Арсурваврах ялугьлай бур ниттихъулгу

Карин Каммаев

[dropcap]Щ[/dropcap]ак бакъа, бигьану бакъа­ссар, оьрмулун нигьачIаву дусса кIулнува, «ятIул зоналий», коронавирусрал азар къизгъинний, зузиминнан.

Лякьлул оьрчIайн цайннагу азар къадирния тIий, хьхьу-кьини вас-ццахлийсса миннал нитти-буттаннив ххишалану захIматссар. ЦIуссаккуллал шяравасса АьвдурахIманнул арс Карин Каммаевгу Москавлив Склифософскийл цIанийсса азарханалий зий ур, вирусрал къашавайми хъин буллай.


ПатIимат Рамазанова
Пироговлул цIанийсса медициналул университетгу къуртал бувну, ва увххун ур Склифосовскийл элмийсса институтрал ординатуралувун, хирургиялул эндоскопия лахьлай, дуклай унува, хIакиннугу зий. Коронавирусрал азар хъин дуллансса отделение тIитIайхту, Кариннул миннат бувну бур та отделениялувун цувагу зун утияра куну. ХIакьинусса ттул ихтилат Кариннул ниттищал Равзатлущалли. Ва цуппагу НицIавкIратуссар.
ЦIуминалий ЦIуссалаккуй яхъанахъисса АьвдурахIманнул ва Равзатлул шама арс ва ца душ бур. Равзатлущал ихтилат ца зурул хьхьичIва буварчагу, на ва медициналул зузалт барча буллали­сса номерданийн булун бивтссия.
Каммаева Равзат:
«Кариннул ттухь цува коронавирусрал къашавайми хъин буллалисса отделениялий зий ушиву бувсуна так зун икIайхту, март барз байбивхьусса гьантрайва. Цува зий ушивриятусса ихтилатгу байбивхьуна дагьайкун­сса СИЗ-ру дуссар цивппа азардания буруччайсса, гьармунил дузалшинна лавайсса даражалий ду­ссар, нигь дагьансса кIану бакъа­ссар тIий. Гьай-гьай, ттувун нигьгу дурххуна, дакIгу паракьат дакъа бивкIра. Арснал дежурства дия 24 ссятрайсса. Мукьра ссятрай бигьалаглай, мукьра ссятрай зузи­сса. Цуксса дакI паракьат дакъа дунугу, на арснайн къаоьвчайссия, мунал чIун зия къадуван. Икьрал дур­ссия «ятIул зоналува» игьалаган увксса ппурттуву гьар кьини цала оьвчаван. Карин цуксса тяхъану, шадну гъалгъа тIун хIарачат булларчагу, ттун чIалай бия ттула арс ухлай, багьтIатIал хъанай ушиву. Арснал чIунил хIисав ласун лав­хьхьуну бакъарив ттун, нинурахха! Яла асар хъанахъимур къюву му дия, Карин инсантал ххассал буван къахъанахъаврил къазразан увнугу ушиву. Гьарца къашайшалал хIалкьазия медициналул карталийн ласайсса кунна, Кариннул цалла дакIнивунгу ласлай ия. Жуйн чIявусса инсантурал оьвкунни. Барчаллагьрайсса ихтилатру бунни Кариннул хIакъираву. ДакIнихтунура тIисса, арснал дурмур виричушиврун ккалли дуллай бакъара, амма пахру бакъагу къабивкIра. Гьар ниттихъул кунма, нагу, личIлулну икIу, урувччуну икIу тIий, къада­гъартту дихьлай бивкIра. Амма азарданул цIаравусса Кариннуйн цайннагу лархъунни азар, хъин хъанай ур. Ттул буруккинтту ххи хьунни, шану бакъасса хьхьурду чIяру хьунни. Амма арс нигьачIийсса кIанай зун анавар уккаврил сававгу – жувару: АьвдурахIман ва на. Жу мудангу хIарачатрай бивкIру жулва оьрчIру адаврай къуццу тIутIияра, инсаншиву хьхьичIунну бикIияра тIий тарбия буллан. Тарбиялул хIасиллугу – коронавирусрал азар къизгъиннийн анавар увксса Каринни. ЦIуллушиву дулуннав ва пандемиялул ппур­ттуву жаннай хIайп къакуну зий бивкIсса ва зузисса медициналул зузалтрахьхьун. Зу бувмур балардал хьхьичI бацIаннав, арулхху­ттай занабикIаннав!».
Муслимат Салманова (арснал сурат дулунгу рязий къавхьунни, цIа-бакIгу даххана дува тIисса миннат бунни):
