Шарип Шарипов: «Ттуща бювхъунни «Югагрохолдинг» проект ччаннай дацIан дуван»

[dropcap]И[/dropcap]смяиллул арс Шарип Шарипов зий ур Дагъусттаннал паччахIлугърал Халкьуннал хозяйствалул университетрал ичIаллил иширттал ва аудитрал кафедралул хъунаману.

1984-1986 шиннардий ванал Томбовуллал улклуй къуртал бувссар совхоз-техникум. 1986 шинал зий ивкIссар гава улклуй «Волна Революции» тIисса колхозрал агрономну. 1991-1993 шиннардий бувккуссар К. Тимирязевлул цIанийсса Москавуллал шяраваллил хозяйствалул академия. 1991-1993 шиннардий сянат иширайну лахьлай ивкIссар США-наву, Колифорниялий, итххявхсса, хьхьичIунну дуклай ивкIсса студент хIисаврай.
1993-2004 шиннардий зий ивкIссар ДР-лул Шяраваллил хозяйствалул ва бакIлахъиялул министерствалий, кьатIаллищалсса дахIавурттал отделданул хъунаманая тIайла хьуну, министрнал маслихIатчину, зузалтрал ва информациялул политикалул управлениялул хъунаману.
2012-2013 шиннардий – ДР-лул Шяраваллил хозяйствалул министрнал хъиривчуну. Дагъусттаннал аграр университетрал АПК-лул экономикалул кафедралул профессорну.
2009 шинал Москавлив щалвагу Аьрасатнал аграр масъаларттал проблемарттал ва информатикалул институтраву дурурччуссар экономикалул элмурдал докторшиврул диссертация. 2008 шинал гава институтраву дурурччуссар экономикалул элмурдал докторшиврул диссертация, аспирантурагу був­ккуссар тиккува.
1990 шинал Ш. Шариповлул ларсъссар СССР-данул Госкомвузрал «Студент и научно-технический прогресс» тIисса мусил медаль. 2004 шинал дуллуссар Аьрасатнал Шяраваллил хозяйствалул министерствалул ХIурматрал грамота.
2006 шинал дуллуссар «ДР-лул лайкь хьусса экономист» тIисса хIурматрал цIа.
2009 шинал – ВВЦ-рал (ВДНХ) мусил медаль.
2011 шинал дуллуссар «Аьрасатнал АПК-рал бусравсса зузала» тIисса цIа.
2014 шинал – «За вклад в развитие АПК России» тIисса Аьра­сатнал Минсельхозрал мусил медаль.
2014 шинал – ДР-лул ХIурматрал грамота.
2013-2015 ш.ш. ивкIссар ДР-лул ХIукуматрал Председательнал хъиривчуну.

— Шарип, цIанасса ппур­ттуву ина ура «Югагрохолдинг» компаниялул хъунаману. Циксса бу­ссар зучIа теплицарду ва миннува циксса ахънилсса (помидорду, нисварти) ласайссар?

— «Югагрохолдинграл» бур 5,5 гектар промышленностьрал даражалийсса теплицардал, «Агромирданул» бур 3,8 гектар теплицардал, «Агронасрал» (Новостройрай) бур 1,1 гектар теплицарду. ЦIанасса ппурттуву Къизилюртлив Израилнал буллай бур 3 гектарданийсса теплицарду, Дагогнилий Франциянал буллай бур 3 гектарданийсса теплицарду. Зузисса теплицардал дулайссар 28 000 тонна ахънил­ссаннул (хъунмурчIин помидорду ва нисварти). «Югагрохолдинг» проект лекьлай дия, ттуща бювхъунни му ччаннай дацIан дуван.

— Зул фирмалул ххишала къабантIиссарив теплицарду?

— БантIиссар. ЦIана хIадур дуллай бур 21 гектар теплицардал бансса проект, ми бантIиссар 2019 шинал.

— Азирбижаннал, Туркнал, Ираннал помидорду кьюркьуну дур жулламиннуяр, мунил савав цир?

— Тайннал чIярусса гектарду дур теплицардал. Масалдаран, Туркнаву дур 40 азарда гектар теплицардал. Аьрасатнаву тIурча, дурагу 3 азарда гектар дур цинярдагу. Гайннал теплицардан­сса харж жучIаванияр чансса буккан буллалиссар. Гайннал технология хьхьичIунсса дур, пишакартал ххуйсса бур. Мунияту тайнначIа теплицардава ласай­сса ахънилсса кьюркьуссар жулламиннуяр. Му ба­къассагу, тайннал ахънилссаннул азардая буруччиншиврул химикат­ру ишла буллай бур, жуллами марцIссар му чулуха.

— Цаймигу захIмат­шивуртту цукунсса дур зул давриву?

— ЖучIа бакъар ттизаманнул теплицардал сянаткартал, агрономтал, ми буцин багьай Азирбижанная, Туркнава, Москавлия. Бакъар мукунма теплицардал проектру дайми. Чан­сса бакъа бакъар хIукуматрал чулухасса кумаг. Теплицардан аьркинсса инфраструктура жунна дан багьай. Ласайсса бакIлахъиягу учетрайн ласлай бакъар.

