ВицIхъиял «Чанна-ЦIуку»

ХIайп бакъаяв ина левщун гьан

Тарихравун багьсса ВицIхъиял «Чанна-ЦIукул» гьану бивзма кIулну акъара. Амма кIулну ура, нава зий къаивкIнугу, кIикку зий бивкIмигу, кIайннал буллай бивкIмургу.

Ччясса заманнайва ВицI­хъиял махIлалувун духлай диркIун дур Хъуннеххал тиячулийсса – Карашрал, Гьуйннал, Муккурдал, ЧIаящиял, КIундиннал, Шахьуйннал, ЧIарттал щархъурду; неххал шиячулийсса – КIямашрал, ГьунчIукьатIрал, БахIикIуллал, Кумиял, ТтурчIиял, Ккурккуллал, ЧукIуннал, Кьубиял щархъурду.

Ттул оьрчI заманнай, ВицI­хъатур тIий, учIайва жул шяравун, Кьубав, жугьутI инсан, аьравалттищал. Му увкIни, яла ххари шаймигу оьрчIру бикIайва. Мунахь бикIайва ранг-рангсса шарду, личIи-личIисса чIурду буллалисса щютIуххив, ккуппив, ранг кьалантру, щекьи дансса порошок. ЖучIан куна, му лагайсса ивкIун ия цайми-цайми щархъавунгу. Миннухгу мунал ратIайва духсса янна-ка, усру, му-та.

Хъуни-хъунисса байраннал чIумал хъиннува утта буккайва ВицIхъиял Чанна-ЦIуку. Жу, оьрчIругу, буцайвав гиккун, ххуйсса яннагу ларххун, галстук­ругу бавхIуну. ЧIявусса бикIайва бала-гьалайрду, къавтIавуртту. Гьуртту хьун Ккуллал райондалиягума бучIайва. Дучри ххяххан байва, Кьубиял гаражрая ВицIхъав бияннин. Жагьи-жугьултгу лечин байва ТтарцI-МуруллучIату ламуйн бияннин. Микку чIявуну хьхьичIун уккайва, МахIачкъалалийсса спартакиадалийгу хьхьичIун увксса, Кьубатусса, Мадинахъал ХIажи. Ххув хьуминнан бахшишругу дулайва.

1934-ку шиннардий Чанна-ЦIукуй тIивтIуну бур сельпо, мунил председательнугу ивтун ивкIун ур ТтурчIиял шяраватусса МахIаммада тIисса инсан. Яла тIивтIуну бур почтагу. Зун бивкIссия яла ччатI шашай къаттагу. Микку зунгу ивкIссар Куматусса АхIмади. Мунаяр махъ зий бивкIссар: кIава Кумату­сса МахIаммад, ЧукIнатусса Халид, Ккурклиятусса МахIаммад-Расул. ВицIхъиял ччатI лув къаличIайссия. Ялавай Анжи-Щурагьун, лавай шяраваллавун нанинал дарвагру бувцIуну ласайсса бивкIссар.

Ттунна кIулсса чIумал, гьарца аьркинмунил бувцIусса ттучандалий зий икIайва Карашатусса Къаллахъал ХIусайн. Агьалинал тIалавшинна щаллу дуллалисса товароведталну бия Ккурклиясса ХIусманов МахIаммад ва Кьубатусса Аьвдуллаев Басир. Сельпорал бухгалтерну зий ия Ккурклиятусса Мажиев Мямма.
Шиная шинайн ВицIхъиял Чанна-ЦIуку авадан ва ярг хъанан бивкIуна. Багърал хьхьичI, ххуйсса лахъсса кIанай, цIусса ттучан хьуна, зун ивкIуна Кьубатусса ХIасанов МахIаммад. Мунаяр махъ бия: Ккурклия­сса Мухтар, мунала ппу — аьрай ччаннацIа хьусса Зайнул­аьбид, ЧIаратусса МахIаммад, Ккурклиятусса Анвар, Микьдар. Мива гьантрайва накI-нис дай­сса цех тIивтIуну, микку зий бу­ссия ЧукIнатусса ПатIимат. Ялун ххи хьуссия дувссилул кушу буллалисса дуссукъаттагу, зийгу уссия гикку КIундиясса усттар (цIа дакIний дакъар). Му­ххал кIунурдая къертту щашлай икIайссия БахIикIлатусса муххал усттар Башир.

