Зуруйн ишан лахIарча…

[dropcap]Н[/dropcap]ажагьссавагу бушиву къакIулли, кьатIаллил иширттал министерствалий зузисса чари, МГИМО (халкьуннал дянивсса арардал институт) къуртал бувсса дагъусттанлувтал. Му институтгу хьхьичIунсса ккаккиярттай къуртал бувну, ва нюжмардий Латвиянал вакилханалий зун лавгссар жула лакку душ Хъассиева Айна МахIаммадрасуллул душ.
Тихун гьан хьхьичI жу, Айнащал хьунабавкьуну, ихтилат буварду.


— Цукун сивсура ина дук­лан буххангу, ккалангу, та лап жапасса институт­равун?

— Аьпабиву, буттал хиял бартлаганшиврул. Вана цIанакулгума яруннил хьхьичI дарцIунна дур буттал симан, вичIахух чIюхлайнма бур буттал чIу: «Ттул душ дипломат хьунтIиссар», — тIисса.
На 8-мур классраву дуклакисса шинал ппу нязаннив жуяту батIул хьуна. Муния тинмай­сса ттул оьрмулул мяъна хьу­ссар буттал хиял бартлаган бан­сса. Учин бюхъанссар, ттун наваксса душваравух оьрчIшиву къаккаркссар куну. Барчаллагь ттул ниттин, буттал хиял дузрайн букканшиврул ттул ялув хъунмасса захIмат бивхьусса. ЧIивинияцIава ттущал зунсса тарихрал ва ингилис мазрал дарсирдал репетитортал бувгьуна. Цалчинсса шинал буххан къавхьуна. ДГУ-лул юрист факультетрайн бувхссияв. Ца шинава цIунилгу буххан кьаст лархIусса, мунигу тIайлабацIу къавхьуна. Бюджетный гьанулий бу­хханшиврул ца-кIива балл биял къавхьуну ливчIунав.
Буттал рухI ттущал духьун­ссия, ва базилух ттун тIайлабацIу хьуна.
Факультетрай на лахьлай буссияв ингилис ва латыш мазру. Мукьва курс къуртал байхту, цIуницIа экзаменнугу дуллуну, бувхра тава халкьуннал дянивсса арардал факультетрайн, магистратуралийн. Магистратуралийн буххан тIайлабацIу хьуния махъ, кьаст лархIуссия КьатIаллил иширттал министерствалий зун. Так магистратура къуртал бувминнаща бакъа къашайссар министерствалий зун. Миккугу бигьану бакъая, дуклан багьлай бия марцIну ххювардай. Практикалий кьатIаллил билаятирттайн хьхьичIунсса студентътал бакъа тIайла къабуккайссар. Нагу Латвиянал вакилханалийн тIайла бувккунав ца зуруйсса. ЗахIматнугу, хъинну ххуй дирзуна ттун дипломатнал даву, ххарисса асардай занагу хьуссияв. Лапва гъира багьуна МИД-рай зун.

[pullquote]МИД-рай зуншиврул багьуна хъинну хъуннасса конкурс духIан. Зувива кIанттайн ттуршуннийн бивсса инсантал бия. ДахIавурттайхчин бухлахимигу чIявуя. Ттуллив дуссия так ца ттула кIулшиву ва хIарачат. Багьлай бия цIуницIакулгу экзаменну дулун. Лавай­сса баллугу лавсун, кьамул бунна даврийн. Наниссара, культуралул ва кIулшиву дулаврил суаллал­сса буллалисса атташе хIисаврай. [/pullquote]

Миккугу жапану бия – багьуна хъинну хъуннасса конкурс духIан. Зувива кIанттайн ттуршуннийн бивсса инсантал бия. ДахIавурттайхчин бухлахими бия чIявуми. Ттуллив дуссия так ца ттула кIулшиву ва хIарачат. Багьлай бия цIуницIакулгу экзаменну дулун: шанна – ингилис мазрал, шанна – латыш мазрал. Лавайсса баллугу лавсун, кьамул бунна даврийн. Наниссара, культуралул ва кIулшиву дулаврил суаллалсса буллалисса атташе хIисаврай.

— Вин ххуллухъин баннав, Айнай. Амма Аьрасатнащал личIину дусшивугу дакъасса республикалий зун ина, лапва жагьилсса душ, хажалатрай бакъарав?
— ХIакьину тикку властьрал ялувсса инсантал бур цила чIумал Западрал вузирдаву кIулшиву ласлай бивкIсса. Ттул хьхьичIсса мурад оьрус маз машгьур булланссар, тайннал агьлу тарихрах, политикалуву хъанахъисса иширттах тIайлану буруглаги банссар, жула билаят­рал лажин ххуй чулий ккаккан дансса давуртту – магьирлугърал мажлисру, хьунабакьавур­тту дулланссар, латвиянал студентътал жула дуккаврил идарарттайн кьамул бан кумаг баврил ххуллийссар.