— Циксса теплицарду буван аьркинссар Аьрасатнал агьали ва Дагъус­ттаннал агьали кIинтнил ахънилссаннул щаллу баншиврул?

— ЦIана Аьрасатнал агьали щаллу буллай бур 45% ахънил­ссаннул. Дагъусттаннан аьркинну бур 350-400 гектар теплицардал агьали кIинттул ахънил­ссаннул щаллу баншиврул. Мукунма жучIава бакъар ахънил­сса ядайсса цавагу къатта (овощехранилище), логистика. Ми дувансса арцугу итадакьлай бакъар.

— Шарип Исмяилович, зул «Агрохолдинграл» ххяххан дурмур чув да­ххайссар, муштаритал хIадурну буссарив?

— Жул бакIлахъия чIярусса ласайссар Москавуллал, Санкт-Петербургуллал, Ростовуллал. Жул миннащалсса дахIаву дур, рартIсса ахънилсса чIяруми тихун гьан дайссар, тайннал тIалавшин дуну тIий.

— Зулминнуяр ххишала, ЛПХ-рдал, фермертурал хозяйствартталгу буссарив теплицарду?

— Минналгу буссар, амма чув, циксса буссарив дурусну кIулну бакъар, миннул сияхIру дуллай бакъар, миннал ххяххан дурмунил сан-хIисавгу чувчIав дакъар. Помидорду дугьлай бур парникирттаву, цалва бувсса мюрщи­сса теплицардаву. Миннуха къуллугъ буван захIмат хъунма­сса бишин аьркинссар, мунияту миннуву ххяххан дурми ахънил­ссаннул багьригу лахъссар.
— Ина ура шяраваллил хозяйствалул элму хъинну дугу дурккусса, агрономшиврул давуртту жучIарагу, США-навугу дурсса, экономикагу ляличIину ххуйну кIулсса аьлимчу.

Дагъусттаннай шяраваллил хозяйство хъиннура махъун дагьну душаврил сававртту цукунсса дур?

— Сававртту укунсса дур: ччянира дугьлай бивкIсса хъу-лухччив ишла дуллай бур лап чансса. Дугьлагьими хъуругу ттизаманнул технологиярттайн чул бивщуну дугьлай бакъар, ттизаманнул техника ишла дуллай бакъар, ми жучIара дурагу дакъар, миннулсса буллалиссагу акъар. Бакъар зий шяраваллил хозяйствалул давуртту канилух дурксса пишакартал, ттинин зий бивкIмигу давурттая лавгун бур.
Лекьлай дур фермарду, ризкьилул накI чан хьуну дур, миннунсса лазуни ххуйсса дакъа тIий. Аьрасатнал регионнаву му чулуха жулла республика яла махъмур кIанттай дур. Аьркинну бур хозяйстварттал сакиншинначитал.
Районнал шяраваллил хозяйстварттал управлениярттай зий бур жагьилсса, давурттал мухIлу-хIин къакIулсса инсантал. Да­гъусттаннай му аралул элмулуха зузисса лап чан­сса бакъа бакъар, миннал дур­сса хъиривлаявурттугу тIалав дуллай ба­къар. Масалдаран, бугьлан аьркин­ссар жулла климатран бавкьу­сса журалул нувщи, ахънилсса, ахъулсса (районированные сор­та). ЦIана ми дакъар жучIара, миннуха зий бакъар Даг.НИИСХ. Аьрщи лиллай дур, муниха аякьа дуллай бакъар, оьргъашивуртту ишла дуллай бакъар, мунияту ххяххиярттугу заэвсса хъанай дур.

— Лакрал районнал шяраваллил хозяйствар­ттал хIалкьазия цукун­сса дур?

— Жулла лакрал районнал тагьаргу сайки мура куццуйсса дур. Лавай бувсмунийн ххи банна: районнал шяраваллил хозяйстварттал управлениярттай бакъар, ягу лап чансса бур, давурттал анализ дуван кIулсса пишакартал, миннан кIулну ба­къар цуми документру цукун дузал бан аьркинссарив.
Зузиминнахсса къулагъас чан хьуну дур, муния аьркинни чичлан, буслан. Масалдаран, ятту кIинтнил минардайн, ягу ма­хъунмай нанийни, на хьунаакьара хIухчалтращал, цIуххара вил ци багьу-бизу бур, вих цукун­сса къулагъас дуллай бур куну. Жаваб дулун къашай, цанчирча миннан цичIав дуллай бакъа тIий. ЗахIматкашнал, хъузалал хIурмат буллан аьркинни, минная чичлан аьркинни кказитир­ттай, журналлай, буслан аьркинни телевидениялий.

— Уттигу ца суал бур, чIявучил зумувгу, мазрайгу бусса. Ина ияв ХIукуматрал вице-премьернал къуллугърай, ци савав хьуссия ина му къуллугърая мурахас ансса?

— ЧIявуссаннал булай му суал. На укун учинна. На зий ивкIссара тIайлану, багьай­сса куццуй, ттулла кIулшивугу, бюхъу-бажаргу ишла буллай. Къуллугърая укьан ансса вари чинсса сававгу дакъассия. Ттухьвагу къабувсуна нава къуллугърая циван укьан уллалиссарив.

— Барчаллагь.

Ихтилат бувссар
ХI. Аьдиловлул