIисса киносурат, муниву агьамма геройнал цIа дия Сулайман, кинораву мунахасса балайгу бия. Кафедралий жул сотрудниктал, Сулайманнун цIа куну, му балайлуватусса ххару тикрал буллайнма бикIайссия: «Сулайман, ина жул талихIра, жул талихIра, жул талихIра». Буниялттунгу, му жун акъа чара бакъамая. Жула коллегал ва дуснал хар-хавар бакъасса бивкIулул жу къума-банд лаган бувну ливчIун буру.

Владимир Каргинов, биотехнологиялул компаниялул элмийсса каялувчи, Вирджиния, США:
– На уттигу вих хъанай акъа­ссара Сулайман акъашиврийн, циван чирча, му дунияллия гьан цаппара ссятурдил хьхьичIгума жу телефондалувух ихтилат бувссия, икьрал дурссия цаппара гьантрава ялагу оьвчин, хаварду бусан. ЦIанакулгу усса­ра, нава мунайн оьвчирча, трубкалул тамур чулий гьалмахтуращал щяивкIун хавардайсса Сулайманнул чIу ттунма баян­сса куна. На мудангу хъярчирай икIайссияв, та оьвчирчагу, ина гьалмахтуращал ура тIий. Сулаймангу икIайва хъярчирахун, ина на гьалмахтуращал умур чIумал бакъа къаоьвчара тIий. Мунащал кIул хьусса кьинигу, лахьхьу-цархьхьу хьусса иш кунма, дакIнийри. 1967 шинал сентябрь зурул цанний жу МГУ-лул химиялул факультетрал цалчинмур курсирал студентътуравух буссияв. Сулайманнул, ттучIан гъан хьуну, часса ура куну цIувххуна. На бувсъссия аьсатIин ушиву. Цува дагъусттанчу ушивугу бувсун, гассят гьалмахтал хьуссияв, муния мукьах цIакьну дурурччуссия дусшивугу. Дуклайгу ца группалуву буссияв, яхъанайгу цачIу буссияв, студентътурал строительтурал ца кьюкьлуву зийгу. ЧIумуха лархьхьусса захIматшивурттугу дия, гьай-гьай, амма та студент замана бухьунссия оьрмулувусса яла ххуймур мутта. Общежитиялувусса жул къатлуву ччя-ччяни дустал, гьалмахтал ккуркки лагайва. Сулайманнул магьирну мандолина бищайва, на канилун дагьмуний дачIу рищайссия, Аьли, Загьир ва Тадик (жущал архIал дуклакисса) лезгинкалий къавтIий булукьайссия. Кувни жу, стипендия бавссуну лагайхту, финансирттал кIюла буккайвав. Байранну духлагайссия мукунний, нувщул диеталийн багьайссияв, нувщи 60 кIапIикIран бикIайва. Укунми иширттавугу Сулайман, хъярчру буллай, жу тяхъа буллан икIайва. Му ия ххаришиврул энергиялул щатIив бищун буллали­сса инсан. ТачIав хъамакъаританссар цала дус Сайпуллагьлущал 2018 шинал Сулайманнул жучIа, Вашингтонная арх бакъа, дурсса кIира нюжмар. Ца кьини, Сулайманнущал ва Сайпуллагьлущал Вашингтоннай сайр буллай бунува, лухIи-пурщисса американ щарссанил жухь зу циняв маччахъул бурув куну цIувххунни. Ба­къашиву бусайхту, махIатталну цIитI бивкIуна. Сулайман ия вихшаласса ккавкказ дус, цинявннан ххирасса , цинявннал чIарахацIу, чул бищай ттарцI .

Рапи Абакаров:
– Сулайманнул хар-хавар бакъасса бивкIу, ванал агьулданун, Къяннал жяматран бакъагу, щалвагу лакрал миллатран, чIявусса дагъусттанлувтуран кьувтIунни. Хасну на нава ва дунияллия лавгсса кьинилия шинай язисса дуснацIа ва ххаллил­сса инсаннацIа хьуну, махIрумну ливчIун ура. Ванащалсса дусшиву, студент заманнайвасса ишру итталух занай, дакIнивусса къумашиву кьюлтIа тIий ура. Сулайман оьрчIнияцIава дуккавривугу, гьармунивугу итххявхсса, хьхьичIунсса оьрчI икIайва, марцIну ххювардай дуклакисса. Ца шинал ттуяр чIивисса унува, жул классрал циняв задачарттугу муналъя бувайсса. Райондалул математикалул олимпиадарттай хьхьичIунми кIанттурду бугьайва. МахIачкъалалив хьусса химиялул олимпиадалий цалчинмур кIану бувгьуна. Вихьуллал школа цалчин мусил медальданущал къуртал бувмари цувагу. Билаятрал яла хьхьичIунмур вузравун, МГУ-лувун ,дуклан увххуна. Мунал чIявусса дустал бия билаятрал гьарцагу мурцIний, хIатта Американавугума. Махъсса 10 шинал лажиндарай Сулайманнул, хъинну ялув авцIуну, рынокрал экономика лархьхьуна, мудангу кIулшивуртту куртIгу, цIакьгу дуллайна икIайва.
Уссур-ссуннал оьрчIал дуккаврил ялувгу авцIунува икIайва. Сулайман ия меценатгу, лакрал кказитрал, театрданул чIарав ацIайва. Гьар чулуха итххявхсса инсан ия. Му лагайхту, мискин хьунни, гьай-гьай, жул дуниялгу, ялгъузшиву дагьунни дакIурдивунгу.

