Президентнал хъуннасса пресс-конференция

УRA.RU информагентствалул вакил Антон Ольшанниковлул буллунни медициналул иширттавусса диялдакъашивурттал хIакъиравусса суал.

Мунал тIимунийну, духтуртурачIан чIявусса халкь бур ирглий бавцIуну, зурдардий кьамул баннин ялугьлай, амма духтуртурал харжру муксса лагьсса бурхха, миннавату чIявуми цивппа лаг­лай бур, давурттугу кьариртун. Амма хъунама хIакиннал харж тIурча, ттуршазаллийсса бур, хирургналсса масалдаран, 50 азарвавагу бакъасса чIумал. Му ма­съала чулийн буккан буван аьркинну бур.
Владимир Путиннул муна­хьхьунсса жавабран бувсунни му масъала буниялагу дузал буван аьркинну бушиву. Президентнал тIимунийну, аьркинни баххана буван муданмасса оклад­рал гьанумур ставка, цIана регионнай мунил тапават дур 35-нния 50 процентрайн биянцIа. Аьркинни щала билаятрай ца журалийсса буван. Мукунма аьркинни цакуцсса дуван стимулирующий выплатарду. Къашавайсса инсантал кьамул баврихлу, къашайшалтрачIан лагаврихлу ва цаймигу давурттахлу. Миккугу цукунчIав чан дуван къабучIиссар ляличIисса тагьарданий зузаврихлу ялун дулаймигу (надбавки) (хьхьунил чIумал, байраннай зузаврихлу). Агарда ми гьарзат цила низамрайн дуцирча, дахханашивуртту дуван хьунтIий дур. Гьай-гьай, му къагьассар. Экономикалуву лябу­кку хъанахъиссаксса, аьркинни харжругу лахъ буллан.
ТАСС-рал вакил В. Ичеткинал буллунни национал проектирдал хIакъиравусса суал. Мунил тIимунийну, билаятрай нацпроектру бартдигьлай ца шин шавай дур, регионнайсса экспертътурал чулуха замечанияртту дур нацпроектирттал мурадру (цели) лапва лахъ бувну бур, ми цIунилгу ххал бувну, тIайла бацIан бан аьркинну бур. Вил пикрилий, нацпроектру дузрайн дуккан даврил лябукку лапва хIурхIа лаглай бурив, ягу ми давуртту анавар дуккан дувансса чаранну лякъин аьркинссарив?
В. Путин: Ттул пикрилий, микку цичIав даххана дуллан къааьркинссар. Нацпроектру бартдигьаврил жаваблувсса инсантал бувчIуну буссар. Даву най дуссар, миннунсса арцу итадакьлай дуссар.
Гьашину пландалий ккаккан бувсса 38 мурадравату 26 масъала жува дузал бувссар, 12 ма­съала ливчIун бур дузрайн бу­ккан буван. Миннухагу зий бур, тагьарданул ялув бавцIуну бу­ссар.
«Новости» РИА-лул вакил Елена Глушакова: Вил пикрилий, къачIунссарив Конституциялуву дахханашивуртту дуван? Мукунсса суаллу чIумуя чIумуйн гьаз буллай бур, уттигъанну мунил хIакъираву дискуссиягума хьунни. Агарда чIун дирну духьурча, цумур бутIуву дуван аьркинни дахханашивуртту?
В.Путин: Конституциялул 1-мур бакI (дайдихьу) баххана буван къабучIиссар. Муний гьанусса законну чирчуну дуну тIий. Яла ливчIмур баххана буван бучIиссар. Дискуссиярттая ттун кIулли, ттун ми чIалайгу дур, баллайгу бур. Ми дархIуну дур парламентрал ихтиярду гьарта даврицIун. Мукунна Президентнал ва ХIукуматрал прерогативартту (хъуними, лавайми даражалул ихтиярду) даххана даврицIун. Ми гьарзат дуван аьркинссар так хъинну хъирив лавну, хIадуршин дурну махъ.
Кира Латухина, «Российская газета»: Ялун нанисса шинал жура дуллай буру Буттал КIанттул цIанийсса дяъвилий Ххувшаву ларсун 75 шин шаврил юбилей. Амма гьашину сентябрьданий Европарламентрал кьамул бунни нацизм ва фашизм Совет Союзрал низамращал архIал дацIан дуллалисса резолюция. Миннал мунийн тоталитаризм тIий бур, цIусса дунияллул халкьуннал дянивсса байрангума дуван аьркинссар тIий бур: майрал 25-нний кIицI дуван тоталитаризмалущал талатаву дачин даврил кьини. Мунил хIакъираву вил пикри цукунсса бур?
