Дагъусттаннал культуралул ххуллу-ххуттай

Зарема Буттаева — цуппагу культуралул символ кунмасса министр-душ

Ларгсса шин, кIулсса куццуй, баян бувну буссия Театрданул шинну. Му ишгу хIисавравун лавсун, жу хьунабавкьуру Да­гъусттан Республикалул культуралул министр Буттаева Зарема Ажунал душнищал.


— Зарема Ажуевнай, ссайну дакIний лирчIри Театрданул шин, ци дуван бювхъур, ци къабювхъур?
— Театрданул шинал чIалан бивкIунни 12 миллатрал театр ва 30-нния ливчусса халкьуннал театрду бусса республика мукунсса иширах мюхтажну диркIшиву. Театрданул шинал творчествалул инсантал гьуз учин бунни цIу-цIусса спектакльлу сакин бан, творчествалул агьамсса мурадру щаллу буван. Миннул хIасилну хьунни жула театрдал Аьрасатнал ва дунияллул халкьуннал даражалийсса фестиваллай ларсъсса сий дусса наградартту.

Театрданул шинал щаллу дуван бювхъунни ххалли-ххаллилсса проектру, миннуя гьарцаннуя цая-цаятува личIину ва чIявусса буслан бюхъанссар.
Театрданул шинал дайдихьу цурдагу хьуна тIааьнсса иширая­сса – Республикалул БакIчи Владимир Васильевгу гьурттуну, Избербашрай тIивтIуссар Оь. Батирайл цIанийсса Даргиял театр.

Даргиял театрдануву

Ларгсса шинал республикалул культуралул оьрмулуву хьу­сса агьамсса давуртту чIярур, кIицI лаганну миннува цаппара: Каспий хьхьирицIухсса паччахIлугъирттал миллатирттал театрдал фестиваль, цийгу 18 театрданул коллектив гьуртту хьусса; Щалагуаьрасатнал театрданул марафондалул лагрулий хьусса гастроллал эстафеталий гьуртту шаву ва жучIара Театрданул шинал лишан кьамул даву; Дунияллул халкьуннал даражалийсса «Волшебный мир театров кукол стран БРИКС» тIисса фестиваль, цил сакиншиндараву хъунмасса кIану Дагъусттаннал паччахIлугърал ссихьрал театрданул бувгьусса, Бразилиянава­сса, Индиянавасса, Китайнавасса, Кьиб­лалул Африканавасса коллективру, Волгоградуллал областьрал ва Мытищиннал ссихьрал театрду гьурттусса.
Ххарину буру жула культуралул оьрмулувусса цIушиннараягу – «культуралул волонтертурал» су­ккушиндарая.

[dropcap]М[/dropcap]укунма культуралул ца ярг­сса ишну хьунни Каспий хьхьи­рицIухсса паччахIлугъирттал ва Аьрасатнал регионнал халкьуннал театрдал «Аьдатирттал театр» тIисса сий ххисса фестиваль.
Мукунна жулла республикалул сий-кьини лахъ дуллалисса шадлугъирттавух кIицI лаганна Да­гъусттаннал Национал музейрал сакин бувсса Щалагуаьрасатнал мяйлчинсса семинар, «Театральный музей в пространстве современной культуры» тIисса. Мукунма Дунияллул халкьуннал дянив­сса, Италиянавасса, Египетнавасса, Кьиблалул Кореянавасса ва цаймигу кIанттурдаясса 11 спикер ва Москавлиясса ва цаймигу шагьрурдаясса 12 педагог гьурттуну хьусса Театрал форум.

КIицI лаган ччива «ЧIарамур Ватандалул культура» тIисса Федерал проектрал лагрулий «Цасса Аьрасат» партиялулгу кумаг буллалишиву.
Шин Театрданул диркIнугу, культуралул вайми бутIравусса давурттугу дарцIуну къадиркIссар. Шикку кIицI лаганна ХII Дунияллул халкьуннал дянивсса музыкалул фестиваль – «Порт-Петровскаллал ассамблеяртту». Мунил лагрулий жунма бахтти хьуссар ккаккан: Великобританиянавасса дирижер Хана Шнайдер, США-навасса джазрал балайчи Дениз Кинг, Чехиянавасса Милан Рерих ва Фатима Рерих-Аьлиева, Аьшттарханнал филармониялул Камерданул оркестр, Санкт-Петербурглиясса Альберт Жалилов, Кисловодскалиясса Майя Иванова ва Вера Брант. КIицI лаганна Дагъусттаннай цалчин хьусса Этно-рок-джаз фестивальгу.