Почталул хъунаманал тIалав­шиндарайн бувну тIив­тIуну бия ппал-ххячартту кьамул дуллалисса пунктгу. ЦIубутIуй микку зий уссия Ккурклиятусса Магьдиев МахIаммадаьли, мунаяр махъ – Кьубатусса Исупов Аьлил, ХIажиев Аьвдуссамад.
ВицIхъахчил шагьрурдая зунттавун, зунттавату шагьрурдайн халкь ххилаххисса машинартту, автобусру гьарза хъанан бивкIукун, Дагъусттаннал навтлил компаниялул хъунаманал хъиривчуну зий ивкIсса Ккурклиятусса Идрисов Давудлул тIиртIуссия кIира заправка. Шиккува дакIнийн утанну машинартту къалагайсса чIуннардий ччатIгу, сельпорал аьркинмургу цала чай, цала аьра­валттуй ххилай ивкIсса Ккурккуллал Хъуна Загьидигу.

ДакIнийн бичинну ВицIхъиял махIлалийсса щархъурду чанна лахъан дуллалисса ва радиортту зузи дуллалисса, комутаторданул пишакарталгу: Кьубатусса ХIусайнов ХIусайн, Ккурклия­сса Мажидов Мажид, Кумату­сса Оьмаров Уллубий.
ДакIнийн бичинну, хьхьу-кьини къакуну, переговорочный пунктрай зий бивкIсса, ххаллилсса зунттал хъами: Мисиду, Гьадият, Мариян, Аьйшат. Аьвкъумагу, ккашилмагу кIулну, буфетраву, чанихьун самоваргу зузи дурну, гъили-кIирисса дукиягу хIадурнура диртун, хьхьудяризал увкIмагу, цIуру-кIуру бакъа, кьамул уллай бивкIсса ЧIаратусса АхIмади-Мямма, Ккурклиятусса Наби. ДакIнийн утанну, аьркинмургу Дянивмур Азиянавату ларсун увкIун, цала гъанчугу архIал изан увну, загълунсса тросир­ттай Хъуннеххал ялтту ГьазтIи-Ламу бувсса КIундиятусса чув ХIажи. Му ламу цуппагу ванал бувну бивкIссар, я багьа, я ини-ччатI къалавсун, вакьпулун, чирилун.

Му ламу укунма ккаккангума чIявусса халкь занай бивкIссар.
ВицIхъав кюртти дузал буллалисса гьантрайва тIивтIуну бивкIссар уссал цехгу. Мунил заллунугу ивтун ивкIссар муниннин АьсатIиннаву зий ивкIсса, ччимур журалул усругу дувай­сса, усттар – Кьубатусса ХIасанов Тилавли. Дяъви байбивхьу­сса гьантрайва ­аьрайн увцуну, цала даврий зун­сса вари чин­сса ливчIссар. Мунаяр махъ уссал усттарну зий икIайссия Ккурккуллал Хъуна Загьидинал арс Нариман.

Мукунма дакIнийн бичин ччай бур ВицIхъиял щархъал пучбуххулт, кIинавайгу, гъинавайгу аьрчча ххуллурдайх ва хьунив ххуллурдайх, пучрал хъуни чантайрттугу мукьавну, бацIаву дакъа, занай бивкIмигу. ДакIния уккайссарив гьарца кьини, цамур хIисав дакъа, пучрал хъахъи хьхьуттай дархIусса «ЦIусса ххуллу» кказитрал хъуннасса къаргу цайми затирттал бувцIусса чантайлул ялув мукьав дирхьуну, ба-бакI, гьарца къатлувун пучгу, пенсиялул арцугу диян дуллай, 15 шинал мутталий ВицIхъату Кьубав занай ивкIсса ттула шяравучу – МурчIуйхъал АьвдурахIман.
Лагмава Ккурккуллал ба­гъирдавунгу бахьлавгун, инттухавай тIутIал, ссуттихунмай ахъулссаннул кьункьал лавсун най бивкIсса ВицIхъиял Чанна-ЦIукул бакIрачIан бувкIмуницIун дархIусса махIрумшивугу хъинну хъуннасса дикIай. Гай захIматсса дяъвилул шиннардийгу, мунияр махъгу, ВицIхъиял мюрщи щархъал оьрмулул багьу-бизугу, даражагу гьаз буллай бивкIсса ВицIхъиял Чанна-ЦIуку жула лавг оьрмулул ва тарихрал ца ярг­сса ва хъамаритан къабучIисса лишаннуну хъанахъиссар.

Ттула чулуха на тавакъюгу бавияв кIа ВицIхъиял махIлалул иялчуну хъанахъисса шаэр Даниял Магьдиевлухь, Чанна-ЦIукун хас бувсса ца чIиви-хъунсса баллада зумунусса зат чичингу.

Оьмахан Вагьабов,
ш. Кьуби