Арсен Рамазанов, химиялул элмурдал доктор, профессор:
– На Сулайманнущал кIул хьуссара 1974 шинал ТIюхчардал шяраву, му цала шяравучу Валериан АбакаровлучIан увкIсса ппурттуву. 1975 шинал ссуттил, на Москавлив МГУ-лул химиялул факультетрайн аспирантуралувун уххан увкIсса чIумал Сулайманнул на хьунагу авкьунав, цува яхъанахъисса МГУ-рал бюхттул къатравусса 15-мур зивулийсса къаттагу буллуна ттухьхьун яхъанан ва экзаменнайн хIадур хъанан.
Москавливсса дуккаву къуртал дувайхту, нагу, Сулайман Къадаевичгу СССР-данул Элмурдал академиялул Дагъусттаннал филиалданий цачIу зий буссияв, кулпатирттащал архIал ца подъездраву яхъанай буссияв, хIала-гьурттуну, бухху-буккулий буссияв. Жул дусшиврул ххячча, ххярагьала дагьссар, му дунияллия лагаву бухIангу, лялиян бувангу захIматну бур.

Сайпуллагь Аьвдуразакьов:
– Сулайман ттун цукун­сса уссугу-дусгу ивкIссарив кIул хьуншиврул ттул чурххал базурдал, дакIнил вив, оьтту-ттурчIавун бурган аьркинни, ттул къюкIлил тарглих вичIи дишин аьркинни. Укунмасса му­къурттийну ттун захIматри бусан муная махIрум хьусса ттулла дакIнил тагьардания. Му ттун уссугу ия, гьармуниву эбратнугу ия. Сулайман ия хIакьсса интеллигент, дурккучу. Мукунсса инсантал нажагьсса бур цIана. Цал архIал химикгу, математикгу, философгу, аьлимчугу, аькьилгу. Дазу-зума дакъа буттал аьрщигу, миллатгу ххирасса патриот ия. На мунащал кIул хьуссара 1973 шинал, тания мукьах оьнийгу, хъиннийгу, кьурчIишивурттайгу, ххаришивурттайгу цачIу буссару. Жул кулпатиртталгу цIакьсса дусшиву дуссар, оьрчIру, оьрчIал наслу хIала-гьурттуну бу­ссар. Жу цинявгу мунал бивкIу захIматну бухIлай буру, хIатта, вих бакъа буру утти му акъашиврийн. КIулши вих хъанай дакъассар. Мунал чаннасса сипат дакIурдиву дуссар.

Султан ЦIаххаев:
– Лакрал кказитрал журналистнал ттучIанма оьвкуну, Сулайманнуя макьала хIадур дуллай буруча, дус хIисаврай, вилгу бухьунссархха буса-учинмур, увкукун, на кIива гьантлий пикри буллай ивкIра, цу-цумурди бусантIисса оьрмулухунсса дусная, зурул мутталий къаккавксса инсанная тIий. Мяйжаннугу, ванащал кIул хьуния мукьах, ва махъсса зуруйсса мутта бакъасса, ванияр хъуннасса «перерыв» къархьуссар Сулайман къаккавксса. Ттун чIал къархьуну 72 шин хьунтIиссар, оьрмулухунсса дусталну буссияв. Мунал ва ттул дунияллухсса, оьрмулух­сса ябитавугу цалархьхьусса дия, кьиматраймур кIиннаннагу ца куццуйсса дия. Жул ппухълугу хъамал бия, буттахъал дусшиву жу дяличIан къадиртссия. Вана мукьцIал лахълай Сулайман акъа. На ттула оьрмулул даврил ххуллу-ххуттавун, нирхиравун агьан къахъанай ливчIсса куна ура. Гьай-гьай, инсаннал оьрму ахир дакъасса зат ба­къар. Ттул бакIравурив гьанай бур жаваб дакъасса суал: «Циванни дунияллия ччяни лагай­сса дакI хъиншиврул бутIа сахаватну буллусса, дуниял ярг дуллалисса инсанталгу?» – тIисса. Укун кьурчIисса пикрирдугу балглай, уруглай ура суратрая пиш тIутIисса ттула дуснах, тихава най унува хъиншиврул ва хъинбалдарал чаннал нур дизайсса Сулайманнух!…