МахIачкъалалив ва Дарбантлив тIивтIуссар республикалий цалчинсса кIива виртуал концерт­рал зал.
П. ХIамзатовал цIанийсса ДМИИ-лул базалий дурссар цалчинсса виртуал выставкалул проектру.
ТIайлабацIусса дия ларгсса шин жулла республикалул къавтIаврил коллективирттангу. Масалдаран, «Лезгинка» ансамбльданул коллектив лавгссар Аьрасатнал шагьрурдайн, бивссар Италиянавун, Турциянавун, Германнавун, Ираннавун, УзбакIисттаннавун. Ансамбль «Дагъусттан» – Москавлив ва Благовещенскалий хьусса фестиваллайн, «Эхо гор» – Франциянавун, «Молодость Дагестана» – Турциянавун, Дагъусттаннал филармониялул «Макьам» тIисса ансамбль – Санкт-Петербурглив.

— Театрданул шинал Лак­ралмур театрданул дурмуния ци учин хьунссар?
— Лакрал театр хъанахъиссар республикалул театрдал коллективирттаву ца яла хьхьичIунмур, ца яла итталумур театр, миллат­рал культура, маз, багьу-бизу буруччаврил ххуллий чIярусса давуртту дуллалисса. Яргсса премьерартту, ларайсса наградартту – вай Лакрал театрданул уртакьталли. Барчаллагьрал махъру учин ччай бура театрданул каялувшиндарахь: Бадрижат Набиевнахь, МахIаммад ХIусайновичлухь, Гулизар АхIмадовнахь, хъунама режиссер Аслан Садикьовичлухь ва щалвагу коллективрахь.
Лакрал театрданул артистътал ларгсса шинал регионнал ва дунияллул халкьуннал дянивсса даражалул фестиваллал ва конкурсирттал личIи-личIисса номинациярттай лайкь хьуссар цалчин­сса кIанттурдан, Театрал ишкка­ккултрал союзрал чулухасса, Культуралул министерствалул чулуха­сса, Къалмукьнал Республикалул Оьрус­нал драмалул ва комедиялул театрданул чулухасса Барчаллагьрал чагъардан. ДакIний личIансса ишну хьунни театрданул лакку ва оьрус мазурдий бивхьусса Н.В. Гогольлул произведениялийн бувсса «Ревизор» спектакльданийн Да­гъусттан Республикалул БакIчи Владимир Васильев учIавугу.

— Театрданул шинал би­кIу, та бикIу, ца яла цIу­рувкьюмур масъалану бур культуралул идарар­ттал материал базалуцIун бавхIумур масъала…
— Махъсса шиннардий культуралул идарарттал материал база авадан бавуну хъанахъиссар «Культура» тIисса цIанилусса нацпроектрал, ва «Культуралул тагьар», «Творчествалул халкь» ва «Цифрардал культура» тIисса региондалулми проектирдал лагрулий бартбивгьусса мурадру.
«Культура» проектрал лагрулий Аьрасатнал Культуралул министерствалул Аьрасатнал Промышленностьрал ва машлул министерствалущал цачIуну республикалул искусствалул школардан 27 пианино буллуссар.
«Культуралул тагьар» тIимур проектрал лагрулий дукIу шяраваллил кIанттурдайсса культуралул идарарттал къатрал ремонтру дуллай бивкIссар, гастроллай зананшиврул, автотранспортрал щаллугу бувссар.

Ларгсса шинал ялагу бювхъунни кIива цIусса Культуралул къатта буван ва мукьуннил капитал ремонт дуван.
Ца ххарисса ишну хьунни реновациялул программалувун «Лезгинка» ансамбльданул КъавтIаврил къатта бутан шаву. Ансамбльданунсса цIусса къатри буллай байбишинтIиссар ва шинал. Мунийн бувну бюхъантIиссар тамашачитал халкьуннал хореографиялул тарихращал кIул буллан, чIирттайн лархъун дикIантIиссар халкьуннал къавтIаврил ветерантурал суратру.