«Ласгу ччянива бивкIулул ххяппурттал зевххуну, буттал лажин къаккарккун хъуна увсса оьрчIри ттул Жамбулат. Ттунма ччайвагу бакъая ва хIакин хьунугу. Къаччишиврул сававгу, ва арснаяр ххирасса цамур ххазина ттулва дунияллий бакъахьувкун, чил кIанайн дуклан гьан итаакьин къаччишиву бия. Ва акъа, ттул цама цучIав акъар. Ва чIарав акъа ци дуллава, цукун занакьулу хъанава тIий бивкIра. ЖучIава киса ганзминнаща, чIарахбацIулт цIакьсса бунаща бакъа мединститутравун буххан хъанай бакъар­хха. Хъанайнияча бия, бюджетрал гьанулий дуклан кIану бакъая, багьа буллан ттулгу каши дакъая. Ивтссия Москавлив гьан. Ца-цассагу хьхьурду уттара дурссар Жамбулат Москавлий дуклай уний. Общежитиялий яхъанай уссия, ду­ккавриву хIарачат буллай ия, нагу дуки-хIачIия гьан дуллай бивкIра автобусирттай, ниттил баймур буллай бивкIра, гьан дурмур гьарнайх дачIлай ушивугу кIулну, цаннагу ци-дунугу личIанхьуви тIисса тамахIрай. Ца ппурттуву гужну къашай хьуна, хъин хьун лахъи лаглай ия. Ччясса кIюрххил бивзун, кIюрххилссаннуха зий бунува, бувххуннихха бакIравун пикри, нава ци шахьлан найра, ссаха зузиссара, ттула арс къашавай Москавлив цувалу унува тIий. Оьвчав аэропортрайн, ца ссятрай биярча, ссят мяйннийсса рейсрайн кIану бур кунни. Чярхний билетгу ласав, таксилийн оьвтIий бунува, ттуйрасса янналуву, канил бугьай сумкалийнгу хъап куну, бувкра. Арс шания изаннин общежитиялий хьура. Нигьа усаврил яругу хъуни бувну урувгунни. Яла дурккуну махъ армиялийн гьан ччай ушиву баян бунни. КIийнгу-гилунгу ххявхра, ина дуккиннин ялугьлай яру бавкIунни, щар дуцинссар утти тIий. Къадурцунни. Армиялийгу бявкъу кIанттурдайн агьунни. Ххишалдаран, тиха-шиха бусларчагу, бувчIунни ккавкказуллал жагьилтал къаххирасса частьраву ушиву. Ца Аллагьнан ва ттунма кIулну бивкIра, тIайла бакъамур бухIан къакIулсса арснал авара къабувния тIий. «Авлиятуран ххуллу булун аьркинссар, дакI оьсса инсаннал увкумунийх уклан къабучIиссар», — тIий, къадагъарттал смс-ру гьан дуллай, арснал тIийкун, «ахир да­къасса вяъзарду ккалай». Аллагьнал цIимилийну цIуллуну увкIунни, щар дуцарду, душ бунни, зий ур, оьрмулия ххарину буру. Пандемия сукку шайхтува, ца оьккисса илгьан бувххунни, утти ванахь ци тIунтIиссара, ацIайссарив ва, госпитальданийн зун къалавгун тIий. Зун увхшиву бусайхту, кIийнгу- гилунгу ххяххарчагу, бан шайсса цичIав бакъая. ЧIивиний, чIири- хъунсса тIулдакъашиву дурний, дяъви буван: «Ина акъа акъа­рав?!» — учайссия. Хъуна хьувкун, цIусса гьухъа ххуй бивзунни дуснан, танан булавча, ягу таманан кумаг буван багьлай бур учайхтугу: «Ина акъа акъарав ?!» — учай­ссия. Мунияту цува госпитальданийн зун лагаврил хавар бусан хьхьичIгу: «Ява, вила зумуну, ина акъа акъарав тIий, мабайбишара, цайминнавух нагу икIан аьркин­ссара, цIанакул хIакинтуравух икIан аьркинсса чIунни дуркIссагу, аьрайнгума лагайссар кьини дуркний», — тIун ивкIунни. Мусиватсса азарданущалсса дяъвилийннихха нанисса, личIийрив? Гьаннайсса, ттулла хьхьичIсса дукра рахIатну дукан къахъанахъисса кIанттайн був­ккунна. Арснаясса пикрирдал дукра вив най да­къая, бакIравун зат бухлай бакъая. Арснащал зузими ттуйва хъян­ссар тIий, ванал чIивисса душгу багьана бувну, ва бувцуну лавгссара арснах бурган азарханалийнгу. ЧIавахьулттих кIия урувгунни жух. КIира шинавусса душ, респиратордануву­сса ппу кка­ккайхту, нигьа бувсун, аьтIий, гужрай паракьат буварду. БацIан къавхьуну, ялагу кIийла лавгссара арснах ябитан. Дахьа чIавахьулттих пар учин унугу. Телефондалий связьрайн ­уккай, цува ккаккай видеолий, амма ттун му къагьану, лагара азарханалул хIаятравунгу. «Дадай, архIал зузими ттуй хъяхъи мабуллав», — тIий ур. «Хъяйнма бикIича», — тIий нагу бура. Арснах ябитан лагаву оькки­шивурив? Ци бур шикку хъян­сса ягу кьюкьала бизансса? Хьурдай тIий бура хъазамрайн чIувин уван, ххира уван. Инсантал хха­ссал буваншиврул ниттил бакIрай кIялачIарарду ххи дурсса ттула Жамбулатлул каруннайх ках учин. Бизар хьуну бура, ххуцI бувккун бура, арснал чIарав щябикIансса талихIрах ссавурданий ялугьлай бура. Ца акъа цама акъархха. Гьарцагу нитти-буттан гьарца оьрчI ца акъа акъанугу. «Дадай, гьанттайн­ссаннун, вилва куццуй, нахIусса, экьинани нисирал буркив бувала, циняв ккуркки лавгун, буканнуча», учиннин ялугьлай бура…»