Аьрая увкIун махъгу ссав ядуллай

1-мур ЦIувкIрату ливчIун ур ца фронтовик – полковник Аьлил СантIуев

Дяъви байбишин хьхьичI гьант­рай, Буйнакскаллал педучилищагу марцIну ххювардай къуртал бувну,оьрмулул 16 шинаву­сса СантIуев Аьлил ххарину зана хьуну ур буттал шяравун, 1-мур ЦIувкIрав. ЯтIул дипломращал шяравун увкIсса ванал хъунмасса гъира бивкIун бур школалий учительну зун, амма дяъвилул, чIявуссанналми кумпайкун бувсса кунма, ваналми хияллугу цIан ттуруллавун бахьлаган бувну бур.

«Учительну зун­сса чIунгу дучIантIиссар, цал ватан душмантурая мурахас дуван аьркинни», — тIисса пикри багьсса чIаважагьил райондалул военкоматрайн лавгун ур, цува аьрайн тIайла уккияра тIий. Амма му, аьрайн къаувцуну, налогирттал инспекторну зун тIайла увккун ур. ЧIунархIалми аьрай талай буни, къинттуллух зун къачча тIий, военкоматрайн заназисса Аьлил 1943 шинал аьрали ишру лахьлан Ттуплислив тIайла увккун ур. Мунащал Дагъусттанная ялагу 360 инсан ивкIун ур.
ЦIубутIуй ва артиллериялул кьюкьлуву ивкIун ур, яла полк­рал командирнал ва разведчиктал хIадур бувайсса командный полкравун тIайла увккун ур.

Вара шинал сентябрь зуруй Аьлил усса 415-мур артиллериялул полк дяъви къизгъиннийн, Донбассрайн, багьну бур. Аьлил разведкалул отделениялул командирну ивкIун ур. Днепродзержинск шагьрулучIа Днепр неххал ялтту бивкIун бур Европанаву яла аьнтIикIамур ламу, цуппагу шанна зивулийсса. БачIвасса кьаллая плот­ру дурну, миннуй Днепр лахълан багьну бур. Ва ппурттуву кка­ккан дурсса чувшиврухлу лайкь хьуну ур цалчинмур аьрали бахшишрангу – ЯтIул ЦIукул ордендалун. Аьра­лий ххуллурдал ва увцуну ур Чехословакиянавунгу, Польшанавунгу. Дяъви къуртал хьуну махъгу шин ва дачIинний Германнаву авцIуну ур аьрали къуллугърай.

— ХIаписартал биялну бакъа, сайки гужрай кунма, аьрали училищардавун дуклан гьан буллай бияв, 1950 шинал навагу, хъунама сержант, Латвиянавун, Алуксненнал зенит­рал ва артиллериялул училищалувун дуклан увхссияв, — тIий ур.
Жагьилсса лейтенант къуллугъ буллан зана хьуну ур Ма­хIачкъалаливсса артиллериялул полкравун, мугу таний бивкIун бур МахIаммад ХIажиевлул цIанийсса кIичIиравусса телевышкалучIа. 1960 шинал ноябрь зурул 7-нний Ураллал ялувсса ссавний американал разведка дуллалисса У-2 самолетгу руртун, летчик Пауэрс ясирну увгьуну ивкIун ур. Шпион-самолетирттая ссав ядуллан МахIачкъалалия Киров шагьрулийн бизан бувну бур Аьлил къуллугъ буллалисса полк, му артиллериялул батареялул хъунаману ивкIун ур. Хъунмур оьрму гьан бувну бур ватандалул ссав ядуллай. Ураллай къуллугъ кьабивтун бур полковникнал чиндалуву, бригадалул командирну.

Дагъусттаннайн зана шайхту, тамансса шиннардий зий ивкIссар «Дагводремстройрал» отделлал хъунаману. СантIуев ­Аьлил мудангу чялишну хIала уххай ЦIувкIуллал жяматрал иширттавух. Махъсса шиннардий Аьлил Рамазановичлуйн дуклаки оьрчIащал ва студентътуращал хьунаакьин оьвтIийнма бикIайссия. ЦIувкIрав, ца Аьлил акъа, цама фронтовик ливчIун ­акъар. Гьар шинах, Ххувшаврил байрандалул кьини, ва уккай­ссия Совет Союзрал кIийла Виричу АхIмад-Хан Султаннул гьайкалданучIан.

Гьашину, инжитну уну, къаувккунни. Мудан кунма, ваначIа ичIува лагма лавгунни шяраваллил жямат. Миннавух бия Аьлиллул цIа арснан дирзсса СантIуев МахIаммадрамазаннул кулпатгу. Жагьилма Аьлил СантIуев дуклай ур республикалул промышленностьрал ва экономикалул колледжраву, ва дуккавриву итххявхссагу ур.
— Жун мудангу пахру бикIай жула арснан Аьлил Рамазановичлул цIа дирзун душиврия. Ветераннал оьрму цуппава ттул арснанссагу, гьармананссагу эбратри. Ва жуна чан къааннав! — тIий бур чIава Аьли­л­лул нину Заира.

ЯтIул ЦIукун ва цаймигу наградарттан лайкь хьусса полковник, Рамазаннул арс СантIуев Аьлил ур ватандалухсса ччаву жагьилтурал дакIурдиву цIакьгу, гьазгу дуллали­сса давурттив дуллайнува. Шиккува бусан, ванал сипталийнур шагьрурдайсса цIувкIуллал жямат цачIун батIлатIисса давурттивгу дуллай байбивхьусса.

ПатIимат Рамазанова