Ччи-ччикунсса ччамарду къабулланшиврул

Ларгсса нюжмар кьини МахIачкъалаллал пишакаршивурттал даража лахъ байсса центрданий «ОьрчIру уттизаманнул информациялул биялдаралу, дарс лахьхьайни зарал къахьунну интернет ишла даву» тIисса «ккуркки стол» хьунни.

Залму АьбдурахIманова
БатIаву сакин дурну дия Аьра­сатнал ХIукуматрал ва жулла рес­публикалий 2015-2017 шиннардий щурущи дурсса интернет мюхчан даврил хIакъиравусса программардал лагрулий.
Ванивух гьуртту хьун бувкIун бия ДР-лул Печатьрал ва информациялул министерствалул, Жагьилтурал иширттаха зузисса министерствалул, жяматийсса сакиншиннардил вакилтал, программистътал, журналистътал, ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат Тимур Гусаев ва ДР-лул БакIчинал маслихIатчи Камил Ланда.
АьФ-лул Журналистътурал союзрал вакил Эдуард Эминовлул, батIаву тIитIлай, кIицI лавгуна, халкьуннаву уттизаманнул информациялул техника, ялу-ялун бусрав хъанай, ишла дуллалаврицIун хьхьара хьушиву оьрчIру интернет­рая мюхчан баврилмур даву.
«Аьрасатнал МВД-лул дурсса хъиривлаявурттайн бувну, интернетраву шамлий ххи хьуну дусса дур оьрчIал порнография ишла дуллалисса материаллу, мукун­сса интернет-сайтругу 25-ла гьарза хьуну дусса дур. Интернет оьккимуния, чапалмуния мюхчан дуллалаврицIун хъунмур мурад республикалул сий гьаз дуллалавур», — увкунни ванал.
ДР-лул печатьрал ва информациялул министрнал хъиривчу Сергей Снегиревлул кIицI лавгунни республикалий чIал къавхьуну «Цифровое поколение» тIисса оьрчIансса мероприятие дан пик­рилий бушиву.
«Интернет – ца цурдалу жула оьрчIансса бала-апатI дакъар. ОьрчIан хъуниминнал бувчIин бан аьркинссар къабагьавай­сса сайтирдайх ччамарду буллан къабучIишиву, мукун зурчан закондалул хьхьичI жаваб дулун багьантIишиву цанма оьрчIангу, нитти-буттангу. ХIакьину оьрчIал ва жагьилтурал аьдадамур чIун интернетравух буклай лаглай дур. Хъунмур никиран, мунивугу зат букъавчIлай, ми ссаха зий буссарив кIулну бакъар. Интернетраву оьрчIал бакIрайн багьлай бур миннах луглагисса бучIибакъулт ва вербовщиктал-психологтал. Минналли сакин байсса оьрчIал цанма цала буллали бувайсса группардугу. Мукунсса сайтирдал заллухъру ва духIиндакъулт чIявуми бур, чил хIукуматирттайгу щябивкIун, жула оьрчIал психикалуха зий. Нитти-буттан, учительтуран оьрчIащал зун аьркинссар, оьккимуния ва ххуймуния гъалгъа тIун аьркинссар. Замана бур оьрчIащал чIявусса гъалгъа тIун багьлагьисса бувкIун», — увкунни С. Снегиревлул.
Ухссавнил Ккавкказуллай исламрацIун дархIусса давурттал хъиривлаявуртту дуллалисса центр­данул хъунама Руслан Гереевлул бувсунни жулла республикалий диннал кIулшивуртту дулайсса идарарттая ва миннал даврицIун бавхIусса масъаларттая.
«Дагъусттаннай бур диндалул лахъми кIулшивуртту дулайсса 5 вуз, 114 мадраса ва мизитирттачIасса 290-ха ливчу­сса мактабру. Амма вайннухьхьун зун ихтияр дуллалисса лицензиярттал масъаламур жучIава бур аьжаивсса, хъирив лаллай лаян къашайсса. Мукунмасса бур исламрал кIулшивурттал хъирив чил хIукуматирттайн лавгсса жула жагьилтуралмур масъалагу. Египетнавун ягу Саоьдуллал Аьрабнавун дуклан наниманаща бюхълай бур ччимур мадрасалува «открепительный» справка ларсун, Аьрасатнал вакилханалийн дулун, диндалул вузрал документри тIий», — увкунни ванал.
КIицI лавгунни ванал мукунма жула билаятрай кIилий чан хьушиву экстремизмалул кьанкь ду­сса сайтру.
«Аьрасатнал юстициялул хIасиллайн бувну, билаятрай бивкIун бур 13 азарва мукунсса журалул сайтру. ЦIана ми бусса бур 5-6 азарва. Миннува 500-сса бусса бур Ухссавнил Ккавкказуллах къулагъас дусса. Миннуву дуллалимур къулагъасгу хъунмурчIин аьрщирдан, хIукуматирттал дазурдан хас дурсса дусса дур», — ххи бувунни ванал.
Камил Ландал тавакъю бувунни батIаврил гьурттучитурахь террорданийн къаршисса хIукуматрал комиссиялул давривух гьуртту хьун ва миккугу гьаз бан ва суал.
Шикку мукунма интернет­рацIун, уттизаманнул техноло­гиярттацIун ва жагьилтурал тар­биялуцIун бавхIусса ихтилатру бувунни республикалул вузирдал преподавательтурал, аьлимтурал ва программистътурал.