— Вил оьттувугу ниттил ниттил Галина Къараевнал хасият духьунссар. Мунил бусласимунива дакIнийри, дуккаврих­сса мякьлил шярава шагьрулийн бияннин сайки щалва ххуллу бахьтта бивтссия тIива, дуклан буххан нанийни.
— Навагу мукун учара. Ни­ттил нину гьарца ишираву ттун­сса эбратри. На тарбия бавривугу агьамсса кIану бувгьуссар. Дадал цила бивтсса ххуллия бусласийни, ттувун ххишаласса гьавас багьайва.

— Вил буттал ппу Апанни Хъассиевгу дагъус­ттаннал литература лахьхьавриву агьам­сса кIану бувгьусса аьлим­чу ур. Ниттил ппу Зайнуттин Аьбдуллаев МВД-лул полковник ур. Бавссар буттал ниттия Басират Исмяиловнаягу, ДГУ-лул биологиялул факультетрай зий бивкIсса.
— Мяйжаннугу, кIиягу ттул ттаттахъул бивкIун бур республикалий бусравсса инсантал. Миннащал кIулминнал дакIнийн бичавурттава ттун чIивинияцIава асар шайва ми цукунсса гигантътал бивкIссарив. Миннал цIардалгу на буржлув буллай бияв лайкьну ялапар хъанан. Миннан къанясивну лявкъунни ттул хьхьичIуннайшивурттая ххари хьун. Буттал ниттил, Басират Исмяиловналгу, гьай-гьай агьамсса кIану бувгьуссар на тарбия бавриву.

— Сергей Лавров ур хъинну лавайсса аькьлу-кIулши дусса инсан, хъунасса дипломат. Яла захIматсса министерствалул каялувчи. Ци бусан бюхъанссар мунаяту?
— Учин бюхъанссар, ляли­чIисса инсан ур куну. Инава увкусса куццуй, нажагьсса аькьлу-кIулшилул, дуциндарал. Жун умудвагу бакъа­ссия жуна министр та-ухьурчагу ххал хьунссар тIисса. Амма ванал, ялун дагьсса даврих къаурувгун, цала сипталийну чIун лякъай гьарца шинал институт къуртал буллалиминнащал хьунаакьинсса.
Дахьва даврий зий байбивхьуну, жагьилсса дипломатътурансса курсру буклакисса чIумал, министрнащал хьунабакьаву хьунтIишиву бусайхтугума, жун пикри бия, архнияту, трибуналия, ихтилатгу бувну, гьанссар тIисса. Амма хьунабакьаву цамур кьяйдалийсса хьуна. Жуща гьарцаннаща бюхълай бия ганащал ихтилат бан. Га жун цува хъунасса къуллугъчи ушиву асар хьун къаивкIуна, цала уртакьтуращал куннасса дия ганал жущалсса жап учаву.

— Ци чIа учинна Дагъус­ттаннал, лакрал жагьилтуран?
— Оьрмулуву лавай хьунсса кьастгу лархIуну, мунийн биянсса хъит тIутIаву. Ттухь ни­ттил ччя-ччяни тикрал байва вай махъру: «Кьаст лахIи зуруйн, зуруйн къабиярчагума, цIурттал дянив личIантIиссара», — тIисса.
Ялагу жула жагьилтурахь учин ччива, зула ниттил маз, сан бакъул къабуллай, лахьлахьияра куну, ниттил маз къакIулшиврия хIайп тIисса чIунгу дучIайсса дур оьрмулуву куну.
Институтрал лавайми курсирдай дуклакисса чIумал ца базилух ттул бакIраву хIасул хьуна тIаан бакъасса асарду, нава чил билаятирттал кIива-кIива маз лахьлай, ттула ниттил маз тIурча, кIувагу къакIулну тIисса. Яла на байбивхьуссияв Москавлив Лак­рал жагьилтурал ккурандалул сакин бувсса лакку мазрал курсирдайн занай. МахIачкъалалив бувкIсса чIумал, шиккугу занай бивкIра, кьакъабитан.

— Барчаллагь хъунма­сса, Айнай, тIайлабацIу баннав вин. КIану бакьиннав! Вил аькьлу-кIулши сававну Латвиянал агьулданул аьрасатлувнал чулухуннай­сса арарду кIукIлу лаганнав!

Ихтилат бувссар
Зулайхат Тахакьаевал