ЦIанасса чIумал ца яла хъунмур масъалану бур Дагъусттаннал паччахIлугърал филармониялул ва Табасараннал театрданул къатрал аварий тагьар.
Мукунма аварий тагьарданий бур республикалул искусствалул школардавасса 4 (ми цинявппагу бур 86), 44 тIурча, ялугьлай бур капитал ремонтрах. ЧIявуминнун чара бакъа аьркинну бур музыкалул цIусса инструментру.

Вай масъаларттах цала Рисалалий къулагъас дуллай ур Президент В. Путин. Аьрасатнал Культуралул министерствалийн жу аьрза тIайла буккарду, 2021-2022-ку шиннардий оьрчIал искусствалул 20 школалул реконструкция ва капитал ремонт дувансса. Муниципалитетирттал каялувчитурал итталугу бикIан аьркинссар искусствалул школарду, цанчирча хIакьину ми школардавун заназисса оьрчIайнни гьун­ттий жура жулла культура тапшур дувантIисса.

-Цукунсса хьур халкьуннал культуралулми идарарттан ларгсса шин?
— Ларгсса шинал Республикалул Халкьуннал творчествалул къатлул каялувшиндаралу хъинну чIярусса шадлугъру хьуссар: райондалул ва республикалул лагрулийминнуя тIайла хьуну, регионнал ва дунияллул халкьуннал дянивминнуйн бияннин.

[dropcap]Ш[/dropcap]иккува кIицI лаган, лакрал районналгу хьхьичIунсса гьурттушинна дурссар ва дуллалиссар республикалул культуралул оьрмулуву хъанахъимуниву.
— Министерствалун гьашину дуван дакIнийми давурттавугу цаппарасса кIицI ларгун ччива…
— Щаллу дуллантIиссару «Культура» нацпроект, гихуннайгу дачин дувантIиссар культуралул къатрал ремонтрал давуртту, ми аьркинсса кьай-кьуйлул дузал дуллантIиссар.
ХьхьичIунми давурттая тIурчан, ва шин «Памятьрал ва Славалул» душивугу дакIнийну, Бюхттулсса Ххувшаврил 75 шинал юбилейрангу хасну, жу сакин дурссар вай мероприятиярттал план, шивун бухлахиссар аьрали ва патриот тематикалийн багьайсса цIу-цIусса постановкардугу, выставкалул проект­ругу, концертругу.

Культуралул идарарттал чIарав паччахIлугъ дацIаврил лагрулий ГьунчIукьатIрал культуралул ва бигьалагаврил центрданун 100 азарда къуруш итадакьинтIиссар, ШавкIуллал шяраваллил библиотекалунгу – микссара, мукунна Ккуллал райондалул ЦБС-лунгу.

Культуралул язими зузалтрал чIарав бацIаврил лагрулий Ккуллал райондалул ЦБС-лул читальный залданул хъунмур Шавлукь Аьлилован 50 азарда къуруш дулун ккаккан дурссар.
Национал проектрайн бувну, гьашину жулла республикалий 6 культуралул къатлул капитальный ремонт дувантIиссар. Хъинну ххарира Аьрасатнал Федерациялул Культуралул министерствалул ва даву дуван язи бувгьуминнал сияхIравун ГьунчIукьатIрал культуралул къаттагу багьаврия, мунил капремонтран 9 миллион 745 231, 58 къуруш итадакьинтIиссар.
Гихуннайгу дачин дувантIиссар оьрчIансса культуралул ва цIусса затру лахьхьин баврил проектру, фестиваллу, гастроллу – дулланмунил сияхI лахъисса дур.

Дуллалимур, ци духьурчагу, щаллу къашайссар, агарда культуралуха къуллугъ буллалисса, мунин цалва оьрму хас буллалисса чIявусса инсантал бакъахьурча.
ХIакьинусса жулва агьаммур мурадгу – шаймургу ца ххишалагу буван жула халкьуннал аькьилшиву, авадансса аьдатру гихуннайгу никирая никирайн дилланшиврул, жулва оьрчIан ва оьрчIал оьрчIан цалла культура кIулну дикIаншиврул ва ми муния пахрулий бикIаншиврул. Хъунмасса барчаллагь тIий бура ва захIматсса ххуллу язи бувгьуминнахь.

Ихтилат бувссар
Бадрижамал Аьлиевал