В.Путин: Тоталитаризмалуву хъинсса цичIавгу дакъа­ссар, му дащуй дишин лайкьссар, махъ бакъа. Европарламентрал хIукму ттун кIулли. Му, ттул пикрилий, къалайкьсса, къабучIисса затри. Жула агьалинан ккаркссар тоталитаризм Сталиннул чIумал. Жура дащуй дирхьуссар мугу, культ личностигу. Амма Совет Союз ва фашистътурал Германия ца ххуттай дишин цукунчIав къабучIиссар. Му тарих къакIулминнал пик­рир. 1938 шинал къулбас дурну диркIссар Мюнхеннал машварарттай (сговор), та чIумал Франциянал, Великобританиянал Гитлердущал цачIу къулбас дурну диркIссар Чехословакия бачIинсса рязишиврий. Та чIумал Совет Союзрал увкуну бивкIссар фашизмалийн къаршисса фронт сакин дуван аьркиншиву. Сталин Гитлердущал къахьунаавкьуссар, амма Франциянал ва Великобританиянал каялувчитал танащал хьунабакьлай, чагъардай къулбасру дуллай бивкIссар. Мяйжанссар, къулбас дурссар Молотовлул ва Риббентрогилул пактрай, цанчирча муниннин цинявннал къулбасру дурну диркIссар, махъра-махъ дурссар Совет Союзралгу, цуппалу ливчIукун.
Мария Балюк, агентство «Прайм»: Циванни паччахI­лугърал, цаппара шинну ларгукун, пенсиярттал системалул кьяйдарду даххана дайсса ва цаппара шиннардий пенсияртту салкьи баву (пенсионные накопления) дацIан дурсса? КъабучIиссарив чIярусса шиннардий даххана къадуван куннасса (долгосрочные) кьяйдарду цIакь дуван, мунийну инсантурал пенсиярттал системалийн­сса вихшалагу цIакь хьунссия? ТIайлассарив цIусса пенсияр­ттал реформа хьунтIишиву?
В.Путин: Пенсиярттал дузалшиндарал циняв хIукмурду кьамул бувссар ва закондалул цIакь бувссар. ЦукунчIавсса да­хханашивуртту дувансса планну дакъар, цIусса пенсиярттал реформа хIадур дуллайгу бак­ъар я ХIукуматрай, ягу Администрациялий.
НТВ-лул вакил В. Кондратьев: Гьашину демографиялул тагьар захIмат хьуну дур, дукIугу мукуннасса дия, амма гьашину лапра къаххуйсса тагьар хьуну дур. Му тагьар дархIуну дур, хьхьичIра-хьхьичI, 90-ку шиннардия нанисса оьрчIру чанну буллалаврицIун. Аьркинссарив цIана агьали гьарза буллан хьхьичIрасса Совет республикарттавату бувкIсса инсантурайну, ляличIинува кьиблалул республикарттавату бувкIминнайну? Муния къарязину бур чIявусса аьрасатлувтал.
Му тагьарданун цукун кумаг бан бюхъанссар «Демография» тIисса нацпроектраща? Бюхъай паччахIлугърал цайми чаранну лякъин, масалдаран, оьрус мазрай гъалгъа тIими ватанлувтуран гражданшиву дулаврил хIакъиравусса законну бигьа дурну?
В.Путин: Демографиялул захIматсса масъала дузал баврил буссар 2 ххуллу: оьрчIру гьарзану буллалаву ва миграция, яни миха-тиха букIлакIаву. Масалдаран, Канаданаву зий бур му масъалалуха щаллусса миграциялул министерство. Тайннал цачIанма буцайсса бур ца оьрмулул, цIуллусса ва дурккусса инсантал. Жунмагу аьркинссар му ххуллу язи бугьан, демографиялул масъала дузал баншиврул.
Азат Гиззабуллин, «Башинформ» ИА, Уфа, Башкортостан: ХIакьину жул парламентрал кьамул дурунни цIусса шинал байраннал гьантрай хIан дахлан къадагъа дишаврил хIакъиравусса закон. Агьали чIявучин муния рязину бур. Вил пикрилий, къадагъа къадирхьуну, цайми, чан­сса кIукIлуми, чаранну лякъирча, цукун хьунссия?
В. Путин: Мукунсса чаранну ишла буллай буссар. Махъсса шиннардий жучIава щурущи дурну дур хIантту хIачIавурттайн къаршисса компания. Му хIатта инсантуран хIисав хъанай да­къар.
Аьркинссар агьалинан був­чIин буллан, цуми хIан хIачIлан хъинссарив, цуминнуя чурххан зарал хъунмассарив. Масалдаран, аьнтсса хIанттин кIанай куклусса чахирду ишла дуллан. Му ххуллийх бачирча хъина.
РЕН ТВ-лул вакил Андрей Добров: Ттул бур кутIасса суал – тари жула агьалинал ахIвал-хIал лахъ хьунтIисса? Оьну ччай бур лахъ хьуну.
В. Путин: Мяйжаннугу, махъсса шиннардий инсантурал дучIия (реальные доходы) чан хъанай дур, му жулва захIматмур масъалар, жува му дузал бувангу аьркинссар. Амма му масъала дузал буван давур­ттал лябуккулул гьанулий, ВВП (валовый внутренний продукт) лахъ даврийну, му чIалачIисса зат бур. Мунийн кIункIу тIун аьркин­ссар, цанчирча луртандалул фондравату арцу дачIларча, ми ччяни къуртал хьунтIиссар. Мунияту жунма аьркинссар экономикалуву лябукку буллан ва мунил гьанулий харжругу гьаз буллан.
Лажин хIадур дурссар
ХI. Аьдиловлул